سخنان امیرکبیر درباره روزنامه وقایع اتفاقیه

روزنامه 'اخبار دارالخلافه تهران' با همت میرزا تقی خان امیرکبیر در سال 1229 هجری شمسی (1267 هجری قمری) منتشر شد و از شماره دوم به 'وقایع اتفاقیه' تغییر نام داد. وقایع اتفاقیه دومین روزنامه فارسی زبان است که پس از 14 سال ازانتشار 'کاغذ اخبار' در ایران منتشر شد.

امیرکبیر درباره این روزنامه گفته ‌است:

'عوام نمی‌دانند که مصرف و حسن این وقایع اتفاقیه در چیست؛ یا خیال می‌کنند که دیوانیان عظام شروع به این کرده‌اند به جهت منافع و مداخل. لکن این‌طور نیست و نباید باشد. این اخبار چیزی است. این‌ها به جهت تربیت خلق است و اینکه این‌ها از امور دیوانی و اخبار و مناسبات دول و منافع خاص و عام و مقتضیات عصر عالِم باشند؛ و اینکه تا روزی که من هستم نمی‌شود که این اطلاع به عامه نرسد. این روزنامه منصبی نیست که به کسانی که از دیوان اعلی اسامی ایشان تعیین شده، به این‌ها برسد و به دیگران نرسد.'

این روزنامه در قطع 30.5 در 17 سانتی‌متر با کاغذ ساخت اصفهان و با چاپ سنگی به تیراژ 600 الی 700 نسخه منتشر شد. وقایع اتفاقیه در میدان ارگ تهران و نزدیک کاخ سلطنتی تهیه می‌شد و چاپ آن در دروازه دولاب در چاپ‌خانه خصوصی کارخانه حاجی عبدالمحمد صورت می گرفت.

در صفحه نخست این روزنامه، تصویر شیر و خورشید با جمله' یا اسدالله الغالب' به شیوه ای خاص طراحی شده بود که واژه الله بالای شیر قرار می گرفت. عبارت روزنامه اخبار دارالخلافه طهران، در فضای گرافیکی ویژه ای به صورت غیر متداول خوشنویسی رایج سازمان داده شده بود.

تاثیر پذیری خط و خوشنویسی نستعلیق از نوآوری های دوره قاجار، در روزنامه وقایع اتفاقیه نیز به نحو چشم گیری نمود یافته و توجه خواننده را برای خواندن جلب می نماید.

هر چند انتشار وقایع اتفاقیه در راستای اهداف امیر کبیر برای انجام تغییراتی بنیادین به منظور گام برداشتن در مسیر پیشرفت بود اما وی کمتر از یک سال بعد به دستور ناصرالدین شاه به قتل رسید و در شماره 49 این روزنامه خبر تحریف شده‌ای در باره مرگ این دولت‌مرد بزرگ انتشار یافت. از آن پس اداره روزنامه به اعتماد السلطنه، مترجم دربار و رئیس اداره انطباعات ناصر الدین شاه سپرده شد.

البته به جز اعتماد السلطنه، بقیه دست اندرکاران و گردانندگان روزنامه، پیوسته در تغییر بودند.گفتنی است که از شماره 471 به بعد، این روزنامه با نام روزنامه 'دولت علیه ایران '، چاپ شد و تعداد صفحه های این روزنامه از چهار تا دوازده در نوسان بود.

روزنامه‌ی وقایع الاتفاقیه تا شماره شانزدهم روز‌های جمعه و از آن به بعد روز‌های پنج شنبه منتشر می‌شد از نظر صفحه بندی تا شماره 318 اخبار و مطالب ستون بندی و به طور منظم درج می‌شد اما از این شماره به بعد ستون بندی از بین رفت و مطالب به شکل کتاب‌های چاپی آن زمان فقط با حاشیه خط کشی شده منتشر می شد.

از نظر محتوای روزنامه شامل ، اخبار داخلی ، خبرهای مربوط به پایتخت(اخباردارالخلافه)، دربار و سفرهای ناصرالدین شاه، عزل و نصب ها و اعطای مقام ها، نشان ها و امتیازات، اعلام های رسمی دولتی که در ورقه ای جداگانه چاپ و ضمیمه روزنامه تحت عنوان اشتهارنامه توزیع می شد.

در برخی شماره ها اخبار ولایات شامل اخبار و رویدادهای شهرستان های ایران به چاپ می رسید. در بخش اخبار خارجی، بیشتر اخبار مربوط به دگرگونی های سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی و مقالات آنها اختصاص داشت که با ترجمه روان فارسی در روزنامه منتشر می شد.

به طور کل روزنامه از زبان نوشتاری ساده ای بهره می برد که تا زمان جنبش مشروطیت این سادگی در نوشته های این دوره کمتر به چشم می خورد.

اولین آگهی بازرگانی در مطبوعات ایران تحت عنوان' اعلان' در شماره شش این روزنامه منتشر شد. در بیشترین شماره های روزنامه، صورت قیمت اجناس مورد نیاز مردم به نرخ رسمی دولتی نیز به چاپ می رسید و در برخی از شماره های آن اعلان فروش کتاب های تازه چاپ شده هم منتشر می شد.

این روزنامه به خبرهای مربوط به کودکان و نوجوانان هم عنایت فراوانی داشت.از جمله آن می توان به انتشار مستمر و پیوسته اخبار مدرسه دارالفنون(که دانش آموزان آن نوجوان بودند)، گزارش های بیماری های کودکان و آبله کوبی، خبرهای پیرامون کودکان فرنگی، گزارش هایی مربوط به حوادث کودکان، کودکان بزهکار و حتی اخبار و آگهی های کتاب کودک اشاره نمود.

این روزنامه در جلب مخاطب دو اشکال عمده داشت که موجب می شد خواننده زیادی نداشته باشد یکی مربوط به قیمت گران آن بود و دیگری تبلیغ و ستایش و درج اخبار مطلق مثبت پیرامون ناصرالدین شاه بود.

منبع: خبرانلاین