واکسن‌های «مدرنا» و «آکسفورد» چگونه کار می‌کند؟

 در روزهای گذشته واکسن کووید ۱۹ شرکت «مُدرنا» عملکرد موفقیت آمیزی را از خود نشان داده که پس از تزریق در بدن بزرگسالان پاسخ ایمنی قوی ایجاد کرده و هیچ گونه عارضه جانبی جدی نداشته است.

این واکسن که "mRNA-۱۲۷۳" نام دارد توسط شرکت مُدرنا با کمک موسسه ملی بهداشت دولت ایالات متحده در حال تولید است. ضمن آنکه پیش از نیز واکسن دانشگاه آکسفورد نیز مراحل موفقی را تجربه کرده بود.

دکتر "سارا پیت" عضو موسسه علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون در گفت و گو با ایسنا درباره نحوه چگونگی کار کرد واکسن کووید ۱۹ گفت: در حال حاضر در سطح دنیا تعداد کمی واکسن کرونا در دست تولید است که به نظر می رسد دو مورد از این واکسن ها در فرآیند امیدبخش تولید و پیشرفت قرار دارند که یکی از این واکسن ها توسط کمپانی بیوتکنولوژی «مدرنا» آمریکا و دیگری واکسن تایید شده توسط دانشگاه «آکسفورد» با همکاری کمپانی «آسترازنس» است.

وی ادامه داد: در هر دو مورد، تیم‌های تحقیقاتی براساس تجربیات گذشته خود در تولید واکسن، مدل های موجود را متناسب با نیازهای خاص ساخت واکسن کووید ۱۹ تطبیق داده اند که این امر منجر به تهیه دو واکسن با استفاده از رویکردهای مختلف شده است.

پیت با بیان اینکه روش های متقابل و تعامل بدن با ویروس کرونا به صورت کامل شناخته نشده است اما یک قسمت خاصی از ویروس وجود دارد که ما فکر می کنیم پاسخ ایمنی محافظتی را ایجاد می کند (پروتئین های گل میخیی یا میخکوب کننده که به سطح ویروس می چسبند) اظهار کرد: هدف دانشمندان در تولید واکسن این است که روشی را پیدا کنند که در آن بتوانند این پروتئین ها را به صورت ایمن در درون بدن به فرمی که سیستم ایمنی بدن را تحریک کند، تولید کنند.

این مدرس میکروبیولوژی و علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون در پاسخ به این سوال که پروتئین های گل میخ چگونه کار می کنند گفت: پروتئین گل ‌میخ در واقع همان آنتی ‌ژن یا پادگنی است که ما می‌خواهیم به بدن بشناسانیم تا با تحریک دستگاه ایمنی، آنتی‌بادی‌ها یا پادتن‌هایی بر ضد آن تولید کند. سپس هنگامی که ویروس واقعی وارد بدن شود، دستگاه ایمنی آماده و مسلح برای حمله به آن است که هر دو تیم های «آکسفورد» و «مدرنا» قرار است با استفاده از تکه ای از ماده ژنتیکی ویروس این کار انجام شود.

عضو موسسه علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون با اشاره به اینکه ویروس ها با آلوده سازی سلول ها تولید مثل می کنند افزود: ویروس ها هنگامی که داخل سلول قرار می گیرند، مواد ژنتیکی از خود نشان می دهند که مانند مجموعه‌ای از دستورالعمل ها برای تهیه کپی از ویروس هستند.

پیت به نحوه عملکرد واکسن های «مدرنا» و «آکسفورد» اشاره کرد و گفت: در واکسن مدرنا، نقشه اولیه این است که پروتئین گل میخ در چیزی به نام پیام رسان (RNA (mRNA قرار گیرد. این پیام رسان، مولکولی است که سلول از آن برای ارائه دستورالعمل در هنگام ساخت پروتئین استفاده می کند. ایده این است که سلول های انسانی را فریب داده و از این mRNA های اصلاح شده استفاده کنند بنابراین آنها پروتئین های گل میخ را درست مثل مواد برای اهداف خود می سازند.

وی ادامه داد: در واکسن آکسفورد، کد پروتئین گل میخ در اطلاعات ژنتیکی ویروسی کاملا متفاوت قرار می گیرد که برای انسان بی ضرر است. هنگامی که این ویروس تغییر یافته یا نوترکیب (که CHAdOx۱ نامیده می شود) سلول های انسان را آلوده می کند، سلول ماده ژنتیکی آن را می خواند و در نهایت پروتئین گل میخ ویروس کرونا را تولید می کند.

این عضو موسسه علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون با تاکید بر اینکه در هر دو مورد، مطالعات مقدماتی نشان می دهد که پروتیئن های گل میخ تولید می شود و با استفاده از آنتی بادی ها و سلول ایمنی به نام سلول T، سیستم پاسخ ایمنی بدن را تحریک می کنند اظهار کرد: امید است که این ترکیب، ویروس کرونا را با استفاده از پروتئین های گل میخ برای اتصال به سلول ها و ورود آنها متوقف کند که هر دو واکسن در حال آزمایش هستند تا این اتفاق را تایید کنند.

وی در پاسخ به این سوال که کدامیک از این روش بهتر است؟ گفت: هر دو روش از نظر تئوری خوب به نظر می رسند، اما در عمل استفاده از کد ژنتیکی ویروسی روش بسیار جدیدی در ساخت واکسن است. شکل اصلی واکسن آنفلوآنزا که در دهه ۱۹۶۰ تولید شده و هنوز هم به صورت گسترده استفاده می شود این است که واکسن کل بدن انسان را از ویروس نجات می دهد و اجازه نمی دهد ویروس در سلول های انسانی رشد کند و بدن می تواند آن را تشخیص داده و به آن پاسخ دهد.

پیت با بیان اینکه قدیمی ترین روش برای توسعه واکسن های آنفلوآنزا، رشد ویروس ها در تخم مرغ است که زمان بر است داد: از آنجایی که ما به طور قطع نمی دانیم که باید بر روی کدام قسمت از SARS-CoV-۲ تمرکز کنیم، پس شاید باید از کل ویروس مرده استفاده کنیم و به بدن اجازه دهیم که مطابق نظر خود واکنش نشان دهد.

وی با تاکید بر اینکه مشکل اصلی این رویکرد زمان است افزود: شش ماه طول می کشد تا یک دسته واکسن آنفلوآنزا تهیه شود، زیرا ویروس باید در آزمایشگاه رشد کرده و سپس به طور کامل درمان شود تا مطمئن شویم که آن را کاملا کشته و ایمنی برای تزریق به طور کامل صورت گیرد.

این مدرس میکروبیولوژی و علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون با بیان اینکه نمی توانیم برای ایجاد واکسن کووید ۱۹ تا این مدت طولانی صبر کنیم افزود: با این حال شرکت اروپایی Valneva با استفاده از این رویکرد به دنبال تهیه واکسن کووید ۱۹ است که ممکن است در نهایت بهترین نوع واکسن باشد اما قطعا تا اواسط سال ۲۰۲۱ آماده نخواهد شد.

وی درباره بهتر بودن نوترکیب یا mRNA هم به ایسنا گفت: در حالی که تعدادی از واکسن های mRNA در برابر سرطان و برخی بیماری های عفونی تولید شده است اما تاکنون هیچ کدام در حال استفاده معمول نیستند. برخی از واکسن های نوترکیب در بازار وجود دارد که دارای تکنولوژی های کمی پیشرفته تر هستند اما تاکنون هیچ نشانه واقعی وجود ندارد که بخواهد عنوان کند کدام رویکرد بهتر از دیگری است.

پیت افزود: به هر حال این احتمالا یک ایده خوب است که سعی کنیم بیش از یک نوع واکسن را ایجاد کنیم زیرا ممکن است هر کدام از آنها برای یک گروه خاص مانند افراد مسن یا کودکان بهتر کار کند زیرا آنها سیستم های ایمنی کمی متفاوت از یکدیگر را دارند ضمن آنکه تاکید داریم ما باید به همه در جهان توجه داشته باشیم. بنابراین نیاز به واکسن های زیادی داریم و قطعا داشتن چند گزینه می تواند به ما کمک کند تا در اسرع وقت، سطح حفاظت از همه افراد در هر کشوری را بالا ببریم.

ایسنا