درباره فیدل؛ قهرمانی که بی‌نقص نبود

عده ای دوست دارند از یکی بت بسازند و پرستشش کنند و عده ای هم دوست دارند کسی را همسطح شیطان پایین بیاورند و تخطئه اش کنند

برای نوشتن درباره فیدل کاسترو، رهبر سابق و فقید کوبا، نباید به دام این دو رویکرد احساسی بی افتیم. کاسترو نقاط قوت بسیاری داشت و البته، نقاط ضعفی، که این موضوع کم و بیش درباره بسیاری از رهبران جهان صدق می کند.

پرداختن به وضعیت کوبا، نیازمند مقایسه این کشور با کشورهای پیرامونی اش است. زمانی که چریکهای کوبایی به رهبری کاسترو و ارنستو چه گوارا رژیم دیکتاتوری باتیستا را که کاملا وابسته به امریکا بود برانداختند، کوبا دستخوش تغییرات بسیاری شد. در سالهای ابتدایی، چه گوارا، که پس از فیدل نقشی اساسی در هدایت انقلاب داشت و در زمینه صنعت و اصلاحات ارضی و سوادآموزی فعالیت می کرد، از فیدل جدا شد تا به قول خودش ویتنام های دیگری برای آمریکا در کشورهای دیکتاتوری وابسته ایجاد کند، که در نهایت در این راه جان باخت. اما فیدل بر مسند قدرت نشست. پس از پیروزی انقلاب کوبا، بسیاری از مقامات و طرفداران رژیم باتیستا، که برخی شان در کشتار انقلابیون نقش داشتند، توسط رژیم کاسترو اعدام یا به حبس های طویل المدت محکوم شدند، که می توان مطمئن بود که حداقل در مورد برخی از آنها، اجحاف شد و عدالت رعایت نشد. نیز، کاسترو یک رژیم تک حزبی(حزب کمونیست) در کوبا ایجاد کرد، که به این سیستم دیکتاتوری نیز انتقاد وارد است، چرا که دموکراسی در آن جایی نداشته است؛ البته دلایل کاسترو برای چنین چیزی تا حدی قابل درک است. کافی است به کشورهای دیگر آمریکای جنوبی، مشخصا شیلی نگاه کنیم تا متوجه شویم یک حکومت مردمی و دموکراتیک(حکومت آلنده)، چگونه توسط وابستگان امریکا و با نقشه سیا، به زیر کشیده شد و رهبرش به قتل رسید و دیکتاتوری دست نشانده چون پینوشه به جای او بر تخت نشانده شد و خونهای بسیاری ریخت(قتل فجیع ویکتور خارا، خواننده شیلیایی، نمادی شد از ستمگری حکومت پینوشه.) بدیهی است که پینوشه، از حمایت تام امریکا برخوردار بود.

از نقاط ضعف دیگر حکومت او، عدم اجازه به سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری عادلانه و ایجاد کار در این کشور بود که البته در زمان رائول کاسترو، برادر فیدل، اندکی تسهیل شد. نیز از سر گیری رابطه با امریکا، رفورم مهمی بود که در زمان رائول و مطمئنا با نظر مثبت فیدل انجام گرفت. البته انتقال رهبری کشور توسط کاسترو به برادرش نیز امری قابل انتقاد است، چرا که نوعی موروثی بودن قدرت به حساب می آید. همچنین، در دست گرفتن قدرت به مدت پنجاه سال، از دیگر ایرادات کاسترو بود، چرا که قدرت طولانی مدت، خواهی نخواهی و کم و بیش به فساد کشیده می شود...

اما آنچه مخالفان کاسترو نمی بینند، یا نمی خواهند ببینند، پیشرفتهای اجتماعی در این کشور در طی زمامداری کاسترو و برادرش است. بنابر آمار سازمان ملل متحد، کوبا در زمینه مبارزه واقعی با بی سوادی، بیمه رایگان و برخورداری همه مردم از خدمات پزشکی مجانی و تحصیل رایگان در همه سطوح، و نیز در زمینه پیشرفت ورزشی(که آمار تورنمنتهای جهانی موید آن است)، به یکی از الگوهای جهان بدل شده است. کوبا دارای یکی از بالاترین آمارها در زمینه تعداد پزشک و تخت بیمارستانی به ازای جمعیتش است. با این همه، کوبا از نظر منابع خدادادی کشوری فقیر است و این گناه کاسترو نبود، اما حکومت او تا آنجا که می توانست در ریشه کن کردن بیکاری کوشید، گرچه در این کار چندان موفق نبود؛ البته در آنجا بیکاران مستمری دریافت می کنند. در این کشور، نه آمار اعتیاد بالاست، نه کسی از فقر غذایی می میرد و نه کسی بخاطر فقر از تحصیل بازمی ماند، نه اختلاس و ارتشایی صورت می گیرد. گرچه آمار فحشا بالاست، البته احتمالا نه بالاتر از زمان باتیستا. کافیست این کشور را با کشورهای همسایه اش، مثلا هندوراس، کلمبیا و هاییتی و ... مقایسه کنیم تا متوجه نقاط قوت حکومت کوبا شویم. به استناد آمار سیا، امریکا 638 بار تلاش کرد تا کاسترو را به قتل برساند و حکومت مورد نظر خود را در کوبا پیاده کند؛ حکومتی مشابه حکومتهای نظامی دیکتاتوری سابق در سایر کشورهای امریکای لاتین. درباره کوبایی های که پس از انقلاب به امریکا رفتند، بسیاری شان از طرفداران باتیستا بودند و برخی شان از ثروتمندانی که در زمان او چنگ در ثروتهای محدود کشور انداخته بودند، و البته برخی شان مردم عادی که آزادی عقیده برایشان مهم تر از عدالت اجتماعی بود؛ عدالتی که تقریبا تا حد ممکن در کوبای زمان کاسترو ایجاد شد. 

بنابراین، نه باید کاسترو را به طور مطلق ستایش کرد و نه محکوم. در کل، او رهبری قابل احترام بود زیرا تلاش کرد تا حداقل نیازهای اساسی مردمش را برآورده کند، که این بسیار با ارزش است.