می‌خواهید عضله بسازید یا قصد دارید لاغر شوید؟ طبیعتا رژیم غذایی و ورزش کردن، دو اصل مهم برای چنین اهدافی هستند. اما سال‌هاست که پای مکمل‌های غذایی و ورزشی هم به این ماجرا باز شده؛ «مکمل»هایی که گاه حتی «اصل» می‌شوند!شاید دیده یا شنیده باشید که می‌گویند عضله‌های فلانی کورتونی است، یا بهمانی با قرص لاغر شده؛ قرص‌هایی که البته چه بسا حاوی موادی همچون مت آمفتامین – که در روانگردان‌هایی مثل شیشه وجود دارد – باشد.
در این شرایط، خود این به اصطلاح «مکمل»ها می‌توانند به ظاهر و با سرعتی بیشتر مصرف‌کننده را به نتیجه ظاهرا مطلوب رهنمون کنند، اما عوارض این مکمل‌ها می‌تواند در نهایت به بهای مصرف اغلب گرانقیمت آنها، مطاعی بدون قیمت را اضافه کند: تندرستی و حتی جان!
سمپوزیوم پایش سلامت مکمل‌های رژیمی، در حالی چهارمین دوره‌اش را همزمان با دوره هفتم همایش مکمل‌های غذایی و ورزشی تجربه می‌کند که ساماندهی این حوزه هم در بخش بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و هم در حوزه ورزش لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
حرکت از واردات به تولید مکمل‌ها
دکتر مهناز خانوی مدیرکل اداره امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌های سازمان غذا و دارو در نشست خبری این همایش و سمپوزیوم، با بیان اینکه در سال گذشته حدود ۱,۵۰۰ میلیارد ریال واردات مواد اولیه مکمل داشتیم و برآورد می‌کنیم که فروش مکمل‌های تغذیه‌ای در سال ۹۷، ۸,۰۰۰ میلیارد ریال بوده، ادامه داد: امسال هم با وجود همه مشکلات و شایعات مشخص است که سال خوبی برای تولید مکمل‌ها خواهد بود.
بنابراین باید به تولید باکیفیت نگاه دقیق‌تری داشته باشیم. تا کنون گمرک و سازمان استاندارد بر روی مواد اولیه نظارت می‌کردند، اما در حال حاضر سازمان غذا و دارو هم در این زمینه ورود کرده و اگر قرار است ماده اولیه‌ای به کشور وارد شود، باید از بهترین منابع باشد و این یک سیاست سازمانی است.
وی افزود: هر چند که سال گذشته سالی خاص در حوزه تولید و واردات بود، اما خوشبختانه سال ۹۷ سال خوبی برای تولید مکمل‌ها بود؛ به طوری که آمارها نشان می‌دهند که با وجود همه مشکلات، واردات مکمل‌های تغذیه‌ای در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ نصف شده است و به ۱۰۰ میلیون دلار هم نرسیده است. در مقابل، واردات مواد اولیه مکمل نسبت به سال ۹۵ به بیش از دو برابر افزایش یافته است و این موضوع نشان می‌دهد که واردکنندگان مکمل‌های غذایی و رژیمی به سمت تولید آنها در داخل کشور می‌روند.
خانوی در ادامه صحبت‌هایش درباره کیفیت مکمل‌های تولید داخل گفت: فرآیند ثبت یک مکمل در کشور زمان‌بر است. یکی از دلایل این زمانبربودن تعیین اصالت و کیفیت شرکت مبدا است که فرآیندی طولانی دارد. به هر حال کشورهای واردکننده مکمل و مواد اولیه به ایران محدود بوده و شامل اتحادیه اروپا، آمریکای شمالی و… هستند.
اگر کشوری بخواهد به ایران فرآورده مکمل و یا ماده اولیه وارد کند ما باید مستنداتش را ببینیم و یا از آنجا بازدید حضوری به عمل آوریم. وی درباره بحث قیمت‌گذاری مکمل‌ها نیز گفت: ما به نوعی بحث قیمت‌گذاری مکمل‌ها را به سندیکا و اتحادیه مکمل‌ها واگذار کرده‌ایم که البته با نظارت سازمان غذا و دارو انجام می‌شود. از طرفی هر نوع افزایش قیمتی که در این حوزه اعمال شود، مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز بازنگری می‌شود. در عین حال قیمت‌گذاری، فرمول مشخصی دارد که از سوی سازمان غذا و دارو اعلام می‌شود و سندیکا و اتحادیه جایگذاری قیمت را انجام می‌دهند.
از اصالت مکمل‌ها مطمئن شوید
خانوی با بیان اینکه بحث اطلاعرسانی در فضای باشگاه‌ها در دستور کار ماست، گفت: باید کاری کنیم تا جوانان بدانند مصرف خودسرانه مکمل چه عوارضی می‌تواند داشته باشد. در کنار آن هم بحث‌های نظارتی را در حوزه تولید و عرضه تقویت می‌کنیم. در این زمینه اداره‌ای برای نظارت بر عرضه تولید و عرضه مکمل‌ها ایجاد شده است.
مدیرکل اداره امور فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌های سازمان غذا و دارو درباره وضعیت قاچاق در حوزه مکمل‌ها گفت: برای پیشگیری از قاچاق و تقلب، بحث برچسب اصالت مطرح شد و مردم علاوه بر توجه بر وجود برچسب اصالت روی یک فرآورده باید از اعتبارش هم مطمئن شوند؛ بهطوریکه محل پوشیدهشده بر روی برچسب اصالت را تراشیده و اطلاعات را یا اسکن کنند و یا به شماره نوشته شده بر روی برچسب پیامک کنند و تایید آن را دریافت کنند. مکمل‌های وارداتی برچسب اصالت را دریافت کردند و امسال فرآورده‌های تولیدی هم موظف به نصب برچسب اصالت هستند.
وی تاکید کرد: در عین حال تبلیغ و فروش، دو نکته مهم در موفقیت قاچاق هستند. برای پیشگیری از قاچاق این فرآورده‌ها به همکاری عموم جامعه نیز نیاز داریم. باید توجه کرد که تبلیغ مکمل‌های تغذیه‌ای از هر طریقی ممنوع است و فروش مجازی آنها نیز ممنوع اعلام شده است. بنابراین سایت‌ها یا تبلیغاتی که در شبکه‌های مجازی مانند اینستاگرام مطرح می‌شود، همه فعالیت‌های خطرسازی محسوب می‌شوند. باید بدانیم که تنها محل مجاز فروش مکمل داروخانه و با حضور فیزیکی فرد در آنجاست. بنابراین مردم در این زمینه باید به ما کمک کنند.
چالشی به نام «کوچه مروی»
خانوی در پاسخ به سوالی درباره فروش مکمل‌ها در کوچه مروی تهران گفت: ما تنها یک سازمان و نهاد هستیم و نمی‌توانیم به تنهایی این معضلات را رفع کنیم. از طرفی ارائه این محصولات در مکان‌هایی مانند کوچه مروی به صورت سازمان یافته است. به عنوان مثال یک بار همکاران ما در یک تور بازرسی وارد کوچه مروی شدند و از ثانیه‌ای که وارد آنجا شدند تلفن بنده زنگ‌های مشکوک خورد که پر از توهین و تهدید بودند.
در عین حال بعد از ورود همکاران ما، تمام پاساژهای آن منطقه بسته شدند و در کنار هر پاساژ یک کودک ۱۰، ۱۲ ساله گذاشته بودند. بنابراین ایجاد راهکاری مانند برچسب اصالت برای پیشگیری از قاچاق است. تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که به مردم اعلام کنیم که مکمل یا فرآورده فاقد برچسب اصالت معتبر، مصرف نکنند.
فروش مکمل‌های تغذیه‌ای در خارج از داروخانه ممنوع است
رئیس سندیکای تولیدکنندگان مکمل‌های غذایی و رژیمی نیز ضمن تشریح سه دوره رشد تولید مکمل‌ها در کشور، گفت: تنها مرجع تهیه مکمل‌ها، داروخانه است. دکتر عباس کبریایی‌زاده، نیاز به مکمل نیز در دنیا برخواسته از شهرنشینی و تغییر سبک زندگی است.
در ایران نیز مکمل‌ها سه دوره را طی کرده‌اند؛ یک دوره، دوره همزادی با صنعت دارو بود که مکمل‌هایی تولید می‌شدند که موردنیاز اقشار مختلف بودند. مانند قطره آهن و… که عمده آنها در فهرست فرآورده‌های مورد مصرف در شبکه بهداشت و درمان قرار داشتند. دوره دوم مکمل‌ها در سال‌های میانی دهه ۸۰ بود که با هجمه‌ای از عرضه مکمل‌های مختلف وارداتی در بازار کشور مواجه شدیم. در آن دوره هجمه شدیدی هم به محصولات سنتی مکمل‌ها ایجاد شد و به نوعی صنعت مکمل ایران به محاق رفت؛ بهطوریکه مصرف مکمل‌های تولید داخل ۱۰ درصد بازار بود و ۹۰ درصد بازار در اختیار واردکنندگان قرار داشت.
کبریایی‌زاده ادامه داد: در سال ۸۷ تصمیم گرفتیم سندیکای مکمل‌های رژیم غذایی را ایجاد کنیم و استراتژی‌مان را بر توسعه تولید مکمل در کشور قرار دادیم و امروز تقریباً بیش از ۸۰ درصد مکمل‌های رژیمی در کشور تولید می‌شود. وی گفت: یکی از مشکلات ما در حوزه مکمل‌ها مصرف غیرمنطقی یا غیرضروری بسیاری از مکمل‌هاست. هنوز در سالم‌سازی زنجیره مکمل‌های ورزشی پیشرفت زیادی نداشته‌ایم، زیرا مخاطب مکمل‌های ورزشی جوانان هستند و آسیب به آنها می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند.
کبریایی‌زاده درباره قاچاق مکمل‌ها نیز گفت: بحث قاچاق مسئله مبتلابه جامعه است. به نظر من سالم‌ترین زنجیره تامین این فرآورده‌ها تامین آنها از طریق تولیدکنندگان داخلی است زیرا آنها مواد اولیه خود را از منابع مورد تایید وزارت بهداشت تهیه می‌کنند. از طرفی سامانه رهگیری و اصالت فرآورده‌ها بر روی تمام مکمل‌ها نصب شده و همه شرکت‌های تولیدی مکمل از سامانه تی‌تک استفاده می‌کنند.
خطرناک‌ترین رفتار در حوزه مکمل‌ها این است که مردم این فرآورده‌ها را از بازار سیاه تهیه کنند. باید توجه کرد که داروخانه‌ها تنها مرجع تهیه مکمل‌ها هستند. وی با اشاره به معضل فروش مکمل‌ها در کوچه مروی گفت: ما این مشکل را در حوزه دارو در ناصرخسرو داشتیم و وقتی که با نیروی انتظامی به آنجا می‌رفتیم در نهایت به یک سری کارگر بی‌سواد می‌رسیدیم. در همان زمان در خیابان ناصرخسرو یک مرکز اطلاعرسانی قرار دادیم و داروخانه‌های مهم در آنجا غرفه زدند و این غائله جمع شد.
به هر حال وقتی ۱۲ هزار داروخانه در کشور وجود دارد و ۴۵ شرکت پخش و توزیع، فرآورده‌ها را توزیع می‌کنند و وزارت بهداشت سعی کرده زنجیره سالمی را ایجاد کند، مردم خودشان باید مراقب سلامتی‌شان باشند. متاسفانه مرگ‌ها و آسیب‌های زیادی را در سطح کشور داریم که به دلیل مصرف فرآورده‌های تقلبی و یا سوءمصرف آنها ایجاد می‌شود؛ وگرنه چرا یک جوان ۲۴ ساله باید شب بخوابد و صبح بلند نشود. بنابراین تبلیغ زنجیره سالم تهیه مکمل‌ها بسیار مهم است.
وی درباره افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر روی بازار مکمل‌ها گفت: افزایش نرخ ارز بر روی سرمایه در گردش شرکت‌ها تاثیر می‌گذارد. البته ارز مربوط به مکمل‌های غذایی و رژیمی از آذرماه سال گذشته به بعد ارز نیمایی است و ما هم کنترل‌های لازم را انجام دادیم. در حوزه قیمت‌ها نیز در حدی افزایش قیمت داشتیم که فشاری به مردم وارد نشود. باید توجه کرد که ما کنترل قیمت را تا حدی ادامه می‌دهیم که به کیفیت فرآورده آسیب وارد نشود.
نمی‌دانیم که نیاز چند درصد ورزشکاران توسط بازار قانونی رفع می‌شود
دکتر فرزین حلب‌چی، دبیر علمی همایش مکمل‌های غذایی و رژیمی نیز در این باره گفت: رونق تجارت مکمل‌ها بهویژه در حوزه ورزشی رشد چشمگیری داشته است و مصرف آن هم افزایش یافته است. باید توجه کرد که در حوزه مکمل‌ها سه محور اصلی داریم که شامل تولیدکنندگان و توزیعکنندگان، تجویزکنندگان و مصرفکنندگان است. اگر بتوانیم سطح دانش را در هر یک از این گروه‌ها بالا بریم، بسیار خوب است.
در غیر اینصورت پدیده‌های کاذبی مانند قاچاق، تقلب و… در بازار مکمل‌ها ایجاد خواهد شد و یا با پدیده‌هایی مانند عطاری‌ها و مربی‌های بدنسازی مواجه می‌شویم که به خودشان اجازه تجویز مکمل داده و گاهی اتفاقات ناگواری را رقم می‌زنند.
وی با بیان اینکه رشته‌های قدرتی و بدنسازی پرمصرف‌ترین گروه از نظر مصرف مکمل هستند، گفت: ستاد دوپینگ ایران هم خودش را موظف نمی‌داند که بر روی مکمل‌ها کار تحقیقاتی کند.
در حال حاضر نمی‌دانیم که نیاز چند درصد ورزشکاران توسط بازار قانونی و درست رفع می‌شود. وی ادامه داد: در این زمینه بر روی کشتیگیران و فوتبالیست‌ها کار تحقیقاتی انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که بیشترین مرجع مشورت‌شان برای مصرف مکمل، ورزشکاران قدیمی و مربیان هستند، نه متخصصین تغذیه که البته بر اساس قوانین کشور این موضوع تخلف است. البته سازمان غذا و دارو با کمک فدراسیون پزشکی ورزشی در این حوزه ورود کرده و از اماکن ورزشی بازدید می‌کنند.
روزنامه ابتکار
