سرویس سیاست خارجی «انتخاب»: در شرایطی که طی بیش از یک ماه گذشته بحث امکان تنش‌زدایی میان ایران و عربستان، به شکل جدی از سوی ناظران سیاسی مطرح شده، دیروز -دوشنبه- علی ربیعی، سخنگوی دولت از نامه‌نگاری، حسن روحانی رییس‌جمهور کشورمان به پادشاه عربستان خبر داد. ربیعی در مورد این نامه توضیح می‌دهد: بله، رییس جمهور محترم نامه‌هایی ارسال کرده‌اند؛ اساس نامه‌ها صلح و ثبات منطقه بوده است؛ ما معتقدیم دو جانبه‌های متعددی می‌تواند در منطقه شکل گیرد و فشارهای آمریکا نباید باعث دوری همسایگان شود.»
ارسال این نامه اکنون این مساله را طرح می‌کند که ارسال چنین نامه‌ای با چه اهدافی انجام گرفته و آیا این اقدام می‌توان موجبات تنش‌زدایی میان ایران و عربستان را ایجادکند؟ در راستای پی‌گیری این مسائل، «انتخاب» با کامران کرمی، کارشناس مسائل عربستان گفتگو داشته و دیدگاه او را پیرامون ابعاد اهمیت نامه‌نگاری روحانی به ملک سلمان و تاثیرات احتمالی آن، جویا شده است.
کرمی، معتقد است، نامه رئیس‌جمهور کشورمان به پادشاه عربستان را باید از چند زاویه مورد بررسی قرار داد. زوایه اول، ادامه سیاست و راهبردی است که ایران در خلیج فارس، طی چهل سال گذشته دنبال کرده است. بدین شرح که تهران معتقد است، امنیت جمعی در خلیج فارس باید از طریق بازیگران منطقه‌ای و به دور از دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای ایجاد شود. زوایه دوم مساله این است که این نامه‌نگاری در شرایط افزایش تنش‌ها و راهبرد نامتوارن ایران برای بالابردن هزینه‌های بازیگرانی هم‌چون امارات و عربستان صورت می‌گیرد. به ویژه، دنباله‌روی ریاض و ابوظبی از طرح فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، عملا این دو کشور را به بازوان منطقه‌ای فشار بر ایران تبدیل کرده بود. پس از حمله پهبادی به تاسیسات نفتی آرامکو، می‌توان گفت، نامه‌نگاری روحانی به عربستان در شرایطی است که تهران دست برتر را در معادلات منطقه‌ای دارد و ریاض تا حدودی ناچار به نرمش شده است.
وی در ادامه تاکید کرد: «زوایه سوم قابل توجه در بحث نامه حسن روحانی این است که این اتفاق در فضای بن‌بست‌های سیاست خارجی عربستان در منطقه و علی‌الخصوص در جنگ یمن اتفاق افتاده و نشان می‌دهد که ایران با حسن نیت به حل مسائل منطقه‌ای نگاه می‌کند. ایران به وضوح از گرفتار شدن ریاض در بحران جنگ یمن اطلاع دارد و اکنون به نظر می‌رسد تهران قصد دارد الگوی «امنیت دسته‌جمعی» را مطرح و عربستان را ترغیب کند تا خروجی آبرومندانه از این بحران داشته باشد. در این میان زوایای دوم و سوم به نظر می‌رسد در پایتخت‌های عربی به شکل جدی مورد توجه قرار گرفته است.»
این کارشناس مسائل عربستان در ادامه تاکید کرد: «بخش عمده نامه در ارتباط با استراتژی کلانی است که جمهوری اسلامی ایران، در ارتباط با عربستان و امارات در پیش گرفته که آن‌هم عبارت است ترغیب آن‌ها برای وارد شدن به یک نوع الگوی «امنیت دسته‌جمعی منطقه‌ای.» در واقع، تلاش این است که بازیگران کوچکی هم‌چون بحرین، کویت، عمان، اردن و ... بتوانند بخشی از این مجموعه باشند. منتهی موفقیت این استراتژی ایران که حاکی از حسن نیت به بازیگران منطقه است، منوط به حسن‌نیت متقابل دولت‌مران عربستان خواهد بود.»
کامران کرمی، در بخشی دیگر از گفته‌های خود در ارتباط با تاثیرات و میران اثرگذاری این نامه تاکید کرد: «نباید در ارتباط با نتایج چنین اقداماتی با خوش‌بینی مطلق به موضوع نگاه کرد. واقعیت این است که بن بست در مناسبات میان ایران و عربستان متاثر از سه سطح روابط دوجانبه، معادلات منطقه‌ای و تاثیرات مناسبات بین‌المللی یا فرامنطقه‌ای است. تا زمانی که وضعیتی از هارمونی میان این سه سطح ایجاد نشود، نمی‌توان نسبت به تنش‌زدایی بزرگ در روابط میان دو طرف خوش‌بین بود.»
وی افزود: «در وضعیت کنونی به‌نظر می‌رسد سعودی‌ها بیشتر به کاهش سطح تنش و کاهش سطح آسیب‌پذیری در مقابل اقدامات تهاجمی ایران هستند و هنوز حاکمان این کشور تدابیر و ملاحظات جدی برای تنش‌زدایی با ایران ندارند. در سطح دو جانبه مشکل چندانی وجود ندارد؛ بازگشایی دفتر حافظ منافع ایران در جده در سازمان همکاری اسلامی یا در بحثی بالاتر بازگشایی سفارت و کنسول‌گری‌ها، با وجود افزایش سطح تنش‌ها در چند وقت اخیر، برای دو کشور در دسترس است.»
این کارشناس مسائل عربستان، در بخش پایانی از اظهارات خود تصریح کرد: «مشکل اصلی در بحث تنش‌زدایی میان ایران و عربستان، در ارتباط با سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است. در سطح منطقه‌ای کانون‌های بحرانی که در مناسبات میان ایران و عربستان ایفای نقش می‌کنند، تا حد زیادی در حال فروکش کردن است. در این میان بحران سوریه و یمن در حالت فروکش کردن قرار دارند و این طبیعتا به تنش‌زدایی میان تهران و ریاض کمک می‌کند اما در همین سطح مشکلی که وجود دارد این است که عربستان از نفوذ ایران در کشورهای عرب منطقه خاورمیانه و توانمندی‌های موشکی تهران، بسیار نگران است. افزون بر این، بیش از سطح منطقه‌ای، راهبرد فشار حداکثری ترامپ علیه ایران، مهم‌ترین مانع در بحث تنش‌زدایی است. حتی با وجود ناامیدی سعودی‌ها از آمریکای ترامپ اما همچنان به نظر می‌رسد در چارچوب سیاست واشنگتن علیه تهران حرکت می‌کنند. بنابراین، نمی‌توان نسبت به تنش‌زدایی میان دو طرف در کوتاه مدت امیدوار بود. »
