فاصله‌گذاری اجتماعی؛ طرحی که برای جلوگیری از ابتلای افراد به کرونا در حال اجراست و بازگشایی اندک‌اندک کسب و کارها تنها امید مسئولان برای کنترل شیوع بیماری است.
با این حال، هر چه تأکیدها روی کاغذ و در سخنرانی‌ها بر رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی بیشتر می‌شود، عملکرد برخی دستگاه‌ها آنطور که بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها تأکید دارد، نیست. این بی‌توجهی در حوزه‌هایی که کمتر توجه رسانه‌ها و مردم را برمی‌انگیزد، بیشتر است. نمونه‌اش را می‌توان در نحوه دستگیری معتادان متجاهری مشاهده کرد که در زمانه کرونا کمتر کسی احوالی از آنها میپرسد.
دیروز «امین شاهرخی»، مدیرکل بهزیستی استان تهران اعلام کرد: از 1500معتاد متجاهر جمع‌آوری شده، فقط تست کرونای 4نفر مثبت بوده است؛ درحالی‌که بسیاری از آنها به گفته مسئولان سازمان بهزیستی در زمان جمع‌آوری و پس از آن از نظر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در وضعیت استانداردی قرار نداشته‌اند.
مرحله اول دستگیری معتادان متجاهر در محله شوش و هرندی در هفته‌های اخیر اجرا شده است. طبق مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری که در این برنامه حاضر بودند بسیاری از دستگیر‌شدگان، ساعت‌ها شانه به شانه هم و بدون اینکه پروتکل‌های بهداشتی ابلاغ شده از سوی کمیته درمان ستاد مقابله با کرونا رعایت شود، نگهداری می‌شوند و آنچنان بعد از دستگیری به هم نزدیکند که بوی دهان هم را متوجه می‌شوند. کافی است یکی از آنها ناقل باشد تا جمعی را در اندک زمانی به کرونا مبتلا کند؛ ناقلانی که حتی اگر هم کرونا داشته باشند، دلیلی برای رعایت بهداشت فردی در خود نمی‌بینند.
رها‌سازی از ترس مرگ
شیوع کرونا، کسانی را که معتادان متجاهر را نگهداری می‌کردند، نگران کرد از اینکه مبادا در مراکز نگهداری از معتادان متجاهر، ویروس گسترش پیدا کرده و سبب مرگ‌ومیر آنها شود. مرگ معتادان در کمپ‌ها و مراکز نگهداری می‌توانست دردسرهایی برای دستگاه‌های متولی این مراکز ایجاد کند. از این رو، به گفته سرپرست سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های مردمی شهرداری تهران، کمیته درمان ستاد مقابله با کرونا در همان آغاز همه‌گیری بیماری، به مراکز نگهدارنده معتادان متجاهر توصیه کرد که این افراد را رها کنند؛ توصیه‌ای که از نظر «سیدمالک حسینی» کمی عجولانه ارائه شد.
در این میان، حدود 8هزار معتاد متجاهر از مراکز نگهداری خارج و درواقع به خیابان‌های تهران منتقل شدند. رها شدن معتادان در خیابان‌ها سبب تجمعشان در پاتوق‌ها و بوستان‌های شهر شد. این تجمع، نگرانی از ابتلای آنها و شیوع بیش از پیش ویروس در شهر را تقویت کرد. همین نگرانی‌ها، تصمیم کمیته درمان ستاد مقابله با کرونا را در رها‌سازی معتادان متجاهر اصلاح کرد.
فشار افکار عمومی سبب شد، طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر دوباره در دستور کار کمیته درمان ستاد مقابله قرار گیرد؛ طرحی که این بار متفاوت از قبل در روند جمع‌آوری بود. الزاماتی برای نحوه جمع‌آوری، انتقال، تست بیماری و نگهداری از معتادان پیش‌بینی شده بود که با وجود درنظر گرفتن مقررات اجرایی آن، به‌نظر می‌رسد کمتر دستگاهی تن به اجرای قوانینش داده باشد.
دستگیری بیش از سهمیه تعیین شده
نیروی انتظامی، به‌عنوان ضابط اجرای طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر، مانند گذشته پای کار بود. اما همه نیروهای انتظامی نمی‌توانستند معتادان را جمع‌آوری کنند. براساس دستورالعمل کمیته درمان ستاد مقابله با کرونا، تعدادی از مأموران که دارای تجهیزات مناسب پیشگیری بودند، جمع‌آوری را شروع کردند؛ مامورانی که به گفته سردار«حسین رحیمی» رئیس پلیس پایتخت تعدادشان به 200نفر می‌رسید:
«طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر با یک تیم 200نفره از مأموران زبده پلیس مبارزه با موادمخدر شروع شده است و هر روز حدود 500معتاد دستگیر شده و با رعایت دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا به مراکز بازپروری منتقل می‌شوند.
پیش از این غربالگری معتادان در مراکز بازپروری انجام می‌شد، اما با شیوع کرونا تست کرونا هم به سایر تست‌ها ازجمله مثبت بودن اعتیاد و بیماری‌های واگیردار اضافه شده است».سردار رحیمی از رعایت دستورالعمل‌های ستاد مقابله با کرونا خبر می‌دهد اما مسئولان سازمان بهزیستی می‌گویند بخشی از نحوه دستگیری، نگهداری و انجام تست‌های پزشکی مطابق با دستورالعمل‌ها نبوده است. برای مثال، براساس دستورالعمل تعیین شده از سوی کمیته درمان ستاد مقابله با کرونا، نیروی انتظامی باید به شکل تدریجی نسبت به دستگیری معتادان متجاهر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی اقدام می‌کرد؛ درحالی‌که براساس آماری که مدیرکل بهزیستی استان تهران اعلام و در سایت سازمان بهزیستی منتشر کرده روزانه 250تا 350معتاد متجاهر از سوی نیروی انتظامی دستگیر می‌شود.
«فرید براتی‌سده»، مدیرکل پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی معتقد است در بخشی از فرآیند جمع‌آوری معتادان متجاهر مصوبات کمیته درمان ستاد مقابله به‌درستی اجرا نشده است: «عدد دستگیری 500معتاد متجاهر مطابق دستورالعمل ستاد مقابله نیست.
اگر قرار است دستورالعمل اجرا شود، باید آن را کامل اجرا کرد. از نظر ما قدر مسلم نباید 500نفر دستگیر شوند؛ چراکه ظرفیت آزمایش و غربالگری این افراد را با توجه به پروتکل‌ها نداریم».ستاد مقابله با کرونا، با حضور دستگاه‌های مختلف به جمع‌بندی برای چگونگی برخورد با مسائل مربوط به این بیماری می‌پردازد.
این ستاد کمیته‌هایی دارد که ماهیت برخی از آنها امنیتی - انتظامی است و تصمیم‌گیری‌ها و دستورالعمل‌های ستاد با اعمال نظر دستگاه‌های عضو این کمیته جهت‌دهی می‌شود. چگونگی جمع‌آوری، نگهداری، انتقال و برخورد با معتادان متجاهر در قالب این کمیته مشخص شده است.
به گفته فرید براتی‌سده، مدیرکل پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی در دستورالعمل وزارت بهداشت و کمیته درمان، نحوه جمع‌آوری و انتقال معتادان متجاهر کاملاً مشخص شده است. یکی از الزامات در این فرایند، کم بودن تعداد دستگیری‌های روزانه و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی است؛ این در حالی است که براساس آمارهای رسمی اعلام شده روزانه 500معتاد متجاهر در پایتخت جمع‌آوری می‌شود؛ آماری که مدیرکل پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی آن را بیشتر از حد انتظار می‌داند.
تخطی از مقررات ستاد مقابله
اینکه چرا معتادان متجاهر، از حقوقی که باید حین دستگیری و انتقال به مراکز مشخص شده برخوردار باشند محرومند را باید در ضعف دستگاه‌های مسئول در نظارت بر مصوباتی که خود آنها تدوین و ابلاغ کرده‌اند، جست‌وجو کرد. در دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی مسئول نظارت بر حسن اجرای عملکرد نیروی انتظامی در دستگیری و انتقال معتادان متجاهر هستند؛ اتفاقی که به گفته مدیرکل پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی، به آن توجه نشده است:
«اینکه معتادان متجاهر بدون رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی دستگیر و جمع‌آوری می‌شوند، تخلف است. باید وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا به این موضوع ورود کنند و از مسئولان مربوطه در فرایند جمع‌آوری پاسخ بخواهند». او ادامه می‌دهد: «نمایندگان وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی معمولاً در فرایند دستگیری معتادان متجاهر نیستند. نه‌تنها الان نیستند، بلکه قبل از شیوع کرونا هم در جریان دستگیری افراد نبودند».
همه دردسرهای معتادان متجاهر
کرونا سبب شده است، بسیاری از معتادان دسترسی به فروشندگان خرده‌پای مواد نداشته باشند. این افراد برای پیدا کردن فروشنده وارد خیابان شده و در طرح‌های جمع‌آوری دستگیر می‌شوند. برخی از دستگیر‌شدگان نیز دچار بیماری‌های واگیردار و برخی دیگر نیز دارای بیماری‌های اعصاب و روان هستند. کهولت سن و صغر سن هم مشکل دیگری است که در فرآیند جمع‌آوری معتادان وجود دارد.
این موارد سبب شده است، هیچ دستگاهی نتواند آمار دقیقی از معتادان متجاهر ارائه کند. با این حال، ظرفیتی برای نگهداری از دستگیر‌شدگان در سال‌های قبل ایجاد شده است؛ ظرفیتی که به‌نظر می‌رسد با الزام‌های قانونی برای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی نیاز به توسعه آن وجود دارد تا معتادان بی‌دفاع در برابر کرونا، ویروس را به دیگران منتقل نکنند. براتی‌سده در این‌باره می‌گوید: «مشکل ما نبود ظرفیت نیست، بلکه مشکل چگونگی اجرای دستورالعمل‌هاست. متأسفانه در برخی استان‌ها، همه معتادان در یک شب جمع‌آوری شده‌اند و شرایط نگهداری و انتقال آنها مناسب نبوده است.»
تقاضای برگزاری جلسه اضطراری کمیته درمان
براتی‌سده، می‌گوید که سازمان بهزیستی به روند کنونی جمع‌آوری معتادان متجاهر انتقاداتی دارد و درخواست جلسه فوق‌العاده کمیته درمان ستاد مقابله را برای رفع مشکل ارائه کرده است: «هم‌اکنون در برخی استان‌ها وزارت بهداشت اعلام کرده است که امکان تست کرونا از معتادان متجاهر را ندارد.
در استانی همه معتادان متجاهر را به مراکز ماده 16منتقل کرده‌اند که این نیز طبق دستورالعمل‌های ستاد کرونا نیست. در استان دیگری مسئولان مربوطه اعلام کرده‌اند که در ابتدا غربالگری می‌کنند و بعد تست کرونا را انجام می‌دهند؛ درحالی که نباید اینگونه باشد و ابتدا باید تست و سپس غربالگری انجام شود. از نظر ما هر فرآیندی غیر از این، تخلف از دستورالعمل‌های ابلاغی است.»او ادامه داد:
«در دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا تأکید شده است که اگر هر یک از دستگاه‌های عضو در فرآیند اجرای دستورالعمل مشکل یا ابهامی ببینند می‌توانند درخواست برگزاری جلسه فوق‌العاده کمیته درمان را ارائه کنند. ما نیز بر این اساس، درخواست تشکیل چنین جلسه‌ای را ارائه کرده‌ایم.»
روزنامه همشهری
