پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : 
حسین ملک، نویسنده و از اعضای برجستۀ حزب نیروی سوم و برادر خلیل ملکی در بخشی از مصاحبه خود با تاریخ شفاهی هاروارد، از علت شکست نهضت دکتر مصدق می گوید.
س: اگر من از شما بپرسم که علل سیاسی و سازمانی شکست نهضت ملی [به رهبری دکتر مصدق] در آن زمان چه بود، این‌ها را چگونه برای ما برمی‌شمارید؟
ج: من این مسئله را کاملاً طبیعی می‌دانم. جنبش ملی ایران [در دهه ۱۳۳۰] جنبشی است که باید آن را جزو یک حرکت تاریخی بسیار وسیع قرار دهیم تا معنایش را بفهمیم. من این را در چند تا از نوشته‌هایم آورده‌ام که بعد از جنگ بین‌المللی دوم [در ۱۹۴۵]، صحنهٔ سیاسی جهان به کلی عوض شد و یک سیستم چند سر پلورالیست-امپریالیست که شش تا امپریالیست جهانی بود، از بین رفت و جای خودش را به یک سیستم بای‌پولار (دوقطبی) داد.
[امریکا و شوروی] دو تا غولی که تا آن زمان اصلاً در صحنهٔ سیاسی جهان ظاهر نبودند، تمام ابتکار را به دست گرفتند. مرحله‌ای شروع شد که داشت به سمت اوج خودش سیر می‌کرد. اصالت مصدق این بود که در همان جا و همان زمانی که این بای-پولاریزاسیون از لحاظ تاریخی شکل گرفت، یعنی کنفرانس تهران [در ۱۹۴۳/۱۳۲۲]، او در همان جا این بای-پولاریزاسیون را با سیاست موازنهٔ منفی نفی کرد که «ما نه زیر بار این می‌رویم، نه زیر بار آن». یعنی نفی سیستم موجود جهانی را مصدق در جنبش ملی قرار داد.
ولی این سیستم [دوقطبی] در حال پیدایش بود، یعنی در منتهای شدت رشد و نمو خودش، و جریانی که نفی یک سیستم به این قدرت است، بلافاصله نمی‌توانست موفق بشود، ولی [مصدق] تخمش را ریخت و پایه‌های اولیه‌اش گذاشته شد. اثراتش را هم به دنیا بخشید که از جمله مصر [در دوره جمال عبدالناصر] دنبالهٔ آن بود. بنابراین نیروهای اجتماعی و سیاسی لازم برای اینکه جنبش ملی ایران به نتیجه برسد، وجود نداشت. تصور کنید که ایران مستقل شده بود. این معنی‌اش این است که تقسیم جهان به دو قطب بی‌معناست، باید از بین برود. ولی در آن وقت این شرایط وجود نداشت، بنابراین مصدق شکست می‌خورد، بدون شک شکست می‌خورد و به نظر من رفتارهای سیاسی آخرش هم نشان می‌داد که منتظر این شکست بوده و منتظر این بوده که این تخمی که پاشیده شده بعدها نتیجه بدهد و من امیدوارم ما وارد یک همچین مرحله‌ای از تاریخ شده باشیم.
س: یعنی به نظر شما شرایطی که موجب شکست حکومت دکتر مصدق شد اجتناب‌پذیر نبودند؟
ج: بله، درست است.
س: نظر شما در اینجا خلاف نظر [خلیل] ملکی است. چون ملکی در مقاله‌ای که بعدها در «نبرد زندگی» منتشر شد، درست عکس این نظر شما را داشت که آن شرایط در واقع اجتناب‌پذیر بودند، اجتناب‌ناپذیر نبودند، ولی سیاست‌هایی که اتخاذ شد موجبات شکست نهضت ملی را فراهم آورد.
ج: بله، من با نظر ملکی موافق نیستم. منتها این حرفی که حالا می‌زنیم بعد از سی سال بعد از آن وقت است، حالا اطلاعاتمان بیشتر است و من نمی‌دانم آن وقت اگر ملکی همین اطلاعات امروز را که ما داریم می‌داشت، باز هم این قضاوت را می‌کرد یا نه؟
بخشی از مصاحبه حسین ملک (۱۲۹۹-۱۳۸۳) با پروژه تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد
تاریخ مصاحبه: ۲۳ اسفند ۱۳۶۲
مصاحبه‌کننده: ضیاء صدقی
