یک عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران می‌گوید که ریزگردهایی که اکنون در خوزستان مشاهده می‌کنیم، ناشی از کاهش بارندگی و خشکسالی نیست. بلکه ناشی از مصرف بیش از توان اکولوژیکی سرزمین خوزستان است. آب هست و بارش‌ها نرمال و طبیعی بوده و یک نوسانی بین 10 تا 30 درصد داشته است. خیلی از سال‌ها اتفاقا ترسالی بوده یا کاهش بارش‌ها به میزانی نبوده است که 80 90 درصد منابع آب سطحی کشور، از جمله خوزستان را خشک کنید که منجر به بوجود آمدن یک فرسایش بادی و پخش شدن ذرات در این استان شود؛ مشخص است که چنین چیزی ممکن نیست. در واقع متاسفانه نزدیک به 20 برابر توان سرزمینی و اکولوژیکی خوزستان، آب خارج شده و صرف کشاورزی، صنعت و نیروگاه‌ها شده است.
با وقوع پدیده ریزگردها شاخص کیفیت هوا در ۱۴ شهر خوزستان بسیار ناسالم و خطرناک و میزان آلودگی هوا در برخی شهرهای این استان به ۲۵ برابر حد مجاز رسیده است. دانشگاه علوم پزشکی اهواز هم از مراجعه بیش از ۵۰۰ نفر با علائم تنفسی به مراکز درمانی خبر داد.
محمدرضا محبوب‌فر کارشناس حوزه بحران‌های محیطی درباره آلودگی هوای استان خوزستان، در گفتگو با «انتخاب» بیان کرد: «در حال حاضر تراکنش ریزگردها در کشور از 4 یا 5 استانی که در سال قبل و سال‌های قبلترش وجود داشت، متاسفانه به 22 استان رسیده است. می‌توانیم بگوییم که کیفیت ریزگردها هم افزایش پیدا کرده است. بدین معنا که اگر قبلا غلظت ریزگردها در استان‌های غربی و جنوب غربی خیلی کم یا در حد متوسط بود، اما الان علاوه بر اینکه ریزگردها تراکنش کلی در نقشه جغرافیایی ایران پیدا کرده است، بر غلظت‌شان هم افزوده شده است. این امر بدان معناست که در ریزگردهای موجود ذراتی را بین یک تا ده میکرون مشاهده می‌کنیم. همه این‌ها می‌تواند دستگاه تنفسی تحتانی و فوقانی را تحت تاثیر قرار دهد.»
وی درمورد علت و منشا این ریزگردها، عنوان کرد: «این ریزگردها منشا داخلی و خارجی دارد. بخش زیادی از ریزگردها که در حال حاضر خوزستان را تحت تاثیر قرار داده است، ریزگردهایی‌ست که ناشی از فرسایش بادی در منابع آب سطحی خود این استان است. یعنی اکنون 70 درصد ریزگردهایی که آسمان خوزستان را فرا گرفته است، منشا داخلی دارد.»
محبوب‌فر درباره نقش کاهش بارندگی و خشکسالی در آلودگی هوای خوزستان، گفت: «بارش‌ها در سال جاری آبی حالت نرمال و فرا نرمال داشته است. بر خلاف اینکه گفته می‌شود بارش‌ها کاهش پیدا کرده و ایران وارد دوران خشکسالی شده است، به باور من چنین چیزی صحت ندارد. چرا که در سال آبی جاری گاهی آنقدر بارش‌ها وجود داشت که تبدیل به سیلاب می‌شد و متاسفانه ذخیره نمی‌شد و به نوعی هدر می‌رفت.»
این پژوهشگر حوزه بحران‌های محیط زیستی با تاکید بر اینکه بارندگی‌ها تا کنون یک مقدار نرمالی در سطح کشور و از جمله خوزستان بوده است، گفت: «بین 10 تا 30 درصد مثل همه کشورهای دنیا یک نوسان آماری در بارندگی وجود داشته است؛ اما خداروشکر امسال وضع بارندگی‌ها بسیار خوب بوده است. این ریزگردهایی که اکنون در خوزستان مشاهده می‌کنید ناشی از کاهش بارندگی و خشکسالی نیست. بلکه ناشی از مصرف بیش از توان اکولوژیکی سرزمین خوزستان است. یعنی مصرف آب بیش از مصرف اکولوژیکی خوزستان است که علیرغم اینکه منابع آب کشور ثابت مانده و بارندگی‌ها هم یا ثابت بوده یا در سال‌هایی افزایش یا بین 10 تا 30 درصدی کاهش داشته است، به همین میزان، مصرف کاهش پیدا نکرده و بالاتر از توان اکولوژیکی خوزستان بوده است.»
محبوب‌فر ضمن بیان اینکه در خوزستان عمده مصرف آبی مربوط به صنایع، نیروگاه‌ها و زمین‌های کشاورزی است، اظهار کرد: «در حال حاضر کشاورزان از استان‌های اصفهان، کرمان، چهار محال و بختیاری و یزد به خوزستان رفته‌اند و شروع به کشت گندم، غلات، سبزی و... کرده‌اند که به دنبال آن روز به روز زمین‌های بیشتری زیر کشت محصولات کشاورزی می‌رود.»
این کارشناس خاطرنشان کرد: «افزون بر این موارد، اگر لایحه بودجه امسال را بررسی کنید، مشاهده می‌کنید که متاسفانه برداشت‌های جدید آب تعریف شده است. این برداشت‌ها به صورت سدسازی، طرح‌های انتقال آب و استقرار صنایع آب‌بر، چه در استان خوزستان و چه در استان‌های دیگر، است. مقامات و مسئولان کشور مگر از کمبود آب، خشکسالی و ریزگردها که به گفته خودشان علتش کمبود آب است، مدام صحبت نمی‌کنند؟ پس چرا این آب دارد مصرف می‌شود و خرج محیط زیست، طبیعت، دریاها، دریاچه‌ها و تلاب‌ها نمی‌شود؟ آن هم در حالی که 80 تا 90 درصدشان یا خشک شده یا به منابع آب سطحی تبدیل شده‌اند.»
او ادامه داد: «من باور نمی‌کنم که آب نیست، آب هست و بارش‌ها نرمال و طبیعی بوده و یک نوسانی بین 10 تا 30 درصد داشته است. خیلی از سال‌ها اتفاقا ترسالی بوده یا کاهش بارش‌ها به میزانی نبوده است که 80 90 درصد منابع آب سطحی کشور، از جمله خوزستان را خشک کنید که منجر به بوجود آمدن یک فرسایش بادی و پخش شدن ذرات در این استان شود؛ مشخص است که چنین چیزی ممکن نیست. در واقع متاسفانه نزدیک به 20 برابر توان سرزمینی و اکولوژیکی خوزستان، آب خارج شده و صرف کشاورزی، صنعت و نیروگاه‌ها شده است.»
محبوب‌فر درباره نقش سدسازی و انتقال آب، عنوان کرد: «سدسازی‌هایی که در خوزستان اتفاق افتاده در کل کشور بی سابقه بوده است. یعنی خوزستان معروف به سرزمین سدها، آن هم سدهای عظیم الجثه است. 60 70 درصد منابع آب سطحی در خوزستان پشت سدها در حال تبخیر شدن است. ما 30 درصد پرت آب از کانال‌ها یا لوله‌گذاری‌های زیر زمینی و رو زمینی داریم.»
این پژوهشگر اظهار کرد: «تکنولوژی که در کشاورزی استفاده می‌شود، یک تکنولوژی قدیمی و منسوخ شده است. نوع آبیاری اصلاح نشده است و هدر رفت آب، در این نوع آبیاری زمین‌های کشاورزی بسیار اتفاق می‌افتد و آب‌های کشور را اینگونه داریم از دست می‌دهیم. وقتی آب از دست می‌رود، کانون‌های ریزگردها فعال می‌شود.»
وی درمورد ریزگردهایی که منشا خارجی دارند، مطرح کرد: «بخش دیگری از ریزگردهایی که در خوزستان است، یعنی حدود 30 40 درصد آن، منشا خارجی دارد و مربوط به کشورهای همسایه است. این ریزگردهایی که در خوزستان مشاهده می‌کنید، مقداری از آن برمی‌گردد به کشورهای همسایه مثل عراق، سوریه و عربستان که به سمت ایران در حرکت هستند. ضمن اینکه متاسفانه با سدسازی‌هایی که در ترکیه صورت گرفته است، شاهد این مسئله هستیم که آب در اروندرود، شط العرب، شادگان، هورالعظیم و کرخه دیگر وجود ندارد و به طور کامل خشک شده است. برخی از این ریزگردها به دلیل سدسازی‌هایی‌ست که ترکیه روی رودخانه‌های دجله و فرات انجام داده است و متاسفانه اراده‌ای هم از سوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی برای به دادگاه کشاندن ترکیه، وجود نداشته و فقط در حد حرف و درد دل بوده است.»
