سرویس تاریخ «انتخاب»: این روز‌ها اخبار نوسانات دلار و صحبت‌های ضد و نقیض دولتی‌ها در این بین زیاد به گوش می‌رسد، اما این موضوع ریشه‌ی تاریخی دارد و در دوران پهلوی نیز دلار یک چالش اساسی بوده است. در تاریخ شفاهی هاروارد به خاطرات محمد یگانه برمی خوریم که روایت بسیار جالبی از تضاد درون دولت بر سر قیمت دلار تعریف میکند. «انتخاب» در چند قسمت، بخش هفتم و هشتم مصاحبه‌ی محمد یگانه با تاریخ شفاهی هاروارد در گفتگو با ضیا صدیقی را منتشر میکند:
(لازم به ذکر است که درهم ریختگی برخی از جملات ناشی از گفتگوی شفاهی محمد یگانه با مصاحبه کننده است. تا حد عدم مداخله‌ی مستقیم در متن، برخی از مشکلات متنی اصلاح شده است.)
IMF صندوق بینالمللی پول به فکر این بود که oil facility تسهیلات نفتی به‌وجود بیاورد که پولی گذاشته بشود در این تسهیلات و از اینجا آن کشور‌هایی که با قیمت که ارزش واردات نفتیشان بالا رفته بیایند از آنجا وام بگیرند. از قضا وقتی که این صحبت‌ها میشد در آن موقع آقای ویتیلین که رئیس IMF بودند و همچنین رئیس بانک جهانی آمدند به ایران شرفیاب شدند و در آن جلسه آقای جمشید آموزگار بودند من هم بودم با این آقایان در حضورشاه.
شاه از اینکه ایشان را به عنوان مسئول بالا رفتن قیمت‌های نفت در دنیا قلمداد کردند که باعث بدبختی کشور‌های مستضعف شده و ... یا مصرف کنندگان شده نسبت به این مسأله خیلی حساس بود و میخواست راه‌حل‌هایی پیدا بشود برای حل مسائل این کشورها. در همان جلسه بود که ایشان گفتند «ما آماده هستیم که همین الساعه در اختیار شما دو تا دستگاه یک میلیارد و دویست میلیون دلار بگذاریم تا این صحبت‌هایی که میکنید مسائلی که مطرح میکنید برای حل اینها کمک بشود که به‌عنوان وام، حالا خودتان بین خودتان تقسیم کنید.» که در آن موقع اگر اشتباه نکنم بعداً این تبدیل شد به یک میلیارد دلار و هفتصد میلیون دلار به IMF و به بانک جهانی هم بقیه‌اش دویست‌وپنجاه میلیون دلار در این حدود‌ها داده شد که به‌عنوان وام ده‌ساله دوازدهساله.
شاه در همانجا اعلام کرد به اینها که، «مخصوصاً من میخواهم این را قدم اول را من بردارم تا شما موفق بشوید از اینجا که رفتید به عربستان سعودی حتماً خواهید دید که عربستان سعودی اولین سؤالی که خواهند کرد این خواهد بود که ایران نظرش چیست و چه کار کرده؛ و آنها اگر ببینند که ما اینقدر دادیم آنها هم مبلغ قابل توجهی به شما می‌دهند و اگر ببینند ما چیزی ندادیم آنها هم چیزی به شما نخواهند داد. ولی ما علاقمند هستیم که شما موفق بشوید.» و همانطور رفتند از عربستان سعودی هم گرفتند؛ بنابراین این پول حالا همه‌شان برگشت شده به ایران داده شده و در عین حال کمکی بود برای حل مسائل کشور‌های در حال توسعه و یکی از این قبیل کار‌های صحیحی که وجود داشته ایجاد صندوق اوپک بود که ایران مسئول ایجاد آن بود و همچنین IFAD. International Fund For Agricultural Developmet که این دو تا صندوق هم به رهبری ایران و به کمک به پشتیبانی‌های ایران به‌وجود آمدند.
این را هم بایستی به حضورتان بگویم وقتی که تمام پول‌هایی که داده میشد به خارج البته اکثر اینها برگشت کرد و برگشت میکند. ولی در بعضی موارد آن توجه لازم نشده بود به دادن بعضی وام‌هایی به خارج یا تعهداتی که به خارج کرده بودند که من خودم در این باره وقتی که مسئول وزارت دارایی شدم، البته موقعی که وزارت اقتصاد و دارایی بودم مواجه با مقداری از این تعهدات شدم که اینها مبنایی نداشتند و یا همان موقع حتی از موقعی هم که در بانک مرکزی بودم بعضی از این تعهدات می‌آمد که قابل پشتیبانی نبود.
در این باره اینطور می‌توانم بگویم وقتی که وزارت اقتصاد و دارایی مقداری منابعی که در اختیار خودشان داشتند و به این ترتیب به سرعت اینها را به این و آن دادند، بعد یک مرتبه متوجه شدند که مقدار خرج‌هایی که دولت دارد میکند چه در داخل، بیشتر در داخل، که این تبدیل میشود به ریال، دولت می‌آید ارز را که دارد از نفت میگیرد منبع اصلی درآمد خودش را می‌آید می‌دهد بانک مرکزی ریال‌ها را میگیرد و بعد از این ریال‌ها بایستی برود خرج‌های خودش را بکند ولو اینکه این سرمایه‌گذاری در خارج باشد که آن وقت می‌آید مقداری از این از بانک مرکزی میگیرد.
گرفتاری ما عبارت از رابطه بین ارزهاست. اگر رابطه بین ارزهاست و این نوسانات ارزی است و دلار است ما می‌آییم یک راه‌حلی پیدا میکنیم به عوض اینکه خودمان ریال را به دلار وابسته بکنیم که کرده‌ایم ما می‌آییم این رابطه را قطع میکنیم از دلار
