سیدداوود آقایی، استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران با ارسال یادداشت برای «انتخاب» آورده است: سلام بر همه شهیدان و عرض تسلیت شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی و آرزوی علو درجات برای آن مهاجر سفر کرده و یاران شهیدش
از زمان انتشار خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس و یاران همراهشان موضوع شهادت آن‌ها از ابعاد و زوایای مختلف سیاسی و امنیتی مورد بحث و بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از زاویه دیگر نیز موضوع می‌تواند مورد واکاوی قرار گیرد سؤال این است که این حرکت جنایتکارانه آمریکا در حمله به اتومبیل حامل سردار سلیمانی و همراهانش از طریق پهباد‌ها و بالگرد‌ها در خاک کشور عراق از منظر حقوق بین الملل چگونه قابل ارزیابی است؟
در پاسخ به این سؤال لازم به توضیح است که یکی از موازین و اصول اساسی حاکم بر روابط و نظام بین الملل اصل احترام به حاکمیت دولت‌ها و دیگری نیز اصل عدم مداخله در امور داخلی دیگران که متضمن اصل قبلی است، میباشد، نیز در همین راستا احترام به اصل عدم توسل به زور بر علیه تمامیت ارضی، استقلال سیاسی و حاکمیت ملی دولت‌ها که هرسه اصل فوق در منشور سازمان ملل متحد و نیز در اسناد و مدارک معتبر بین المللی به عنوان اصول بنیادین و مرتبط با قواعد آمره بین المللی مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.
اما در خصوص اقدام آمریکا در این زمینه باید گفت که آمریکا در این خصوص هر سه اصل را توأمان نقض کرده است.
بدین معنا که نیرو‌های نظامی آمریکا در عراق میهمانان ناخوانده‌ای هستند که در پی تجاوز نظامی سال ٢٠٠٣ و بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد و به منظور سرنگونی حزب بعث عراق و صدام حسین وارد این کشور شدند که البته بعدا برای توجیه حضورشان با دولتمردان عراق به توافقاتی دست یافتند که در صورت به خطر افتادن امنیت این کشور و در صورت نیاز مبرم به کمک دولت این کشور بشتابند در هیچ موردی دیده نمی‌شود که آمریکایی‌ها مجوزی برای اقدام نظامی بر علیه حاکمیت و امنیت ملی عراق داشته باشند و بتوانند دست به اقدامات خودسرانه نظامی بزنند؛ لذا اقدام اخیر آمریکایی‌ها در حمله به اتومبیل حامل سردار سلیمانی و همراهان ایشان در مرحله اول ناقض اصل احترام به حاکمیت ملی دولت عراق و تبع آن ناقض اصل عدم مداخله است.
در ثانی اقدام آمریکا در این زمینه ناقض اصل عدم توسل به زور هم میباشد. در نظام حقوق بین الملل توسل به زور اکیدا ممنوع است مگر در مقام دفاع مشروع آنهم زمانی که دولتی مورد تجاوز نظامی دولت دیگر قرار گرفته باشد با رعایت اصول و شروطی مثل شرط ضرورت، تناسب. آخرین راه چاره بودن توسل به زور و رعایت قواعد حقوق بشردوستانه.
که آمریکا در اقدام خود این اصل را نیز اآشکارا نقض کرده است هرچند برخی مقامات آمریکا از جمله مایک پمپؤ این اقدام را در چهارچوب دفاع پیشدستانه دانسته اند که باید گفت: دفاع پیشدستانه هیچ جایگاه قانونی در نظام حقوق بین الملل موجود ندارد لازم به یاد آوری است که تجاوز آمریکایی‌ها در حمله به کاروان سردار سلیمانی ناقض اصل احترام به رعایت حقوق بشر نیز میباشد زیرا علاوه بر به قتل رساندن شهیدان سلیمانی و ابومهدی مهندس افراد دیگری نیز در این حمله به شهادت رسیدند که هیچ اتهامی متوجه آن‌ها نبوده است.
حال پرسش این است که تکلیف ما و دولت عراق که یکی از فرماندهان ارشد نظامی رسمی کشورش مورد حمله نظامی قرار گرفته وحاکمیت کشورش آشکارا نقض شده در برابر این تجاوز صورت گرفته چیست؟ راه حل قانونی این است که، چون شورای امنیت سازمان ملل متحد مسؤلیت اصلی و اولیه حفظ صلح و امنیت بین المللی را بر عهده دارد باید با احراز هریک از وضعیت‌های تهدید صلح، نقض صلح و یاعمل تجاوز کارانه تصمیم بگیرد که چه بکند و چه موضعی را اتخاذ کند؟
آنچه که مسلم است اینکه به دلیل استفاده آمریکا و برخی متحدینش از حق وتو در شورای امنیت از این سازمان هیچ امید و انتظاری نمی‌رود که این شورا نسبت به شناسایی و احراز هریک از وضعیت‌های تهدید صلح، نقض صلح و یا عمل تجاوزکارانه اقدامی بکندکه این امر را باید در راستای نا کار آمدی ساختاری نظام بین الملل مورد ارزیابی قرار داد و بر این وضعیت موجود تأسف خورد و چاره را در راهی دیگر جست.
