خوابگردها اغلب در مناطق آشنا حرکت می‌کنند، اما از آنجایی که درک و ارزیابی آنها مختل است در معرض خطرات ناشی از راه رفتن یا سقوط قرار دارند.
خوابگردی یا راه‌رفتن در خواب زمانی رخ می‌دهد که فرد با آنکه در خواب عمیق است طوری رفتار می‌کند که گویی کاملا بیدار است. خوابگردها راه می‌روند، حرف می‌زنند و فعالیت‌های معمولی را در حالی انجام می‌دهند که خواب‌اند. راه رفتن در خواب می‌تواند به‌دلیل استرس، کم‌خوابی، بیماری خاص یا مصرف داروها رخ بدهد.
در مغز خوابگردها چه می‌گذرد؟
وقتی افراد می‌خوابند وارد مراحل مختلف خواب می‌شوند. راه‌رفتن در خواب، مانند سایر اختلالات خواب، وقتی رخ می‌دهد که فرد فقط تا حدی از خواب غیرسریع چشم (non-rapid eye movement) بیدار شود. این مرحله معمولا یک تا دو ساعت پس از به خواب رفتن است. اغلب دوره‌ها ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشند اما ممکن است ۳۰ دقیقه یا بیشتر هم باشد.
بنا بر تحقیقات، در خوابگردی تغییراتی که در فرایندهای مغزی رخ می‌دهد بر فضای بین خواب و بیداری تاثیر می‌گذارد. هنگامی که در خواب راه می‌روید نواحی پیشانی مغز در خواب‌اند، اما همچنان فعالیت‌های مربوط به بیداری در نواحی حرکتی وجود دارند. در این وضعیت، با آنکه می‌توانید راه بروید، ادراکات حسی کار نمی‌کنند، فرد از مناظر، بوها، صداها یا درد بی‌اطلاع است.
خوابگردی در کودکان (۵٪) از بزرگسالان (۱.۵٪) بسیار شایع‌تر است و تقریبا ۴۰ درصد کودکان عمدتا در سنین سه تا هفت سالگی در خواب راه می‌روند.
دلایل خوابگردی چیست؟
خوابگردی می‌تواند ریشه خانوادگی داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که استعداد ژنتیکی در کنار عوامل محیطی می‌تواند باعث خوابگردی شود، اما دلایل همیشه مشخص و مطلق نیست. برخی محرک‌های رایج خواب الکل و داروهای خاص‌اند. برخی داروهای تجویزی بی‌خوابی مانند امبیِن (زولپیدم)، لونستا (اس‌زوپیکلون) و سوناتا (زالپلون) و همچنین داروهای ضد افسردگی و ضد روان‌پریشی ممکن است محرک خوابگردی باشند.
موارد دیگری که ممکن است باعث خوابگردی شوند عبارتند از:
استرس
تحقیقات نشان می‌دهد که رویدادهای استرس‌زا در طول روز یکی از محرک‌های اولیه خوابگردی در بزرگسالان است. زندگی با استرس زیاد نیز خطر ابتلا به بی‌خوابی را افزایش می‌دهد.
کمبود یا فقدان خواب
کمبود خواب، خواب نامنظم و خستگی ممکن است خوابگردی را به دنبال داشته باشد. مطالعات نشان می‌دهد که کمبود خواب باعث افزایش دفعات و پیچیدگی رویدادهای خوابگردی می‌شود.
میگرن
میگرن و ناهنجاری‌های خواب مانند دندان قروچه و خوابگردی اغلب دست در دست یکدیگر دارند و از همین رو میزان خوابگردی افراد مبتلا به میگرن بیشتر است.
تب
بیماری یا تب، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند محرک خوابگردی باشد. تب همچنین زمان کلی خواب عمیق (REM) را کاهش می‌دهد و به رویاهای عجیب و غریب یا کابوس دامن می‌زند.
اختلالات تنفسی
شیوع راه رفتن در خواب در افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب، وضعیتی که در آن تنفس فرد مکرر متوقف می‌شود و دوباره برمی‌گردد، بیشتر است. این ممکن است به‌دلیل قطع اکسیژن‌رسانی به مغز باشد، اما ارتباط دقیق آن مشخص نیست. طبق تحقیقات، افراد مبتلا به آپنه خواب شدید دو برابر بیشتر از افراد دارای آپنه خفیف خواب به خوابگردی دچارند.
بیماری رفلاکس معده به مری
مطالعات نشان می دهد که بیماری رفلاکس معده به مری، با اختلالات خواب مانند مدت‌زمان خواب کوتاه‌تر و کیفیت پایین خواب مرتبط است.
بیماری پارکینسون
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون با راه‌رفتن در خواب مواجه‌اند. ممکن است دلیلش این باشد که تخریب عصبی مرتبط با بیماری پارکینسون با تنظیم برانگیختگی در طول خواب تداخل دارد.
سندرم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار یک اختلال حرکتی و اختلال خواب است و می‌تواند با به حرکت درآوردن پا در طول شب خواب را به‌شدت مختل کند.
برای اینکه متوجه شویم آیا شخص در خواب راه می‌رود یا بیدار است، می‌توان به چند نکته توجه کرد.
در خوابگردی چشمان فرد باز است اما بروز احساسات ندارد و شما را نمی‌شناسد. در پاسخ به سوال‌های شما جواب‌های بی‌ربط و بی‌معنی می‌دهد. رفتارهای نامعمول مانند ادرار کردن در مکان‌های عجیب، تهیه غذا در نیمه‌شب، یا خارج شدن از خانه با لباس خواب نشان می‌دهد که فرد در خواب است. همچنین زمانی که می‌خواهید او را بیدار کنید رفتارهای تهاجمی از خودش نشان می‌دهد. این خوابگردها معمولا چیزی از آنچه رخ می‌دهد در ذهنشان باقی نمی‌ماند.
آیا خوابگردی خطرناک است؟
کیفیت پایین خواب عملکرد بدن در طول روز را مختل می‌کند. خوابگردها اغلب در مناطق آشنا حرکت می‌کنند، اما از آنجایی که درک و ارزیابی آنها مختل است در معرض خطرات ناشی از راه رفتن یا سقوط قرار دارند. خوابگردها ممکن است با کارهایی مانند آشپزی، بالا رفتن از پنجره یا حتی رانندگی خود را در موقعیت‌های خطرناک قرار دهند.
راه‌رفتن در خواب معمولا براساس سابقه پزشکی و گفت‌وگو درمورد علائم تشخیص داده می‌شود. گزارش‌های شاهدان عینی یا ویدیوی این اختلال می‌تواند مفید باشد. اگر پزشک به اختلال خواب یا شرایط دیگر مشکوک باشد معاینه فیزیکی مرحله بعدی خواهد بود.
ایجاد محیط امن برای خوابگردها و برطرف کردن هر گونه عامل خطر از محیط خواب بسیار مهم است. بیدار کردن خواب‌گرد با فریاد زدن یا تکان دادن او ممکن است باعث سردرگمی یا عصبانیت او شود. بهتر است سعی کنید به‌آرامی او را به رختخواب هدایت کنید یا در صورت لزوم بیدارش کنید.
در صورتی که خوابگردی به‌دفعات تکرار می‌شود و با رفتارهای خطرناک و خواب‌آلودگی در طول روز همراه است، باید به پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشت و سلامت مراجعه کرد.
