چرا شاه به دنبال خرید F-4E از آمریکا بود؟ / روایت سفارت آمریکا در تهران از این ماجرا را بخوانید

«انتخاب» قصد دارد به صورت روزانه، به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است را منتشر کند.

سفارت امریکا در تهران در سندی به تاریخ ۱۹۷۲ به ماجرای درخواست شاه برای تسریع روند تحویل F-4E به ایران پرداخته است.

به گزارش «انتخاب»؛ در این سند آمده است:

جمعه ساعت ۹:۳۰ فوریه ۱۹۷۲؛ سفارت آمریکا در تهران

پیام تیم مستقر

آغاز خلاصه

ژنرال عظیمی، وزیر جنگ، به دستور شاه از ما خواسته تا بررسی دقیقتری در خط تولید F-4E داشته باشیم تا تحویل یک اسکادران از F-4E به ایران به سال 1972 جلو انداخته شود. این درخواست نشان دهنده نگرانی فزاینده شاه درباره نیات شوروی در منطقه و بویژه تهدیدی است که شاه از سوی پیمان دوستی در حال انعقاد بین عراق و شوروی احساس می کند. شاه از مشکلات چنین کاری برای ما آگاه است اما به این دلیل چنین درخواستی را از دولت آمریکا مطرح می‏کند که آمریکا را قابل اعتمادترین دوست خود می داند. پایان خلاصه

اقدام درخواستی: تیم مستقر پیشنهاد می کند که آمریکا خط تولید F-4E را بازبینی کرده و پاسخ مثبتی به درخواست شاه برای دریافت 16 عدد F-4ES در سال 1972 از هر منبع ممکنی بدهد.

1- روز 24 فوریه این مسئله توسط ژنرال رضا عظیمی وزیر جنگ و به دستور شاه، مطرح شد. عظیمی گفت شاه عمیقا نگران تحولات در شرایط امنیتی خاورمیانه و بخصوص در مرزهای غربی کشور خود است. مسئولان آمریکایی قبلا و از طریق مذاکرات با وزیر امورخارجه و دیگر مسئولان دولت ایران، از نگرانی شاه آگاه بوده‎اند، اما تحولات اخیر در روابط شوروی و عراق از جمله توافق برای تحویل تعداد بیشتری جنگنده میگ و تجهیزات نظامی در کنار نشانه هایی از مطرح شدن یک پیمان دوستی در مذاکرات اخیر عراق-شوروی در مسکو علاوه بر همکاری های نظامی، حس فوریت را در زمانبندی شاه برای نوسازی و تقویت نیروهای نظامی ایجاد کرده است. این موقعیت بصورت خاص نیازمند تسریع خریدهای نظامی ایران و بویژه تحویل جنگنده‎های F-4E است.

2- عظیمی اعلام کرد دولت ایران درخواست دارد که تحویل سفارش این کشور برای 16 جنگنده F-4E (که اولین آنها قرار بود آگوست 1973 تحویل داده شود) به سال جاری یعنی 1972 جلو انداخته شود. البته اخیرا توسط دولت آمریکا و مک‏دانل داگلاس به دولت ایران اطلاع داده شده بود که خط تولید سفارش ایران امکان آماده سازی برای تحویل سفارش موردنظر در سال 1972 را ندارد. شاه بسیار ناراحت شده بود زیرا اضافه شدن F-4E در سال 1972 برای امنیت ایران در شرایط کنونی حیاتی است. شاه دستور داده بود از دولت آمریکا خواسته شود که اگر واقعا راهی برای تسریع در تولید سفارش ایران وجود ندارد، F-4Eهای درخواستی از منابع دیگری تامین شوند. شاه تمایل دارد که چهار عدد از F-4Fها در فاصله زمانی ژوئن تا دسامبر تحویل داده شود.

3- مقام مسئول تحولات اخیر در همکاری‎های نظامی ایران-آمریکا، از جمله تجهیز و اعتبار، را بررسی کرده و تاکید کرد که سابقه نشان می دهد ما همیشه نگرانی ها و تمایلات شاه را درک کرده و بصورت فوق العاده به درخواست‎های او پاسخ داده‎ایم. هم زمان ژنرال توفانیان، معاون ژنرال عظیمی در آمریکا و در حال مذاکره درباره موضوع تحویل سریع تر تجهیزات از جمله F-4E بود. تسریع تحویل F-4E مشکلات فنی و هزینه‎ای پیچیده‎ای به همراه داشته و دیگر تعهدات و اولویت‎های ما را نیز با اشکال روبرو می‎کند. بدون شک این مسایل بصورت کامل با ژنرال توفانیان در میان گذاشته می‎شود تا اطمینان حاصل شود که او کاملا از احتمالات و مشکلات و نیز دلایل هرگونه محدودیت در پاسخ به درخواست دولت ایران آگاه باشد. احتمالا در مقایسه با ما که اکنون در ایران حضور داریم، ژنرال توفانیان تصویر کامل‎تری از شرایط خواهد داشت.

4- ژنرال عظیمی پاسخ داد که دولت ایران در جریان مذاکرات توفانیان قرار دارد، اما تصمیم درباره F-4E را نمی‎توان به تاخیر انداخت. عظیمی روشن کرد که شاه معتقد است دریافت 16 جنگنده F-4E در سال 1972 مهمترین فوریت نظامی کشور است. او تاکید کرد که شاه معتقد است در مقایسه با موجودی آمریکا، این تعداد درخواستی پایین است و موقعیت نامناسب پیش روی ایران، مستلزم تسریع در تحویل سفارش ایران در مقایسه با سفارش های دیگر (مانند اروپا یا حتی نیروی هوایی آمریکا) در همان جدول زمانی است.

5- مقام مسئول اعلام کرد که ما درخواست شاه را به واشنگتن منتقل خواهیم کرد و دولت آمریکا در سایه دوستی که بر روابط فی‎مابین حکمفرماست، تمام تلاش خود را برای برآوردن آن انجام خواهد داد. مقام مسئول گفت البته بر اساس همین دوستی، ناچار است بگوید که علیرغم آنکه ما تمامی اقدامات ممکن برای برآوردن نیازهای مدنظر شاه را انجام خواهیم داد، اما همانطور که دولت ایران آگاه است، مشاوران نظامی ما نگرانند که تسریع در خرید این جنگنده‌ها باعث محدود شدن توان پشتیبانی و نیروی انسانی عملیاتی نیروی هوایی ایران شده و به جای افزایش، منجر به کاهش کارآمدی نیروی هوایی ایران شود. عظیمی پاسخ داد که تعداد جنگنده‎های موردنیاز به دقت توسط نیروی هوایی ایران و با کمک ماگ {گروه مشاوران نظامی آمریکا} بررسی شده و نیروی هوایی ایران متقاعد شده است که شانزده جنگنده موردنیاز را می‏تواند به شکل کارآمدی در ساختار کنونی نیروی خود وارد کند. عظیمی ملاقات را با این درخواست به پایان رساند که دولت آمریکا در کمترین زمان ممکن به درخواست شاه پاسخ دهد.

6- نکته. شاه عمیقا نگران تحولات سالهای اخیر است که نفوذ و حضور شوروی در خاورمیانه و اقیانوس هند را تقویت کرده و ظاهرا نشان دهنده تعهد فزاینده اقتصادی و نظامی شوروی به عراق است. او به این نتیجه رسیده است که به دلیل افزایش خطرات کنونی نیازمند تقویت فوری خط اول دفاع هوایی ایران، سریعتر از برنامه‏ریزی‏های قبلی یعنی شروع از هجده ماه آینده، است. تعداد، فواصل و تاکیدی که ما درباره این موضوع با آن مواجه بوده‎ایم تا کنون بی‏سابقه بوده که شکی باقی نمی‏گذارد که از نظر او این مسئله اهمیتی حیاتی دارد.

7- چه با نگرانی شاه کاملا موافق باشیم یا خیر، باید مدنظر داشته باشیم که این درخواست – همانند تصمیم دولت آمریکا به فروش اسکادران هفده و هجده تایی از F-4E به ایران در سال 1970 – به یک مسئله بسیار مهم در ذهن شاه تبدیل شده است. شاه بار دیگر به سمت دولت آمریکا برگشته است زیرا در زمان‎ نگرانی شاه احساس می‏کند که می‎تواند برای همکاری به ما امیدوار باشد و امید دارد که ما در مقام دوست در موضوعاتی که او برای امنیت ایران مهم و حیاتی می‏داند، به درخواست او پاسخ بدهیم. لذا بررسی این درخواست توسط دولت آمریکا باید با درک این مسئله باشد که این تصمیم اهمیت سیاسی فوق العاده‎ای در زمینه روابط دولت آمریکا و دولت ایران دارد. همچنین در این تصمیم نباید اهمیت ایران برای منافع ملی حیاتی ما نادیده یا دست کم گرفته شود.

8- اقدام درخواستی. تیم مستقر پیشنهاد می‎کند که دولت آمریکا بصورت فوری و با نگاه مثبت به درخواست شاه برای تحویل جنگنده‎های F-4E در سال 1972، با کاستن از هر منبع ممکن (از جمله موارد تحویلی به نیروی هوایی آمریکا)، پاسخ دهد. ما می‏دانیم که این درخواست می‏تواند مشکلات پیچیده‏ای را به همراه داشته باشد، اما پیشنهاد می‏کنیم که هر مسیری برای رسیدن به پاسخ مثبت بررسی شود. همچنین بسیار مهم است که تیم مستقر کاملا در جریان روند پیشرفت و چشم‎انداز این مسئله قرار داده شود تا بتوانیم حس فویت درباره این موضوع در داخل دولت ایران را درک کرده و آن را کنترل کنیم. در صورت رخداد هرگونه تاخیر یا مانع بر سر پاسخ کاملا مثبت به این درخواست، ما اطمینان داریم که هر تلاشی برای برآوردن آن تا هر حد ممکن (مثلا تحویل جزیی از آنها در سال 1972) انجام می‎شود و منطقی متقاعدکننده برای توضیح دقیق دلایل هرگونه کمبود به شاه مطرح خواهد شد. تا هرگونه تاثیر منفی تا سرحد ممکن رفع شود.