با وجود اینکه زینک به صورت طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد، اما از آنجایی که بدن قادر به ساخت آن نیست رژیم‌های غذایی خاص و بیماری‌های مشخصی می‌توانند مقادیر دریافتی آن را از غذاها کاهش دهند و در نتیجه علائم کمبود زینک در بدن بروز می‌کند.
با وجود اینکه زینک به صورت طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد، اما از آنجایی که بدن قادر به ساخت آن نیست رژیم‌های غذایی خاص و بیماری‌های مشخصی می‌توانند مقادیر دریافتی آن را از غذاها کاهش دهند و در نتیجه علائم کمبود زینک در بدن بروز می‌کند.
نقش زینک در بدن
زینک از جمله ترکیباتی است که وظایف متعددی را در بدن برعهده دارد؛ از جمله اینکه پشتیبان عملکرد سلول‌ها است و به حدود ۱۰۰ آنزیم کمک می‌کند وظایف خود را به درستی انجام دهند. سایر وظایف این ترکیب موارد زیر را در برمی‌گیرد:
تقویت سیستم ایمنی بدن
کمک به تقسیم سلولی
حفظ عملکرد حس بویایی و چشایی
بهبود زخم
لخته‌شدن خون
نقش موثر در رشد و تکامل
بدن ما توانایی ذخیره زینک را ندارد؛ به همین جهت باید مقادیر کافی از آن را از ترکیبات غذایی دریافت کنیم؛ در غیراینصورت دچار کمبود این ماده‌ی معدنی و عوارض ناشی از آن می‌شویم.
علائم کمبود زینک
کاهش سطح زینک در بدن صرفاً زمانی بروز می‌کند که سطوح آن برای چندین ماه متوالی پایین باشد. علائم کمبود زینک در بدن در بخش‌های مختلف و به شیوه‌های گوناگون خود را نشان می‌دهد که در ادامه بررسی شده‌اند:
۱. سرماخوردگی‌های مکرر
همان‌طور که اشاره کردیم زینک در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش دارد؛ بنابراین کاهش سطوح آن می‌تواند احتمال ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت را در افراد افزایش دهد. اگر شما هم زود به زود سرما می‌خورید باید به پایین بودن زینک در بدن خود شک کنید؛ در چنین شرایطی و حدود ۲۴ ساعت بعد از شروع علائم بیماری با مصرف مکمل‌های زینک می‌توان طول دوره‌ی سرماخوردگی را کاهش داد.
۲. کاهش اشتها و وزن ناگهانی
از علائم کمبود زینک در بدن می‌توانیم به تغییر در اشتها و کاهش آن اشاره کنیم که منجر به پایین‌آمدن وزن بدون دلیل و به صورت ناگهانی می‌شود. این مسئله به خودی خود تغییر در خلق و خو، تحریک‌پذیری و افسردگی را هم به همراه دارد.
۳. زخم‌های بهبود نیافته
کافی‌بودن مقادیر زینک، پوست و بدنی سالم را به شما هدیه می‌دهد که در صورت ایجاد زخم و خراش‌های مختلف روند لخته‌شدن به سرعت در آن اتفاق می‌افتد. اگر بعد از ایجاد زخم در بدن بهبود آن طول می‌کشد یا به سختی انجام می‌شود، احتمالاً سطوح زینک کاهش پیدا کرده است. در چنین شرایطی مصرف مکمل روی می‌تواند ظاهر کلی زخم را بهبود ببخشد و به برطرف‌کردن آن کمک کند.
۴. ایجاد جوش
با وجود زینک در بدن مقادیر ویروس‌ها و باکتری‌های مولد جوش کاهش می‌یابد؛ به همین جهت افزایش جوش‌های صورت می‌تواند یکی از نشانه‌های کمبود زینک باشد. در صورت بروز این وضعیت با استفاده از کرم‌های حاوی زینک که توسط پزشک تجویز شده‌اند می‌توان ظاهر درخشان‌تری به پوست بخشید.
۵. تاری دید
گاهی اوقات تاری دید در نقش یکی از علائم کمبود زینک در بدن ظاهر می‌شود. از آنجایی که در چشم مقادیر بالایی از زینک وجود دارد و این ترکیب نقش مهمی در سلامت چشم و فرآیندهای بیوشیمیایی آن ایفا می‌کند کاهش سطح آن باعث تغییر در وضعیت بینایی افراد مختلف می‌شود و در موارد شدیدتر حتی تغییر در شبکیه را هم به همراه دارد.
عوارض کمبود زینک
در صورتی که اقدامی برای درمان کمبود زینک انجام ندهید عوارض شدید ناشی از آن به مرور خود را نشان می‌دهند:
اختلال در رشد و نمو بدن به ویژه در کودکان و نوجوانان
تاخیر در بلوغ جنسی
طاس‌شدن زودتر از موعد
مشکلات حافظه
افزایش احتمال ابتلا به دیابت
اسهال
بی‌حالی
تشدید علائم آسم
ناتوانی جنسی و هیپوگنادیسم در مردان
مشکلات باروری و موارد دیگر
خطر کمبود زینک برای گروه‌های خاص
زینک با ساختن پروتئین و دی‌ان‌ای نقش حیاتی در بدن ما ایفا می‌کند؛ با این حال کمبود آن ممکن است در گروه‌های مشخصی مثل کودکان و زنان باردار باعث بروز علائم جدی‌تر و خطرناک‌تر شود. علاوه بر این افرادی که از رژیم‌های غذایی خاصی استفاده می‌کنند ممکن است بدون توجه به اهمیت و نقش زینک و ترکیبات حاوی آن بدن خود را از جذب این ماده محروم کنند.
خطرات ناشی از کمبود زینک در کودکان
با وجود اینکه بدن ما به مقادیر کمی از زینک برای عملکرد صحیح و بدون نقص خود نیاز دارد، اما کودکان بد غذا به صورت مستقیم در معرض خطرات ناشی از کمبود این ماده‌ی معدنی قرار دارند. در چنین شرایطی فرزندان شما اشتهای خود را از دست می‌دهند و ممکن است کندی رشد و اختلال در چرخه‌ی رشد و نمو را هم تجربه کنند.
علاوه بر این علائم کمبود زینک در بدن کودکان در موارد شدیدتر به ریزش مو، اسهال و تاخیر در بلوغ آن‌ها منتهی می‌شود که با دنبال‌کردن یک رژیم‌غذایی صحیح و استفاده از مکمل‌های تجویزشده توسط پزشک می‌توان مشکل را به سرعت برطرف کرد.
ارتباط گیاه‌خواری با کمبود زینک
عوارض کمبود زینک ممکن است در افرادی که رژیم‌های گیاه‌خواری را دنبال می‌کنند، بیشتر دیده شود؛ به دلیل اینکه بدن ما توانایی بالاتری در تجزیه‌ی زینک موجود در گوشت دارد. با وجود اینکه گیاه‌خواران از ترکیبات غذایی سالم نظیر سویا، لوبیا و آجیل استفاده می‌کنند اما این مواد فیتات دارند که در توانایی بدن برای جذب زینک اختلال ایجاد می‌کند.
اثرات کمبود زینک در زنان باردار و شیرده
خانم‌هایی که در دوران بارداری یا شیردهی خود به سر می‌برند، ممکن است دچار کمبود زینک شوند؛ چرا که جنین/نوزاد بخش بزرگی از ترکیبات مغذی مصرفی توسط مادر را دریافت می‌کند. اگر نوزادی دچار کمبود زینک شود رشد او با کندی صورت می‌گیرد و در افزایش وزن هم مشکل خواهد داشت.
با توجه به این مسئله اگر باردار یا شیرده هستید به منظور ممانعت از بروز علائم کمبود زینک در بدن باید با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.
ارتباط سن با کمبود زینک در بدن
افراد مسن به دلیل نخوردن ترکیبات غذایی مشخص یا عدم دسترسی به غذاهای خاص در معرض عوارض کمبود زینک قرار دارند. در این شرایط با مصرف داروهای خاص نظیر کلرتالیدون یا هیدروکلروتیازید می‌توان به افزایش ترشح زینک در بدن کمک کرد و عوارض سوء ناشی از کمبود آن را کاهش داد.
چرا دچار کمبود زینک می‌شویم؟
با وجود اینکه کاهش سطح روی در بدن معمولاً به ندرت اتفاق می‌افتد، اما اگر دارای بیماری خاصی باشید که بر روی جذب ترکیبات معدنی از غذا اثر بگذارد یا در صورتی که رژیم غذایی سرشار از ترکیبات مغذی نداشته باشید این مشکل در بدن شما بروز می‌کند.
برای مثال اشخاصی که مبتلا به دیابت، کم‌خونی داسی شکل، کولیت روده، اسهال مزمن و بیماری‌های مزمن کبدی و کلیوی هستند یا افرادی که رژیم غذایی ناسالم دارند کمبود روی را تجربه خواهند کرد.
پیشگیری و درمان کمبود زینک
برای درمان علائم کمبود زینک در بدن یا پیشگیری از این وضعیت می‌توانید ترکیبات حاوی این ماده‌ی معدنی از قبیل بوقلمون، زرده‌ی تخم‌مرغ، اسفناج، کنجد، قارچ و نخودفرنگی را به رژیم‌غذایی خود اضافه کنید یا در صورت نیاز به سراغ مکمل‌های غذایی بروید. گروه‌های سنی مختلف به مقادیر متفاوتی از زینک به صورت روزانه برای حفظ سلامت بدن خود نیاز دارند که جزئیات آن به شرح زیر است:
۰ تا ۶ ماهگی: ۲ میلی‌گرم
۷ تا ۱۲ ماهگی: ۳ میلی‌گرم
۱ تا ۳ سال: ۳ میلی‌گرم
۴ تا ۸ سال: ۵ میلی‌گرم
۱۴ سال و بالاتر: ۱۱ میلی‌گرم برای مردان و ۹ میلی‌گرم برای زنان
خانم‌های باردار ۱۹ ساله و بالاتر: ۱۱ میلی‌گرم
خانم‌های شیرده: ۱۲ میلی‌گرم
سخن پایانی
در این مطلب با نقش زینک در حفظ سلامت بدن و واکنش‌های حیاتی آن و علائمی که در اثر کاهش مقادیر این ترکیب معدنی بروز می‌کند آشنا شدیم. به منظور ممانعت از کمبود زینک در بدن لازم است که مقادیر کافی از ترکیبات غذایی حاوی این ماده را به رژیم غذایی خود اضافه یا اینکه با مشورت پزشک از مکمل‌های موجود در بازار استفاده کنید.
