در تابستان ۱۳۴۴ محمدرضاشاه پهلوی به دعوت هیات‌رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به این کشور سفر کرد. سفر شاه ۱۳ روز به طول انجامید، از ۳۱ خرداد تا ۱۲ تیر. در این سفر فرهاد مسعودی (پسر عباس مسعودی موسس روزنامه اطلاعات) مدیر «تهران‌جرنال» و «ژورنال‌دوتهران» نیز همراه با شاه به شوروی رفت و آن‌چه را در این سفر به تماشا نشست تحت عنوان «دیدار از کشور شوراها» به قلم آورد. سفرنامه مسعودی به شوروی از سه روز پس از پایان مسافرتش به اتحاد جماهیر شوروی، سه‌شنبه ۱۵ تیر ۱۳۴۴، به مرور در روزنامه اطلاعات منتشر شد. آخرین قسمت این سفرنامه را در پی می‌خوانید:
شاهنشاه و شهبانو، پس از بازدید سد و کارخانه برق آبی براتسک در ضیافت ناهاری که از طرف رئیس کارخانه برق براتسک ترتیب یافته بود شرکت فرمودند.
در سر میز ناهار، ضمن نطق‌هایی که رد و بدل شد شاهنشاه اشاره به عظمت و اهمیت سد براتسک نمودند و گفتند: «وقتی فکر کنیم که ده سال پیش در این نقط چیزی وجود نداشت عظمت کاری که شما به انجام رسانده‌اید بیش‌تر نمایان می‌شود. شما فقط سد نساخته‌اید که عظمت آن انسان را تحت تاثیر قرار دهد، بلکه زندگی و فرهنگ به همراه آورده‌اید، این است که برای موفقیت هرچه بیش‌تر مهندسین و کارگران و تمام کسانی که در این کار زحمت کشیده‌اند، برای شکوفان بودن هرچه بیش‌تر کوشش‌ها و آثار کار ملت شوروی و برای دوستی دائم‌التزاید بین ایران و اتحاد شوروی برای سلامتی و موفقیت زمامداران شما و برای دوستی و صلح همه ملل دنیا طلب موفقیت می‌کنم.»
....
هر کجا شاهنشاه و شهبانو قدم می‌گذاشتند مردم هلهله‌کنان به استقبال ایشان می‌شتافتند. خیابان‌های مسیر شاهنشاه و شهبانو عموما با پرچم‌های دو کشور تزئیین گشته بود و اغلب تابلو‌ها و شعار‌هایی به چشم می‌خورد که روی آن به خط فارسی نوشته شده بود: «میهمانان عالی‌قدر خوش آمدید»!
مردم شوروی در برخورد با ما همین که کلمه «شاه» و «ایران» را می‌شنیدند، می‌فهمیدند که ما از ملازمان رکاب هستیم و بلافاصله چهره آن‌ها به مهربانی گشوده می‌شد و مشتاقانه می‌ایستادند تا به سوالات ما جواب داهند و از ما چیز‌هایی در خصوص ایران سوال کنند.
طبقات تحصیل‌کرده و به‌خصوص آن‌ها که به زبان‌های خارجی آشنایی داشتند، به ما می‌گفتند که مطالب جالبی پیرامون انقلاب اخیر ایران شنیده‌اند و می‌دانند که این انقلاب به ابتکار شاهنشاه و به رهبری معظم‌له انجام شده است. یک بار که میان چند تن از دانشجویان قرار داشتیم یکی از آن‌ها گفت: «مردم روسیه سال‌ها مبارزه کردند و مشقت‌ها کشیدند تا توانستند نهضت اصلاح ارضی را به ثمر رسانند و ما خوش‌وقتیم که می‌شنویم که در کشور شما اصلاحات ارضی طی زمانی کوتاه و در محیطی آرام تحقق یافته است.»
شاهنشاه و شهبانو همه جا به وسیله اعضای عالی‌رتبه حکومت و صفوف فشرده مردمی که نسبت به ایشان ابراز احساسات می‌کردند، استقبال و بدرقه می‌شدند و بدین ترتیب اولیای دولت شوروی نیز به همان گرمی که ملت روس از اعلیحضرتین پذیرایی می‌کرد، کوشش داشتند حداکثر تحلیل و بزرگداشت از شخصیت شاهنشاه ایران مرعی گردد.
در ایرکوتسک فاصله چهار کیلومتری فرودگاه تا محل اقامت اعلیحضرتین را انبوه جمعیت استقبال‌کنندگان اشغال کرده بود و در لنینگراد، روی شعار‌هایی که در مسیر شاهنشاه و شهبانو نصب شده بود این جمله به چشم می‌خورد: «بگذار مناسبت حسن همجواری بین اتحاد شوروی و ایران توسعه و تحکیم پیدا کند» ... «پاینده باد دوستی دو همسایه ایران و شوروی»!
شاهنشاه چندین بار طی بیانات خود تاکید فرمودند که کافی نیست ایران و شوروی دو همسایه باشند، بلکه ایران و شوروی باید دو همسایه خوب برای یکدیگر باشند.
این نظریه که با منتهای حسن‌نیت از طرف شاهنشاه ابراز می‌گشت، اثر عمیقی در ملت و دولت شوروی باقی نهاده بود و ما به چشم می‌دیدیم که آن‌ها نیز متقابلا از صمیم قلب نسبت به تحکیم روابط دوستانه میان دو کشور ابراز علاقه می‌کنند.
مردم شوروی مسافرت برژنف، دبیرکل حزب کمونیست شوروی، را به ایران در خاطر داشتند و کوشش به خرج می‌دادند تا پذیرایی گرم مردم ایران را از آقای برژنف که در آن زمان به عنوان صدر هیات‌رئیسه شورای عالی اتحاد شوروی میهمان شاهنشاه ایران بود، با استقبال و پذیرایی صمیمانه از شاهنشاه و همراهان معظم‌له جبران کنند.
این مسافرت، صرف نظر از آن‌که سرآغاز فصل نوینی در روابط ایران و شوروی شمرده می‌شود و فی حد ذاته اثر قابل ملاحظه‌ای در تحکیم روابط دوستانه ایران و شوروی برجای نهاد، فرصتی بود برای آن‌که رهبران ایران و اتحاد شوروی اصول برنامه همکاری‌های فنی و اقتصادی دو کشور را مورد شور و بحث قرار دهند و خوشبختانه چنان‌که می‌بینیم هنوز چند روزی بیش از مراجعت شاهنشاه و شهبانو به وطن نگذشته که آثار مفید و موثر این همکاری بارز و ظاهر گشته است.
پایان
