سرویس تاریخ «انتخاب»؛ صبح برخاسته سوار شدیم. از توی چمن قدری راندم، صحبت‌کنان با وزرا و غیره. بعد سوار کالسکه شدم. امروز باید رفت رادکان. یک فرسنگ راه است. راه کالسکه خوب نبود، گرد و خاک هم بود. طرف دست راست، به نیم‌فرسنگ یک فرسنگ منتهی می‌شود به کوه. دست چپ به مسافت سه فرسنگ کمتر بیش‌تر منتهی به کوه می‌شود. طرف دست راست دهات کم است. یکی بود قیس‌آباد و چند مزرعه و ده دیگر بود. طرف دست چپ هم مزارع خیلی بود. در سر راه گنبدی بود مخروطی بلند بزرگ، شبیه به گنبد برج یزید شهرری [۱]، اما کله‌ی این برج به طور قندی بود [و] بی‌عیب. و بنایی را خیاره‌دار کرده بودند. مثل برج ری خیاره‌ی آن تیز است، خیاره‌ی این مالیده است.
از کالسکه سوار اسب شده راندم توی برج. سواره رفتم از آن طرف درآمدم. با آجر و گل ساخته‌اند، بسیار محکم. تفصیل ساختن این برج استفسار شد، امین‌الدوله گفت سلطان سنجر از روم که برگشته بود، این‌جا چادر زده بود، چلچله در بالای چادر لانه کرده بود. سلطان وقت رفتن چادر را گذاشته بود بماند تا بچه درآید. خواجه نظام‌الملک از عقب رسیده، علت ماندن چادر را پرسیده بود، تفصیل را گفتند. خواجه این برج را به یادگار ساخته است. الله اعلم.
رسیدیم منزل. رادکان قصبه‌ی بزرگی است، قلعه‌ی بزرگ بسیار محکمی دارد، خندقش آب دارد. بازار و دکاکین در قلعه زیاد است، حمام و غیره دارد، هزار خانه دارد. دم قلعه باغی است مال محمدرضاخان حاکم، آن‌جا سراپرده زده بودند؛ اندرون را در باغ دیگر [که] فاصله دیوار است. راه اندرون از حوض‌خانه‌ای است کوچک. باغش خیلی به نظم و قاعده، خیابان‌های گشاد، بیدستان‌های خوب، باغچه‌های سبز، درختان خوب. ناهار گرم در این‌جا پخته بودند خورده شد. بعد قدری خوابیدم؛ الی شب به طوری که معمول بود گذشت. شب بعد از شام قرق شد، معیر و غیره آمدند بعد خوابیدم. هوای این‌جا خوب هوایی است. نوش‌آفرین بله شد.
پی‌نوشت:
۱- برج طغرل و به زبان عوام برج یزید، بنایی است مضلع، از یادگارهای ری عهد اسلامی و در نزدیکی چشمه علی شهرری. به طور کلی اصول مقبره‌سازی از روزگار صفویه به بعد شکل خاصی پیدا کرده است، ولی از آن‌جا که این بنا با فرم‌های مرسوم بعد از صفویه شباهتی ندارد، آن را برج پنداشته و آن را به یزید طغان نسبت داده‌اند. (برج طغرل یا مقبره‌ی ابراهیم خواص، ص ۲۸)
منبع: روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه، از ربیع‌الاول ۱۲۸۳ تا جمادی‌الثانی ۱۲۸۴ به انضمام سفرنامه اول خراسان، تصحیح: مجید عبدامین، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ دوم، صص ۲۷۷ و ۲۷۸.
