«اهواز»؛ شهری که نفَسش به شماره افتاده است!

گرد و خاک همه ی خوزستان را فراگرفته است. صدای مردم مقاوم از زیر هاله یی از گرد و غبار برخاسته است. شهروندان خوزستانی از مسوولان کمک می خواهند. کمک برای تنفس هوای بدون ریزگرد.

گرد و خاک در خوزستان، دیگر میهمان نیست. ریزگردها گویا صاحبخانه شده اند. حدود 10 سال است که در این استان جاخوش کرده اند و نفس ها را بریده اند. این روزها هر نفس و هر نگاه خوزستانی ها پر از خاک است. بیشتر شهرهای خوزستان به زیر لایه یی از خاک و غبار فرورفته اند. اگر امکان بود، خوزستانی ها نفس کشیدن را هم مانند زندگی در این چند روز تعطیل می کردند تا گرد و خاک بیرون رود. گرد و غبارها به همان اندازه که کوچک و ریز هستند، به همان اندازه، آرام آرام ریه های سالم مردم را فتح می کنند. همانند وقتی که بعثی ها می خواستند خاکشان را فتح کنند. در برابر بعثی ها مقاومت کردند و آنها را به بیرون انداختند اما در برابر ریزگردها ... .

از روز یکشنبه، نوزدهم بهمن ماه شهر اهواز و یازده شهرستان استان خوزستان گرفتار گرد و غبار شدید و کم سابقه یی شده اند؛ تا اندازه یی که زندگی عادی مردم را مختل کرده است. وضعیت هوای اهواز و اعلام شرایط بحرانی باعث تعطیل شدن دانشگاه ها، مدارس و سازمان های دولتی این شهر شد. میزان غلظت گرد و غبار ظهر یکشنبه در اهواز به پنج هزار و 357 میکروگرم بر متر مکعب رسید که این میزان بیش از 35 برابر حد مجاز است. یک اهوازی می گفت پیش از این، 55 و حتی65 برابر حد مجاز را هم تنفس کرده اند!

سکوت بیش از این خوزستانی ها در برابر هوای آلوده یی که هر سال تنفس می کنند، چاره ساز نبود. این بار، شهروندان شهرهای غبارزده، در شبکه های اجتماعی گزارش و عکس های لحظه به لحظه یی از شدت گرد و غبار را به گوش همه می رسانند. می گویند حتی بستن درز پنجرها و درها هم سد راه ورود مهمانان ناخوانده نمی شود. به هر زور و ضربی که شده ریزگردهای موذی وارد خانه می شوند تا روکشی شوند بر اسباب و لوازم منزل و آدم ها. می گویند مردم و شهر، زیر خروارها گرد و غبار، خاک شده اند. عکس ها هم همین را نشان می دهد. اوضاع آنقدر خراب است که روی غبار نشسته بر زندگی شان دلنوشته می نویسند تا به گوش مردم و مسوولان برسانند که نفس کشیدن برایشان سخت شده است.

دلنوشته های مردم خوزستان پر از فریاد کمک خواهی، دلخوری از مسوولان، احساس تبعیض، نگرانیِ از دست دادن سلامتی و گله و شکایت است. از روایت وضعیت مردم ساکن در شهرهای پر از گرد و غبار که بگذریم، می رسیم به دلایل. این ریزگردهای ویرانگر از کجا آمده اند و تا کی باید زندگی عادی مردم ساکن در شهرهای جنوبی و همچنین غربی کشور و از همه مهمتر سلامتی آن ها را به بازی بگیرند؟

چقدر زمان لازم است تا راه حل های ضربتی، کوتاه مدت و بلندمدت به ثمر بنشینند؟ چه مقدار زمان لازم است تا اعتبار اجرایی کردن راهکارهای مقابله با گرد و خاک در شهرهای جنوبی و غربی ایران تامین شود؟ سه سال؟ پنج سال؟ هفت سال؟ 10 سال؟ ... سال ها است که مساله ی ریزگردها در دولت های مختلف در دستور کار قرار گرفته اما هیچ گاه اقدامی موثر در جهت کاهش مشکلات انجام نشده است. کار به جایی رسیده که نماینده های مردم شهرهای خوزستان در آخرین جلسه ی مجلس شورای اسلامی، مجبور به قسم دادن مسوولان دولتی شده اند تا فکری به حال هوای شهرشان کنند.

کارشناسان و مسوولان، تاکنون منابع مختلفی را برای آلودگی هوا در شهرهایی مانند اهواز، سوسنگرد، اندیمشک، بهبهان، دزفول و ... بیان می کنند. به گفته ی «احمد رضا لاهیجان زاده» مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان، از 10 سال پیش که ریزگردها وارد استان شدند، کانون این پدیده بیشتر از کشورهای همسایه بوده است. مطالعات صورت گرفته نشان می دهد در طول این مدت تا سال 92 به طور عمده منشا این گرد و خاک تا 70 درصد از کشور عراق بوده است.

البته «سید شکرخدا موسوی» نماینده ی مردم اهواز در مجلس، دلیل اصلی ورود ریزگردها را خشکسالی اعلام کرده است. «ناصر سودانی» دیگر نماینده ی اهواز هم مناطقی از عربستان سعودی، مناطقی از عراق که در اختیار گروه تروریستی «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش)، توقف طرح مالچ پاشی در عراق و عربستان و خشکی تالاب ها را منابع اصلی گرد و غبار اعلام می کند.

در نشست مجمع نمایندگان خوزستان با معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست هم خشک شدن بخش تالاب «هورالعظیم»، وجود کانون های پرخطر در اطراف شهر اهواز و چشمه های جوشان خاک در اطراف برخی شهرهای این استان، اجرایی نشدن عملیات 200 هزار هکتاری بیابان زدایی در خوزستان و همکاری نکردن سایر کشورهای همسایه برای مبارزه با این پدیده، به عنوان عوامل تشدید گرد و غبار در خوزستان، مطرح شد.

کارشناسان زیست محیطی و مسوولان تاکنون راهکارهای زیادی را مطرح و اجرا کرده اند. استفاده از پوشش گیاهی در زمین ها، تولید باران مصنوعی، استفاده از بادشکن ها، رواج کشاورزی در مناطقی که امکان کشت دارند، مالچ پاشی، استفاده از پوشش سنگی در مناطقی که امکان کاشت پوشش گیاهی وجود ندارد، استفاده از افشانه ها (اسپری ها) و چسب های شیمیایی و در آخر نیز همکاری های بین المللی با کشورهای همسایه یی که بسترساز ورود گرد و غبار به شهرهای ایران هستند، از جمله راه هایی است که تاکنون مطرح شده و برخی از آن ها اجرایی شده اند.

این در حالی است که پدیده ی گرد و غبار به جز به خطر انداختن سلامتی، به طور یقین پیامدهای دیگری همانند افت تحصیلی، مهاجرت، اثربخشی بر روی سلامت محصولات کشاورزی و ... نیز خواهد داشت.

واقعیت تلخ زندگی مردم ساکن در شهرهای خوزستان نیاز به عزم و توجه جدی و البته فوری مسوولان دولتی دارد. به نظر می رسد راه حل های ضربتی و زودگذر و تکرار وضعیت آلودگی در سال های بعد، راهکار اصلی نبوده و با توجه به اینکه از تکرار این وضعیت در این استان نزدیک به 10 سال می گذرد، جای خالی تصمیم گیری جدی و البته کاربردی از سوی مسوولان مربوط، در قبال نجات سلامتی مردم خوزستان احساس می شود.

نقطه ی امیدواری در حل این معضل، توجه و تاکید دولت یازدهم بر حل مشکل های زیست محیطی است. مشکل های بحرانی محیط زیست، دیگر همانند سال های قبل، مورد غفلت واقع نخواهد شد و مسوولان زیست محیطی دولت تدبیر و امید با تاکید بر این نکته که معضل های محیط زیست یک شبه از بین نخواهند رفت، به دنبال حل این بحران های زیست محیطی کشور هستند.