سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در طهران و در مصاحبت اعتمادالسلطنه که غالبا با موکب ناصرالدین‌شاه در سفر بود پدرم نیز مسافرت‌های دور و نزدیک بسیار کرده است. از جمله سفر خراسان که در سال ۱۳۰۰ قمری واقع شد و آن سفر را ناصرالدین‌شاه با حشمت و جلال کرد برای این‌که چون تازه دولت روس در دشت ترکمن و ترکستان اظهار قدرت کرده و بر آن صفحات مسلط شده بود، شاه هم خواست اهل خراسان و ترکمن‌های ایران سلطنت او را فراموش نکنند.
در این سفر مرحوم شیخ مهدی عبدالرب‌آبادی نیز همراه بود و او و پدرم در عرض راه آبادی‌ها و مخصوصا ابنیه و آثار گذشته را سرکشی می‌کردند و از احوال آن‌ها تحقیق می‌نمودند و کتیبه‌ها را می‌خواندند و نقل می‌کردند و نتیجه‌ی این تحقیقات کتاب «مطلع‌الشمس» بود که از مولفات مهم صنیع‌الدوله شمرده شده است. و چون جزء تشریفات آن سفر روزنامه‌ای بود که مانند سفرنامه می‌خواستند نشر شود پدرم مرحوم میرزا محمدرضای کلهر خوش‌نویس را همراه برده بود و آن روزنامه که به خط میرزای کلهر است به اسم «اردوی همایون» در ذهاب و ایاب در عرض راه نوشته شده و به چاپ رسیده و مخصوصا از حیث خط از نفایس است.
ادامه دارد...
منبع: خاطرات محمدعلی فروغی به همراه یادداشت‌های روزانه از سال‌های ۱۲۹۳ تا ۱۳۲۰، به خواستاری ایرج افشار، به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش، تهران: سخن، چاپ سوم، ۱۳۹۸، ص ۳۷، (رساله در سرگذشت خود و پدر).
من هم از رنج جانکاهی که کودکان بی‌چاره‌ی ما در تحصیل خط و سواد و تعلیم صرف و نحو عربی در اول عمر می‌کشیدند و خواندن عمّ جزء و قرآن و شرح امثله و شرح عوامل و صمدیه و غیرها بی‌بهره نماندم... هرگاه یاد از آن ایام می‌کنم که هر روز چندین ساعت چشمم بر خطوط قرآن بود، در حالی که نه حروفش را درست تمیز می‌دادم و نه کلمات غیرمانوس عربی را تلفظ می‌توانستم و نه معنی عبارات و آیات را درک می‌کردم و نه می‌فهمیدم که مقصود از تحمل این عذاب الیم چیست و چون از درس برمی‌خاستم بدنم آزرده و چشمم خسته و دماغم کوفته بود...
