نیاز کشور به 47 هزار عضو هیأت علمی

زهره کهندل - بعید است دانش‏آموخته کارشناسی ارشد یا دانشجوی دکتری باشید و فکر عضو هیأت علمی شدن یک دانشگاه بزرگ را در سر نداشته باشید، مگر اینکه با پیشنهادهای کاری دندان‏‏گیرتری مواجه شوید.
اما فرآیند جذب اعضای هیأت علمی که در چند سال اخیر به صورت ثبت نام و اعلام نیاز دانشگاه‌ها در پورتال وزارت علوم انجام می‏گیرد، چه روندی را طی می‏کند؟ دکتر محمدرضا مردانی، رئیس هیأت مرکزی جذب اعضای هیأت علمی وزارت علوم در گفت‌وگو با خبرنگار ما به تشریح مسایل و پرسشهایی مرتبط با این موضوع پرداخته است.
وی با بیان اینکه فرآیند جذب اعضای هیأت علمی با اعلام فراخوان سراسری انجام می‏شود، می‌گوید: دانشگاه‏ها و موسسات آموزش عالی نیازهای خودشان را به اعضای هیأت علمی و بورس بر اساس رشته و گرایشهای تحصیلی اعلام می‏کنند. این نیازها به تایید معاونت آموزشی وزارت علوم رسیده و روی سایت مرکز جذب بارگذاری می‌شود تا ثبت نام در یک دوره زمانی مشخص انجام شود.
مردانی با اشاره به شرایط عمومی و اختصاصی در این فراخوان خاطرنشان می‌کند: دانشگاه‌های بزرگ دولتی شرایط دشوارتری برای جذب دارند و افراد توانمندتر با رزومه علمی قویتر را جذب می‌کنند، اما در هر صورت یک عضو هیأت علمی باید دارای توانمندی‌های علمی، صلاحیتهای عمومی و مهارتهای معلمی باشد و اگر این شروط را نداشته باشد، جذب نمی‌شود.
به گفته او، تمام پرونده‌های متقاضیان برای مصاحبه به دانشگاه‌ها می‌رود و دانشگاه‌ها با توجه به شرایط اختصاصی و عمومی که دارند ممکن است پنج یا سه برابر ظرفیت را دعوت به مصاحبه کنند. جالب اینکه بیشتر ثبت نام کنندگان، متقاضی جذب در دانشگاه‌های اصلی و مادر هستند که البته چنین چیزی با توجه به محدودیت در جذب، ممکن نیست.
* آنها که شانس بیشتری برای جذب دارند
اما ماجرای آنها که نسبت به بررسی پرونده‌ها اعتراض دارند، چه می‌شود؟ مردانی می‌گوید: اعتراض آنها قابل بررسی است. این شکایات در مرحله اول در دانشگاه بررسی می‌شود و هیأت جذب مجددا تقاضای فرد را بررسی می‌کنند، اگر متقاضی قانع نشد می‌تواند به مرکز گزارش دهد که دو نفر نماینده از مرکز، به ماجرا رسیدگی می‌کنند. اگر آنها نظرشان این بود که این پرونده باید در اولویت قرار می‌گرفته و نگرفته، ماجرا پیگیری می‌شودکه چرا پرونده در اولویت بررسی قرار نگرفته است. به گفته او اعضای هیأت اجرایی جذب در دانشگاه ها، افرادی بسیار متعهد و با دقت هستند و تمام تلاش آنها این است که بهترین‏ انتخابها صورت گیرد. تاکید مردانی این است؛ برای آنها فرقی نمی‌کند شخصی که جذب می‌شود کیست، مهم این است که فرد منتخب از نظر علمی و صلاحیتهای عمومی و اخلاقی بالاتر از دیگر متقاضیان باشد.
اما شاخصهای بررسی آنچنان شفاف هست که سلیقه‌ای برخورد نشود؟ مردانی معتقد است: با وجود آیین نامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و مشخص بودن شاخصهای سنجش توانمندی علمی و صلاحیت عمومی، برخوردهای سلیقه‏ای به حداقل می‌رسد.
این مسؤول در وزارت علوم با بیان اینکه تمام پرونده هایی که در دانشگاه‌ها بررسی می‌شود، بعد از نظر هیأت مرکز جذب دانشگاه‌ها به مرکز وزارت علوم می‌آید و مجددا توسط کارشناسان، بررسی و کنترل می‌شود تا مغایرت و ابهامی باقی نماند، می‌گوید: اینکه متقاضی در فراخوان شرکت کرده باشد، دانشگاه در فراخوان، رشته یا گرایش مورد نیاز را انتخاب کرده باشد و کد پرونده متقاضی هم با کد ثبت شده در پورتال همخوانی داشته باشد از موارد قابل بررسی است. در واقع کارشناسان، پرونده را از نظر شکلی و محتوایی، بازنگری می‌کنند تا پس از تایید به جلسه کارگروه برود و در آنجا اعضای هیأت علمی و افراد برجسته علمی نیز روی پرونده نظر دهند. به این ترتیب روند جذب اعضای هیأت علمی، مسیری طولانی و دقیق دارد و اینگونه نیست که فردی فاقد شرایط لازم باشد و از این مسیر عبور کند.
* نیاز کشور به 47 هزار عضو هیأت علمی بر اساس برنامه توسعه
این مسیر طولانی برای جذب را در نظر بگیرید، چنین شرایطی برای دانشگاه‌های دولتی، مسیری با شرایط سختگیرانه تر و دقیق تر است.
به گفته مردانی، دانشگاه‌های دولتی به دلیل رنکینگ بالایی که دارند و اینکه مجری دوره‌های تحصیلات تکمیلی هستند و از نظر آموزشی و پژوهشی اهمیت زیادی دارند، جذب اعضای هیأت علمی آنها نیز روند دشوارتر و پیچیده تری دارد. رزومه متقاضی، سوابق علمی، تعداد مقالات، سوابق تحصیلی و پژوهشی در درجه اول و اولویت و اهمیت قرار دارد. اگر کسی در دانشگاه معتبری درس خوانده باشد نسب به متقاضی دیگری که دسترسی او به منابع و استادان شاخص کمتر بوده، شانس بیشتری برای جذب دارد. حتی این نگاه درباره دانش آموختگان دانشگاه‌های خارج از ایران که در رتبه بندی ها، جایگاه خوبی ندارند نیز صدق می‌کند. آنها هم که دانش آموخته دانشگاه‌های خارجی فاقد اعتبار از نظر وزارت علوم ایران هستند، پرونده‌شان در همان مراحل اولیه بررسی رد می‌شود.
رئیس هیأت مرکزی جذب اعضای هیأت علمی وزارت علوم در پایان یادآور می‌شود: در سالهای اخیر و در سیستم جدید که جذب به صورت متمرکز و زیر نظر وزارت علوم انجام می‌شود، تا کنون 22 هزار نفر جذب شده‌اند که 12-10 هزار نفر مربی بوده اند، زیرا در برخی از رشته‌ها دکترا کم داریم، همچون رشته هنر و تربیت بدنی. به گفته او تا پایان برنامه پنجم توسعه بایستی 47 هزار عضو هیأت علمی بر اساس تعاریف صورت گرفته، جذب دانشگاه‌های کشور اعم از دولتی و غیردولتی شوند.