امنيتی‌ها كنار رفتند

عليرضا شاكر در روزنامه قانون نوشت: آن روز تابستانی باران مي‌بارید. کاخ سفید مهمان ویژه‌ای داشت. رئیس جمهور آمریکا هم مانند روز بارانی مرداد(اوت) 2012 متفاوت با همیشه با مهمانانش برخورد کرد؛ تهاجمي‌ و غیردوستانه.
او رئیس سازمان سیا و وزیر امور خارجه را هم به جلسه احضار کرده بود.

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه وقتی وارد جلسه شد داوود احمد اوغلو دست راستش نشست و جوانی در دست چپ او کنار جان کری جای گرفت.‌ هاکان فیدان جوان‌، دیگر به چهره‌ای شناخته شده برای آمریکایی‌ها تبدیل شده بود.

رئیس سازمان امنیت و اطلاعات ترکیه(میت) شخصی است که اسرائیلی‌ها مي‌گویند دوست ایران است و رسانه‌های غربی از او به‌عنوان مرد شماره 2 ترکیه و یکی از قدرتمندترین چهره‌های امنیتی خاورمیانه نام مي‌برند.

دیگر مرد امنیتی خاورمیانه که «وال استریت ژورنال » در گزارشی درباره 3 مرد بزرگ امنیتی خاورمیانه از او نام مي‌برد «بندر بن سلطان» رئیس سازمان امنیت عربستان است که هفته پیش برکنار شد، چند روز قبل از اینکه فیدان استعفا بدهد. در کمتر از 10 روز 2 نفر از لیست سه نفره وال استریت ژورنال حذف شدند و تنها یک نفر باقی ماند؛ قاسم سلیمانی.

ویکی لیکس درباره جلسه اوباما و اردوغان فاش کرده است که «اوباما با صراحت به اردوغان اعلام کرد که ترکیه باید اجازه ورود عناصر مسلح و تجهیزات نظامي‌به سوریه را بدهد.» و فیدان کسی بود که با این درخواست مخالفت کرد و مانعی بر سر راه آمریکایی‌ها به شمار می‌آمد.

هر چند که ترکیه تا حد ممکن به مخالفان اسد کمک کرد ولی فیدان تلاش کرد دستورات رئیس خود (اردوغان) را به‌صورت حرفه ای اجرا کند.

معارضان سوری و سرکردگان گروه‌‌های مسلح سوری مي‌‌گویند که «فیدان همچون پلیس راهنمایی و رانندگی در طول بحران سوریه عمل کرد، به این معنا که نحوه ورود سلاح و عناصر مسلح را سامان داد و تمام اینها پس از عبور از نقاط ایست و بازرسی که در طول مرزهای ترکیه ایجاد شده بودند، صورت مي‌گرفت.»

فیدان با بندر بن سلطان بن عبد العزیز رقابت می‌کرد. این چهره 47 ساله هم مانند بندر بن سلطان نظامي‌بوده است. او 15 سال در ارتش ترکیه خدمت کرده، مانند شاهزاده بن سلطان 66 ساله که 17 سال در نیروی هوایی عربستان حضور داشته است.

البته تجربه نظامي‌هر دوی اینها از قاسم سلیمانی 58 ساله که بیش از 35 سال از عمر خود را در سپاه پاسداران انقلاب اسلامي‌خدمت کرده کمتر است.شاید به همین دلیل است که این دو چهره اطلاعاتی و امنیتی قافيه را در سوریه و عراق به حاج قاسم سلیمانی باختند. هر چند که ارتباط فیدان با سلیمانی خصمانه نیست.

او با برخی مقام‌های ایرانی مانند علی اکبر صالحی ارتباط نزدیکی دارد. زمانی که علی اکبر صالحی، نمایندگی ایران در سازمان بین المللی انرژی اتمي‌ را ( در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمي‌) عهده دار بود فیدان هم برای مدتی نماینده ترکیه در این سازمان بود و گفته مي‌شود از حق دستیابی ایران به انرژی صلح آمیز اتمي‌حمایت کرده و از او به‌عنوان طراح بیانیه اتمي‌تهران که با حضور روسای جمهور وقت برزیل، ترکیه و ایران به امضا رسید نام برده مي‌شود.

در سال 2010 وقتی که رژیم اسرائیل کشتی مرمره را در سواحل غزه مورد حمله‌ قرار داد و ۹ نفر از فعالان حقوق مدنی ترک‌ها در این حادثه به شهادت رسیدند،‌هاکان فیدان اسامي‌۱۰ نفر از جاسوسان ایرانی تبار رژیم صهیونیستی که در استانبول با موساد نشست و برخاست داشتند را در اختیار ایران قرار داد و با اشاره به این موضوع که اسرائیل قصد انجام عملیات تخریبی در ایران را دارد، چالش بزرگی برای تل آویو  ایجاد کرد. (بنا به ادعای رسانه‌های غربی) این قدرت نمایی دستگاه اطلاعاتی ترکیه ضربه ای مهلک به موساد وارد کرد.

ضربه ای که صهیونیست‌ها آن‌را از چشم فیدان مي‌دیدند.  مسئولان آمریکایی که با «هاکان فیدان» نشست و برخاست داشته اند، مي‌گویند که وی «آرام و متواضع» است و در نشست‌‌ها و دیدارهایش با لباس‌‌های تیره و سخنان جویده جویده ‌اش سخن مي‌گوید، برخلاف بندر بن سلطان که به عینک آفتابی و سیگار برگ کوبایی‌‌اش بسیار فخر مي‌فروخت.

فیدان و بن سلطان هر دو در غرب تحصیل کرده اند. فیدان تا مقطع لیسانس در دانشگاه مریلند علوم سیاسی خوانده و بندر هم در دانشگاه جان‌هاپکینگز آمریکا فوق لیسانس سیاست بین‌المللی خوانده است او همچنین در کالج نیروی هوایی سلطنتی «کرانول» در انگلستان هم درس خوانده است.

این دو چهره امنیتی در رزومه خود تجربه سفارت را هم دارند. فیدان سفیر ترکیه در استرالیا و بندر بن سلطان سفیر عربستان سعودی در ایالات متحده آمریکا بوده است. این شاهزاده سعودی ارتباط نزدیکی با خانواده بوش دارد به گونه ای که به «بندر بوش» شهرت یافته است.

فیدان فوق لیسانس و دکترایش را در دانشکده اطلاعات در آنکارا خوانده است. موضوع پایان‌نامه دکترای او ارزیابی تطبیقی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا، بریتانیا و ترکیه بوده است. از همین رو وی بلافاصله بعد از کسب سمت ریاست میت قصد کرد ساختار سازمان اطلاعاتی ترکیه را با الهام و الگو از آمریکا و انگلیس و حتی اسرائیل به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کند.

وی دلیل کناره‌گیری از ریاست سازمان اطلاعات ترکیه را نامزدی در انتخابات پارلمانی ترکیه اعلام کرده، اما رسانه‌ها از گمانه زنی‌هایی در رابطه با اختلاف وی با دولت به دلیل ناکامي‌در پیشبرد طرح براندازی نظام سوریه، سخن گفته اند. پیش از این گفته مي‌شد با نخست وزیری داوود اوغلو ، فیدان وزیر امور خارجه ترکیه خواهد شد.

انتخابات پارلمانی ترکیه 7 ژوئن ( نیمه خرداد ماه 1393) برگزار شد. باید در انتظار ماند و دید آیا حزب عدالت و توسعه برای فیدان جایگاه ویژه ای را در مجلس آینده ترکیه تعیین کرده یا رقابت‌های درون حزبی او را مجبور به استعفا کرده است؟

هر چند درباره فیدان این گمانه زنی‌ها مطرح است اما آن‌طور که «واشنگتن پست» نوشته برکناری بندر بن سلطان زیر سر « محمد بن سلمان پسر 34 ساله جسور و غربگرای پادشاه جدید عربستان» است. این روزنامه آمریکایی در مطلبی تحت عنوان  انقلابی به رهبری فرزند ملک سلمان» از سلسله برکناری‌های جدید در دربار سعودی به‌عنوان یک انقلاب و تحول بزرگ یاد کرده است.

تحولی که «بندر بوش» را هم از ساختار قدرت کنار گذاشته و عملا نقش عربستان سعودی در جنگ نیابتی که در عراق و سوریه به راه افتاده را کمرنگ مي‌کند. گرچه بندر شخصیت «تندخو»یی دارد و به جمهوریخواهان آمریکایی نزدیک است ولی ملک سلمان از ملک عبدا... تندروتر است و به حمایت بیشتر از جریانات تروریستی گرایش دارد.

حال باید دید مجموع تغییر و تحولات در دربار سعودی به کاهش تنش‌های منطقه ای منجر مي‌شود یا اینکه سردار بزرگ ایرانی و نیروهای همسوی ایران در عراق ، سوریه و لبنان با طرح و برنامه ای جدید از سوی جنگ افروزان منطقه ای و بین‌المللی مواجه خواهند شد.