فرهیختگان: از ماه رمضان سال ۱۴۰۰ برنامه‌ای با نام «محفل» روی آنتن تلویزیون رفت. برنامه‌ای مناسب ایام ماه مبارک رمضان که از دقایقی قبل افطار پخش می‌شد. محفل که ظاهری متفاوت از دیگر برنامه‌های مناسبتی رمضان داشت، در بطن و سوژه‌هایش هم خاص بودنش را حفظ کرد و به سراغ قسمت‌های کمرنگ شده در دینداری مذهبی‌ها رفت.
در ادامه گفتگوی سیدمحمدحسین هاشمی‌گلپایگانی، تهیه‌کننده برنامه را در ادامه می‌خوانید:
می‌توان گفت که ایام ماه رمضان از این جهت مبارک است که سرور و انبساط خاطری برای مسلمان ایجاد می‌شود و در کشور‌های اسلامی هم این نکته را در آیین‌ها و برنامه‌های ویژه خود لحاظ می‌کنند؛ با این حال عمده جریان برنامه‌سازی تلویزیون در ماه رمضان عاری از توجه به این نکته بود که چگونه می‌شود محتوای دینی و تربیتی را در قالب سرگرمی ارائه کرد. محفل فرم جدیدی از برنامه‌سازی ماه رمضان را ایجاد کرد. سوال این است که به‌خاطر پرهیز از آن فرم مرسوم حزن‌آلودی که برنامه‌های مناسبتی رمضان داشتند، این مدل از برنامه‌سازی را انتخاب کردید یا که اصلا برای محفل چنین دغدغه‌ای، موضوعیت نداشته است؟
نه، مدخل ورود ما این نگاه نبود. هدف ما از ساخت برنامه محفل این بود که بخواهیم برنامه‌ای قرآنی با حال خوب بسازیم؛ و باتوجه به اینکه قرآن دارای مفاهیم مختلفی مثل مفاهیم شاد، غمناک، قدرت، تنبیه، تنذیر، تشویق و... است ما نیز با همین نگاه اقدام به ساخت برنامه کردیم.
برای اینکه به تکرار نیفتید چه نکاتی را مدنظر قرار دادید؟ مخصوصا که امسال دومین فصل برنامه بود و انتظار‌ها از برنامه بیشتر شده بود.
تا حدی با تنوع دادن در سوژه‌ها می‌شود جلوی تکرار را گرفت. سعی کردیم انواع سوژه‌ها را بررسی کنیم و در آن‌ها تنوع داشته باشیم. به شخصه خود من در ابتدا چنین تصوری از تنوع سوژه نداشتم. باتوجه به اینکه قرآن ظرفیت عظیمی دارد و سوژه‌های مختلفی را در برمی‌گیرد؛ هرچند هنوز هم نتوانستیم ظرفیت عظیم قرآن را کامل درک کنیم و از منظر قرآن به اتفاقات و وقایع نگاه کنیم، اما قطعا قرآن حرف‌های زیادی در موضوعات گوناگون برای گفتن دارد. ما در این فصل سوژه‌های مختلفی و افراد متنوعی را دعوت کردیم که قرآن، مسیر زندگی‌شان را تغییر داده بود. قرآن برای هر کدام از این سوژه‌ها توضیحاتی در خود دارد. متاسفانه به این علت که قرآن در ذهن و رفتار ما بسیار مهجور و کوچک هست به آن توجه نشده است که متاسفانه اصلا سمت آن نرفتیم.
بعد از پخش برنامه محفل در کشور‌های اسلامی نمونه‌های شبیه به آن را دیده‌اید؟
هنوز نتوانستند شبیه آن را بسازند حتی تماس‌های متعددی از کشور‌های مختلف داشتیم که شیوه کار ما را پرسیدند، اما هنوز نتوانستند مانند آن را تولید کنند.
مدل آن، یک برنامه تلاوتی است که به شکل مسابقه و تلنت اجرا می‌شد، برنامه محفل اصلا به شیوه تلنت جلو نرفته است و از ابتدا هم یادآور شدیم که یک محفل قرآنی هستیم. به جز یکی دو مورد هم در این دو فصل ما قضاوتی در مورد شرکت‌کننده‌ها نداشتیم و با دادن صفت‌های خوب و بد افراد را از هم تمییز نکردیم با اینکه میزبانان ما می‌توانند اشتباهاتی را به افراد متذکر شوند، اما شیوه و سبک برنامه به این صورت نیست. هدف ما اشتراک گذاشتن حال خوبی است که از این محفل قرآنی نشأت می‌گیرد.
تا به اینجا شما چه بازخورد‌هایی از مردم، کشور‌های دیگر یا افراد سرشناس خارج از ایران داشتید؟
برای ما بازخورد از مخاطبان خارجی و افراد سرشناس حائز اهمیت هست، اما بازخورد افرادی که به‌عنوان مثال چندین سال قرآن را کنار گذاشته بودند و الان دوباره با قرآن آشتی کردند یا از راه دین جدا شده بودند، اما مجدد به دستور‌های دینی پایبند شدند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تاثیر بیشتری در حال و انگیزه تیم ما داشته است.
محفل به‌واسطه اجرای موفق فصل گذشته‌اش، شناخته شده بود و احتمالا سوژه‌های بیشتری به شما معرفی شد، در مورد انتخاب سوژه‌ها هم توضیح می‌دهید به چه شکل بوده و چطور آن‌ها را گزینش کردید؟
۱۲۰ سوژه داشتیم.
در این فصل از برنامه محفل، میهمانان و سوژه‌های جدیدی را شاهد بودیم، مثل حضور میهمان‌هایی که حضورشان خیلی عجیب بود، از جمله دعوت از داوود کیم، خواننده کره‌ای تا دعوت از حافظ قرآنی که ظاهر داش‌مشتی داشت و حتی دعوت از مداح مهمی همچون حاج‌محمود کریمی. همه این موارد در کنار هم، فصل جدید محفل را در منظر مخاطبانش پررنگ‌تر کند. منشأ این ایده‌ها از کجا بوده است؟
تفاوت و مزیت برنامه ما از باقی برنامه‌ها اتاق فکری است که هیچ وقت در معرض دید مخاطب نیست و هر اتفاقی که در برنامه رخ می‌داد فکر شده بوده است. هیچ اتفاقی در برنامه نمی‌افتاد مگر اینکه از قبل روی آن برنامه‌ریزی شده باشد و این اتاق فکر است که باعث متفاوت شدن برنامه می‌شود.
از سختی‌های این فصل می‌گویید.
تا قبل از اینکه برنامه دیده شود، موضوعی نبود، اما به محض دیده شدن افرادی پیدا می‌شوند که نکته‌هایی را بیان می‌کنند و حتی شاهد حسادت افراد هم هستیم، اما نکته‌ای که حائز اهمیت است اینکه ما همه خادم قرآن هستیم. سربسته بگویم که اگر فکر کنیم فقط خودمان مهم هستیم، کار‌ها پیچیده و پر چالش می‌شوند.
فکر می‌کردم که، چون شاهد فصل دوم هستیم و برنامه برای خودش هویتی پیدا کرده، ادامه مسیر برنامه راحت‌تر شده باشد.
بله، این نکته هم وجود دارد، در معرفی خودمان، کار ما راحت‌تر شده بود؛ اما از جهاتی دیگر خیر! الحمدلله قرآن دستگاه متولی در کشور زیاد دارد و برای اینکه مسیر راحت‌تری داشته باشیم، لازم است تا رضایت همه دستگاه‌های متولی را مدنظر داشته باشیم. ما از دستگاه‌های متولی توقع کمک داریم نه اینکه آن‌ها تازه برای ما چالش ایجاد کنند و چوب لای چرخ ما بگذارند تا ما متوجه حضور آن‌ها شویم.
۵ میزبان برنامه محفل، همان‌هایی هستند که از فصل قبل بودند. تمایل نداشتید که سراغ افراد جدیدی بروید؟
اگر غیر از این عمل می‌کردیم اشتباه بود به این علت که مخاطبان از فصل قبل میزبانان ما را شناختند و با آن‌ها ارتباط گرفتند. نباید این اصل برنده را از دست دهیم، اگر زمانی برنامه به تکرار و تکلف بیفتد و برای مخاطب نیز خسته‌کننده باشد، امکان این تغییر وجود دارد، اما مردم هنوز تشنه داور‌های ما هستند.
دیالوگ‌ها و اتفاقاتی که بین میزبانان می‌افتاد از قبل تعیین شده بود یا در لحظه اتفاق می‌افتاد؟
به این علت که برنامه تلویزیونی است از قبل برای اکثر اتفاقاتی که رخ می‌داد متنی نوشته شده است. برنامه تلویزیونی که خودش پیش نمی‌رود.
کسی که به‌عنوان سوژه به برنامه آمده، بازیگر نیست و برای جلوگیری از کلیشه‌ای شدن برنامه از یک ماه قبل، مصاحبه با افراد شده، تیم اتاق فکر متن هر فرد را نوشته و بازیگر متن را با سوژه تمرین کرده است. جدا از تمرینی که با سوژه‌ها شده، تیم برای هر سوژه با داور‌ها چندین‌بار تمرین کرده تا کار کاملا دربیاید. این توجه به‌خاطر این است که وقت مردم برای ما مهم هست و باید به ثانیه ثانیه آن‌ها احترام بگذاریم.
ضبط برنامه از بهمن‌ماه ۱۴۰۲ و تقریبا یک‌ماه طول کشید، اما تدوین برنامه تا پخش آخرین قسمت ادامه دارد.
برنامه با عید فطر تمام می‌شود؟
محفل استانی مثل اراک، ورزشگاه آزادی، بوشهر، مشهد و باقی برنامه را میدانی می‌رویم.
