سید علی اکبر محمودی مهریزی مدیرکل تأمین و تولید تلویزیون تعاملی معاونت فضای مجازی صداوسیما در به صورت رسمی تأیید کرد که مجوز محتوای پخش شده از وی‌اودی‌ها هم به صداوسیما رسیده است و در این گفتگو از ساز وکار چگونگی دریافت مجوزها و محتوای وی‌اودی‌ها از این اداره کل سخن گفت.
این اداره کل اکنون هم سفارش طرح، نگارش و تولید فیلم و سریال‌هایی را در دستور کار دارد که قرار است در آینده از تلویزیون‌های تعاملی آی‌پی‌تی‌وی و نهایتاً شبکه‌های سیما پخش شود.
متن این مصاحبه را در زیر می‌خوانید:
* خبری در رسانه‌ها منتشر شد که از این پس نظارت بر سامانه‌های ویدئوی آنلاین درخواستی یا همان وی‌اودی‌ها که تحت نظارت وزارت ارشاد قرار داشت به صداوسیما واگذار شده و ظاهراً هرکسی که می‌خواهد در این زمینه فعالیت کند، باید این مجوزها را از اداره کل تأمین و تولید تلویزیون تعاملی معاونت فضای مجازی دریافت کند. چه بخشی از این فرایند به اداره کل تامین و تولید مربوط می‌شود و در مورد نظارت‌های پیش از تولید افراد باید به چه کسی مراجعه کنند؟
در مورد نظارت بر سامانه‌های ویدئویی و وی‌اودی‌ها، سازمان تنظیم‌گر صوت و تصویر فراگیر مسئول است که مجوزهای متعددی را هم صادر کرده است اما این اداره کل بازبینی پیش از تولید فیلمنامه‌ها برای پخش در سامانه‌های vod را بر عهده دارد. البته بد نیست مقدمه‌ای از فعالیت‌های معاونت فضای مجازی را توضیح بدهیم و اینکه این اقدام اخیر هم ذیل همان فعالیت‌های جاری تعریف می‌شود.
سازمان صداوسیما از اوایل دهه ۷۰ و زمانی که موج تغییر از «آنالوگ» به «دیجیتال» شروع شد، به سمت تغییراتی در این حوزه رفت. سال ۷۶ بود که اینترنت وارد صداوسیما شد و حالا نزدیک به ۱۰ سال است که معاونت فضای مجازی در صداوسیما شکل گرفته است.
اواخر دهه ۷۰ نیز پروتکل‌های لازم براساس استانداردهای جهانی ثبت شد. در چنین شرایطی، گام اول برای ما، گذر از سیستم «آنالوگ» به «دیجیتال» بود و گام‌های بعدی، تثبیت، تبیین و انتشار مباحث دیجیتال بود. در دهه ۹۰ تغییرات در دو بخش زیرساخت‌های فضای مجازی در صداوسیما و همچنین رشد و اقتصادی شدن و فراگیری دسترسی مردم به امکانات مربوطه شد.
با راه‌اندازی معاونت فضای مجازی لازم بود دو کار مهم شکل بگیرد؛ اول آنکه زیرساخت‌های مهم راه‌اندازی شود و دوم آنکه کاربران فضای مجازی به سطح مناسبی از سواد رسانه‌ای برسند که بتوانند از این امکانات بهره‌برداری کنند. در این سال‌ها فنآوری دسترسی مردم رشد زیادی پیدا کرد و تجهیزات مختلفی برای آنها بوجود آمد که بتوانند از این فضا استفاده کنند.
* در حال حاضر مهمترین ماموریت‌های معاونت فضای مجازی صداوسیما چیست؟
در این چند سال مهمترین مأموریتی که برای صداوسیما در فضای مجازی مطرح شده، متولی شدن برای تولید و انتشار محتوای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی است و همه این گفتگوها ذیل این ماموریت صورت می‌گیرد.
* در این فضا چه بخشی از تولیدات شما دچار تغییر شد؟
در حال حاضر اساس تولید محصولات ما ساختار فول اچ‌دی است و ما هر محصولی که تولید می‌کنیم اچ دی است حتی اگر به صورت اس‌دی پخش شود چون در آینده نزدیک همه شبکه‌ها به اچ دی تبدیل خواهند شد.
یکی از کارهای صداوسیما در سال‌های اخیر راه‌اندازی آی‌پی‌تی‌وی‌ها بود. آی‌پی‌تی‌وی فعالیت تلویزیون در بستر آی‌پی است که ما به آن «تلویزیون تعاملی» می‌گوییم. تلویزیون تعاملی درواقع بخش‌های زیادی از سرویس‌ها را در خود دارد. به طور مثال شما فیلمی را از طریق این تلویزیون‌ها می‌بینید اما مشغول کاری هستید و همان لحظه می‌توانید پخش فیلم را متوقف و ۱۰ دقیقه بعد ادامه فیلم را تماشا کنید؛ درحالی‌که تلویزیون‌های معمولی چنین امکانی ندارند. همچنین می‌توانید از طریق تلویزیون‌های آی‌پی‌تی‌وی، برنامه‌ای را که شب گذشته پخش شده است، تماشا کنید که اینها سرویس‌های مختلف آی‌پی‌تی‌وی‌ها است. از دیگر سرویس‌ها و امکانات آی‌پی‌تی‌وی‌ها برخورداری از امکان وی‌اودی است صدا و تصویر درخواستی، که امروزه برخی به صورت مستقل در حال فعالیت هستند.
* یعنی وی‌اودی‌ها امکانی از زیرمجموعه آی‌پی‌تی‌وی‌هاست که شما فکر می‌کنید باید همچون آی‌پی‌تی‌وی فعالیت آنها هم زیر نظر سازمان صداوسیما باشد؟
بله خود «وی‌اودی‌ها» میتوانند به صورت یک سرویس مستقل تحت عنوان یک موسسه فعالیت کنند که الان هم می‌بینیم بیش از ۴۰ تا ۵۰ وی‌اودی در کشور از سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر مجوز فعالیت دارند.
یک وی‌اودی امکانی دارد که مجموعه زیادی از برنامه‌ها و آثار نمایشی را در اختیار کاربر قرار می‌دهد و کاربر می‌تواند این آثار را انتخاب کند. یادمان باشد هر کاربر یک پروفایل و شناسنامه دارد که سن، جنسیت و علایق او از طرف خودش اعلام شده است. پس او یک مخاطب شبیه مخاطب گسترده در صداوسیما نیست پس می‌توان به او خدمات خاص و مشخص هم ارائه داد.
خدمات تلویزیون تعاملی فراتر از برنامه‌ها و محصولات تلویزیون معمولی است چون تعاملی هستند و امکانات بیشتری دارند. در این سرویس وی‌اودی، اجازه داده می‌شود ساختارهای روایت شکسته شود. به طور مثال در هر قصه‌ای شما یا فلش‌فوروارد دارید یا فلش‌بک یا اینکه قصه در زمان حال روایت می‌شود ولی در این سرویس امکانی فراهم می‌شود که به طور مثال در دقیقه ۳۰ از مخاطب یک سریال سؤال شود که در این صحنه قتل چه کسی قاتل است و بعد بر اساس پاسخ مخاطب، او می‌تواند قصه کاراکتر اصلی یا قصه‌ای دیگر از یک کاراکتر و روایت را شاهد باشد و به این ترتیب تعداد روایت‌ها متعدد خواهد شد.
بر این اساس می‌بینیم که یک فیلم ۹۰ دقیقه‌ای در ۴۵۰ دقیقه تولید می‌شود و مخاطب می‌تواند قصه‌های متفاوتی از آن را تماشا کند که در حالت معمول در تلویزیون چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
* با توجه به اینکه تا الان فقط سریال «پیکسل» به شکل تعاملی تولید شده است و محصول چندانی با این ساختار نداریم، آیا تلویزیون‌های تعاملی میتوانند همچنان مفید واقع شوند؟
این نوع ساختار در دستور کار ما قرار گرفته است اما فیلمنامه‌نویسی بر این اساس بسیار سخت است حتی بازیگری و بازیگردانی آن نیز دشواری‌های فراوانی دارد. ما مذاکره‌هایی با تولیدکننده و تهیه‌کنندگان داشته‌ایم. همچنین در سطوح مختلف سازمان صداوسیما با مدیران نیز طرح چنین مباحثی شکل گرفته است و همه از آن استقبال کرده‌اند ولی وقتی بخواهید وارد چرخه تولید شوید، با مشکلات زیادی مواجه خواهید شد.
نظارت بر فرآیندهای تولید محتوای حرفه‌ای برای انتشار در سرویس‌های VOD و IPTVها به طور انحصاری در اختیار صداوسیما قرار دارد* این خبر که براساس آن فعالیت سرویس‌های وی‌اودی در اختیار سازمان صداوسیما قرار گرفته است از چه زمانی عملیاتی می‌شود و نظارت بر وی‌اودی‌ها با چه ساز و کاری در صداوسیما انجام می‌گیرد؟
این اتفاق از همین الان مقدور است و به طور معمول این نوع فعالیت در فضای مجازی بر عهده سازمان صوت و تصویر فراگیر در سازمان صداوسیما است. از طرف دیگر نظارت بر فرآیندهای تولید محتوای حرفه‌ای برای انتشار در سرویس‌های VOD و IPTVها نیز به طور انحصاری در اختیار صداوسیما قرار دارد. وقتی این موضوع اعلام و ابلاغ شد، مجموعه‌هایی در این زمینه فعالیت می‌کردند و در مقطعی این بحث مطرح شد که این مجموعه‌ها باید زیر نظر نظارت سازمان صداوسیما هدایت شوند.
* پس قرار نیست این محتوای غیرسینمایی زیر نظر شورای عالی مجازی کشور تولید و عرضه داشته باشد؟
شورای عالی فضای مجازی سیاستگذار اصلی است و برای سازمان‌های مختلف تقسیم کار می‌شود و فرآیند تولید از قبیل کارشناسی فیلم نامه و ... برای IPTVها و وی‌اودی ها در معاونت فضای مجازی صداوسیما مدیریت می شود یعنی محتوایی که برای سرویس‌های وی‌اودی تهیه می‌شود، باید «پیش از تولید» مجوز بگیرد و خود سرویس‌های وی‌اودی طبق مقرراتی که پیش از این بود به فعالیت خود ادامه خواهند داد.
در فضای مجازی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی از طریق سازمان تنظیم مقررات سازمان تنظیم‌گر رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر ایران مجوز فعالیت وی‌اودی‌ها را صادر می‌کند و از طریق معاونت فضای مجازی بر محتوای تولید شده توسط وی‌اودی‌ها نظارت و اداره کل تأمین و تولید تلویزیون تعاملی مجوزهایی که برای تولید نیاز است را صادر می‌کند.
* چندی پیش از طرف سازمان سینمایی، اعضای شوراهای پروانه ساخت و پروانه نمایش آثار غیرسینمایی معرفی شدند. فعالیت و مسئولیت این شورا در حوزه وی‌اودی‌ها از این پس چگونه خواهد بود؟
از چنین موضوعی بی‌اطلاع هستم.
* بنابراین از این پس هر تهیه‌کننده و کارگردانی برای تولید و انتشار محتوای خود در سرویس‌های وی‌اودی میتوانند به اداره کل تولید و تأمین مراجعه کند؟
بله هر مؤسسه‌ای و حتی اشخاص حقیقی و حقوقی که می‌خواهند در این زمینه فعالیت کنند، میتوانند برای روند تولید به اداره کل تأمین و تولید تلویزیون تعاملی معاونت فضای مجازی مراجعه کنند.
* تولید در شبکه نمایش خانگی چطور؟ این تولیدات اگر علاوه بر عرضه اینترنتی به‌دنبال عرضه در قالب دی وی دی برای شبکه نمایش خانگی هم باشد باز هم در همان راستا قرار می‌گیرد؟
خیر، همان روال موجود که سالهاست انجام می‌شود برقرار است.
* آیا ممکن است با تغییر این کاربری، تغییری در محتوا، سوژه‌ها و رویکردهای سریالهای شبکه نمایش خانگی به وجود بیاید؟ معمولا یکی از نگرانی‌ها این است که نظارت بر این محتوا هم به صورت انحصاری باشد.
یکسری ضوابط در صداوسیما وجود دارد و تا وقتی که سریال، فیلم، مستند و دیگر برنامه‌ها تولید می‌شوند، از این ضوابط پیروی می‌شود. اما بواسطه اینکه بعضی از موضوعات و ژانرها در صداوسیما به آنها پرداخته نمی‌شود یا محدودیت وجود دارد (و همچنین وقتی ما محتوایی را برای مخاطب گسترده در تلویزیون پخش می‌کنیم، افراد زیادی در تقسیم بندیهای مختلف سنی، جنسی، تحصیلات و ... را دربر می‌گیرد و درگیر می‌کند درحالی‌که در سینما یا در ویدئو رسانه، افرادی با تعداد بسیار کمتر و با برنامه‌ریزی قبلی، مخاطب یک محصول قرار می‌گیرند. پس دقت لازم در رعایت ضوابط باید صورت گیرد) موضوعاتی مانند خشونت، فیلم‌های ترسناک یا مسائلی از این دست هستند، به راحتی قابلیت پرداخت در تلویزیون را ندارند و نمی‌توانید حتی ساعت ۱۲ شب هم در تلویزیون پخش کنید اما چنین کاری را می‌توان با در نظر گرفتن سن و سال مخاطب در فضای مجازی تولید و پخش کرد.
اینکه ما در یک قصه ملودرام یا اکشن ضوابط را جابجا کنیم، به مشکل برمی‌خوریم. به طور مثال ما معتقد نیستیم که بدحجابی یا آرایش زیاد می‌تواند برای مخاطب جذابیت ایجاد کند تا برای تماشای یک اثر جلب شود، این جذابیت به قصه یک اثر تعلق دارد و یک بازیگر حتی اگر چهره جذابی هم نداشته باشد با بازی حرفه ای، کارگردانی خوب مخاطب خود را پیدا می‌کند. ضمن اینکه ضوابط مربوطه در صداوسیما خاستگاه قانونی و شرعی دارد و بر اساس عُرف است (منظورم عُرف متدینین است نه مد).
با این حال اینگونه نیست که تصور شود هرآنچه را که پیش از این بیرون از صداوسیما ساخته می شد دیگر تولید نمی شود و یا ممنوعیتی نسبت به آن وجود دارد، به طور مثال در حوزه مباحث سیاسی ما تا حدودی میتوانیم در تلویزیون به آن ورود کرده و سریال بسازیم سریالهای اخیر به گونه ای بود که واکنش وزارتخانه‌ها را در پی داشت اما در خارج از صداوسیما در وی‌اودی‌ها خیلی بهتر و دقیق تر می‌توان برنامه را تولید کرد.
* روش‌های همکاری به چه صورت خواهد بود؟
ما به چند روش همکاری داریم اول اینکه موسسات تولید کننده و تهیه کننده که قرار است آثارشان از وی‌اودی‌ها توزیع شود با ما (اداره کل تأمین و تولید تلویزیون تعاملی) مشارکت می‌کنند و یا به طور مستقل اثری را تولید می‌کنند. در مورد آی پی تی وی‌ها هم همینطور است. در صورت موافقت طرفین امکان پخش در شبکه های تلویزیونی هم قابل بررسی است.
* آیا قرار است شوراهایی برای تصویب طرح‌ها هم داشته باشید؟
ما چند گروه داریم که به تولیدکننده کمک می‌کند. ما قرار نیست مشورت به تهیه کننده بدهیم ما فقط می‌گوییم که یک فیلمنامه در هر حوزه‌ای به چه الزاماتی نیازمند است. مثلا قرار است سریالی درباره انرژی هسته‌ای ساخته شود و ما متخصصانی داریم که ضرورت‌های این حوزه را آموزش دهند. در نهایت اگر فیلمنامه با ضوابط پیش گفته مطابقت داشته باشد کفایت می‌کند. در این زمینه بیشتر رویه‌های تفاهمی مد نظر است.
* نسبت به پخش سریالهای خارجی هم ساز و کاری وجود دارد؟ به طور مثال چندی پیش کمپانی نت فلیکس نسبت به یکی از موسسات وی‌اودی و محصولات خارجی پخش شده از این سرویس واکنش نشان داد.
یک ضابطه عمومی درباره برنامه های تأمینی خارجی وجود دارد که طی آن اگر صاحب اثر نسبت به مالکیت حقوقی آثار پخش شده اش مدعی باشد خود سرویس ِ پخش کننده باید پاسخگوی وی باشد و از این پس هم به همین روال ادامه خواهد داشت و قابل ذکر است که سرویس پخش کننده در دو مرحله اعلام نظر می‌کند: ابتدا به صورت مکتوب تعهد می‌دهد که حق انتشار برنامه در فضای مجازی با خود آنها است در ثانی در صورت مدعی دیگری در مقابل اثر پخش شده، شرکت رأساً پاسخگوی شخص مدعی خواهد بود.
* بنابراین محدودیتی در پخش سریالهای خارجی وجود ندارد؟
غیر از برنامه‌هایی که به رژیم صهیونیستی تعلق دارد و کشور ما آن را به رسمیت نمی‌شناسد محدویت دیگری وجود ندارد. ما حتی آمادگی داریم به هر تعداد فیلم و سریال قابل انتشار وجود دارد با وی‌اودی‌ها یکجا طی سال آماده سازی کنیم و در ترجمه، دوبله و... مشارکت داشته باشیم تا هم هزینه‌ها کاهش پیدا کند و هم تدارکی برای عرضه در طول سال دیده شود.
* نظارت روی این سریالها به لحاظ ممیزی چگونه خواهد بود؟
ما رویکردی با عنوان اصلاح تصویر داریم که برای محتواهایی است که برای ما ساخته نمی‌شود و صحنه هایی دارد که ممکن است با عرف کشوری هماهنگ باشد اما با عرف ما منطبق نیست. در این فیلم و سریالها هم با همین رویکرد اصلاح تصاویر، تولیدات روی خروجی قرار می‌گیرند. اکنون هم در آی پی تی وی‌ها به وفور فیلم و سریالهای خارجی داریم.
* در بحث دستمزدها هم ممکن است تغییری وجود داشته باشد؟
ما در بحث گردش مالی در تولید دخالتی نداریم. اما واضح است که تولید کنندگان بواسطه استفاده از بازیگران صاحب نام و عوامل برند بخاطر افزایش جذابیت و درآمد، به پرداخت دستمزد بیشتر از عرف تولید، اقدام می‌کنند بنابراین باید توجه داشت پرداخت دستمزد خارج از عرف و یا جایگزینی عرف دستمزد تولید سینما بر عرف دستمزد تولید سریال یک خطای استراتژیک برای دو طرف است و تا زمانی که در این عرصه نرخنامه و تعیین سطح برای هر عنوان شغلی تهیه و اجرا نشود به تولید، لطمه اساسی وارد خواهد شد.
روزنامه همشهری امروز در گزارشی خبر داد به‌زودی هر آنچه در شبکه نمایش‌خانگی رخ خواهد داد در انحصار سازمان صداوسیما قرار می‌گیرد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی کشور رسما نظارت بر تولید و ساخت و البته پخش محصولات شبکه نمایش خانگی را واگذار خواهند‌کرد.
