بیکاری، عدم توانمندی و مهارت‌های لازم برای اشتغال، خشکسالی، سود قابل توجه ناشی از فروش سوخت، عدم موفقیت طرح فروش سوخت توسط مرزنشینان و تعطیلی بازارچه‌های مرزی از جمله دلایل مهمی است که بسیاری از مردم استان سیستان و بلوچستان به ویژه روستاییان را به فروش و قاچاق سوخت سوق داده است.
بسیاری از روستاهای کوچک و خانه‌های روستاییان در مناطق مرزی بلوچستان به ذخیره‌گاه سوخت تبدیل شده‌اند.
سیستان و بلوچستان با داشتن سه درصد جمعیت کشور که ۳۵ درصد جمعیت آن را افراد زیر ۱۶ سال تشکیل می‌دهند جوان‌ترین استان کشور است.
قاچاق سوخت باعث شده تا این روزها صف های طولانی در جایگاه های پمپ بنزین شهرهای مختلف سیستان و بلوچستان بخصوص شهر زاهدان مرکز استان شکل بگیرد.
علت اصلی طولانی شدن صف های بنزین در استان مرزی سیستان و بلوچستان کمبود سهمیه بنزین نیست بلکه افزایش قیمت سوخت قاچاق در مرز ایران با پاکستان و افغانستان است و همین مساله انگیزه بسیاری از مالکان خودروها به ویژه قاچاقچیان و خرده فروشان برای دریافت سهمیه سوخت را بیشتر کرده و سبب شده تا برخی سودجویان ساعت ها در انتظار دریافت بنزین در صف بمانند و سهمیه بنزین خود را با بهای 10 برابر برای خروج از کشور بفروشند.
ساعت ها انتظار برای دریافت بنزین
در روزهای اخیر برخی شهروندان زاهدانی از شلوغی صف‌های بنزین ابراز نارضایتی کردند و به خبرنگار ایسنا گفتند: برخی از جایگاه های عرضه سوخت (بنزین) سلیقه ایاقدام به عرضه سوخت می‌کنند.
یکی از شهروندان زاهدانی گفت:گاهی برای دریافت چند لیتر بنزین باید ساعت ها در صف‌های طولانی منتظر بمانیم که با وجود ازدحام جمعیت، مردم از این وضعیت گله‌مند هستند.
وی گفت: برخی معتقدند که قاچاقچیان از دیگر مناطق کشور می‌آیند و از سیستان و بلوچستان سوخت می‌گیرند که این امر توجیه مناسبی برای وضعیت نابسامان صف‌های طولانی سوخت در استان نیست.
شهروند دیگری افزود: پمپ بنزین ها برای یک سوختگیری مردم را ساعت‌ها منتظر نگه می‌دارد.
وی افزود: برخی از رانندگان سوخت اضافه در ظرف هایی که به همراه دارند پرمی کنند و هیچکس با آنها برخورد نمی‌کند؛ از مسئولین می‌خواهیم زودتر فکری برای این وضعیت داشته باشند.
شهروند دیگری درباره ایستادن در صف های طولانی گفت: رانندگان برای سوختگیری از پمپ بنزین راه را برای عابران پیاده به دلیل اشغال شدن پیاده روها و ترافیک در میدان مسدود کرده اند که به همین دلیل برای عابرین پیاده امکان رفت و آمد در پیاده رو نیست، لذا از مسئولین امر در مورد این موضوع انتظار پیگیری داریم.
یکی از رانندگان در این زمینه گفت: در روزهای اخیر بین ۱۰ تا ۱۵ ماشین در صف بنزین بیشتر نبوده و حداقل در مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه توانستم بنزین مورد نیاز را تهیه کنم، اما در طی هفته‌های گذشته بیش از یک ساعت هم برای زدن بنزین وقت صرف کرده‌ام.
وی بیان کرد: مسئولان باید با چاره اندیشی درست در مقابل این جریانات ایستادگی و مقابله کنند.
حل معضل قاچاق سوخت با مشارکت همه دستگاه‌ها و آحاد مردم
فرمانده انتظامی استان سیستان وبلوچستان نیز به ایسنا گفت: معضل قاچاق سوخت یکی از معضلات سیستان و بلوچستان است که برای حل آن باید همه دستگاه‌ها و آحاد مردم مشارکت کنند.
سردار قنبری افزود: با تلاش شبانه روزی مأموران انتظامی سیستان و بلوچستان طی ماه های گذشته چندین هزار انواع سوخت قاچاق کشف شده است.
وی بیان کرد: مقدار سهمیه سوختی که برای مصرف استان در نظرگرفته شده باید در چرخه صحیح توزیع و مصرف قرار گیرد تا دیگر شاهد صف‌های طویل سوخت نباشیم.
این مقام انتظامی تأکید کرد: پلیس برای برقراری امنیت اقتصادی در کنار همکاری با سایر دستگاه‌ها و مردم، از طرح‌ها و راهکارهای خلاقانه آنها استقبال می‌کند و برای هم افزایی در این حوزه آمادگی کامل دارد.
فرمانده انتظامی سیستان و بلوچستان تأکید کرد: مبارزه با قاچاق و ریشه کن کردن این پدیده شوم اقتصادی تنها با پیگیری انتظامی امکان پذیرنیست و برای توفیق پایدار در این حوزه باید فرهنگ سازی شود و همه دستگاه‌ها و آحاد جامعه پای کار بیایند.
قاچاق روزانه ۵ میلیون لیتر سوخت از مرز سیستان و بلوچستان
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار سیستان و بلوچستان نیز در کارگروه سوخت استان بیان کرد: متاسفانه قاچاق روزانه ۵ میلیون لیتر سوخت از مرز سیستان و بلوچستان را شاهد هستیم.
نورا اظهار کرد: متاسفانه فرآورده های نفتی به عنوان سرمایه ملی ما از مرزهای شرقی کشور توسط افراد خاص قاچاق می شود که موجب شده بسیاری از مسائل تحت الشعاع این موضوع قرار بگیرند.
وی افزود: نوسانات نرخ ارز و تفاوت فاحش قیمت فروش فرآورده های نفتی در جایگاه با قیت آن‌سوی مرزها به افزایش قاچاق سوخت دامن زده است و متاسفانه بسیاری از جوانان ما نیز به این شغل روی آورده و مبادرت به قاچاق سوخت می کنند.
نورا با بیان اینکه سوخت از مرزهای شرقی کشوربه ویژه از استان سیستان و بلوچستان و از مرز سراوان قاچاق می شود، گفت: روزانه بین 3 تا 5 میلیون لیتر قاچاق سوخت صورت می گیرد، در حالی که کل سهمیه سوخت تخصیصی روزانه استان ما بسیار کمتر از این میزان است و این امر بیانگر این است که قاچاق منشأ خارج استانی دارد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار سیستان و بلوچستان ادامه داد: بسیاری از کامیون های ورودی به استان سیستان که کالا حمل می کنند، سوخت ماشین خود را به افراد خاصی می فروشند و آنها نیز مبادرت به قاچاق سوخت می کنند.
وی بیان کرد: در گذشته نفت و گاز حجم زیادی از قاچاق را به خود اختصاص داده بود اما در حال حاضر بنزین نیز در سبد سوخت‌های قاچاق قرار گرفته است که این امر ناشی از تفاوت ریال ایران و روپیه پاکستان است و با فروش بنزین درآمد هنگفتی عاید قاچاقچیان می شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار سیستان و بلوچستان تصریح کرد: از مهمترین اقدامات ما برای جلوگیری از این امر این بود که در محل عرضه جایگاه های سوخت اکپیپ های نظارتی و بازرسی به صورت شبانه روزی مستقر شدند که منجر به افزایش کنترل شده است.
80 درصد سوخت قاچاق مربوط به استان های دیگر
معاون امنیتی استاندار سیستان و بلوچستان نیز در کارگروه سوخت استان افزود: 80 درصد سوختی که از مرزهای سیستان و بلوچستان به کشورهای همسایه قاچاق می شود از دیگر استان هاست.
محمد هادی مرعشی بیان کرد: قسمت عمده این میزان سوخت از طریق کارت های مهاجر و قسمتی هم به صورت تانکری با بارنامه های جعلی وارد استان می شود.
به گفته وی، برای انسداد کارت های مهاجر اقدام هایی انجام و با هماهنگی وزارت نفت، پنج گلوگاه استان نیز به سیستم هایی مجهز شده است که می تواند بارنامه های جعلی را تشخیص دهد، برای اجرای این طرح ماموران مربوطه در این پنج گلوگاه مستقر شده اند.
مدیر پخش فراورده های نفتی منطقه زاهدان نیز بیان کرد: وظیفه ما تأمین سوخت مورد نیاز شهروندان است که در این زمینه مشکلی وجود ندارد اما به دلیل قاچاق سوخت و تخلف برخی جایگاه داران که با آن ها برخورد شدید شده است.
کورش بالادست گفت: مدتی با مشکل سوخت و صف های طولانی خودروها در جایگاه های سوخت رو به رو بودیم که با برخورد و تذکر به جایگاه داران این موضوع رفع شد و کمتر شاهد صف های طولانی بنزین هستیم.
وی بیان کرد: به منظور سامان دهی موضوع سوخت و رفع مشکلات آن، طرح پایش میزان مصرف سوخت در منطقه آغاز شد و 170 کارشناس نفتی کشور به همراه کارشناسان این مجموعه از واحدهای عملیاتی و مهندسی فراورده های نفتی در این طرح شرکت دارند.
وی ادامه داد: این طرح به منظور کسب آمار دقیق تر از نیاز حوزه های مختلف به سوخت اجرا می شود تا با اطلاع از میزان دقیق مصرف سوخت شهروندان، نیاز آن ها به فراورده نفتی تامین شودکه دیگر مورد استفاده مافیای قاچاق سوخت قرار نگیرد و از طرفی مشکلات مردم نیز رفع شود
راهکارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از قاچاق سوخت
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان سیستان و بلوچستان نیز در کارگروه مبارزه با قاچاق سوخت استان نیز گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی برای جایگاه داران، نظارت میدانی از طرف بازرسی کل استان، حذف و انسداد کارت‌های سوخت مهاجر، بازنگری در موضوع ممنوعیت عرضه کارت سوخت در جایگاه‌های استان که مشکلاتی را برای رانندگان و مسافران غیربومی به وجود آورده از جمله راهکارهای پیشگیرانه در این زمینه است.
حمیدیان تصریح کرد: ارتقای دوربین‌های پایش تصویری جایگاه‌های عرضه سوخت، بازنگری در سامانه جی پی اس ناوگان حمل و نقل عمومی و برون شهری نیز از دیگر اقداماتی است که در این زمینه انجام می‌شود.
وی ادامه داد: از آنجایی که یکی از مصارف اصلی سوخت در این استان مصارف واحدهای تولیدی، کشاورزی و چاه‌های آب است کارگروهی برای بازدیدهای سرزده از این مناطق تشکیل و اعزام می‌شود.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان سیستان و بلوچستان گفت: ساماندهی ناوگان حمل و نقل خودروهای سنگین راه سازی یکی دیگر از این اقدامات است چرا که کثرت این دستگاه‌ها در سیستان و بلوچستان با توجه به الگوی تطبیقی با استان‌های دیگر شیبی نامأنوس دارد و بستری برای سوءاستفاده است.
حمیدیان با بیان اینکه مصرف سوخت این خودروها بسیار زیاد است، ادامه داد: وجود این حجم از خودروهای راه سازی با توجه به وضعیت موجود استان در حوزه عمرانی در مقایسه با برخی استان‌های برخوردار، شک برانگیز است.
وی تصریح کرد: نظارت میدانی بر چرخه سوخت با ابعاد صنفی، انتظامی و قضایی پیگیری می‌شود که تیمی متشکل از نمایندگان بازرسی کل استان، تعزیزات حکومتی، بازرسی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و نیروی انتظامی این کار را انجام می‌دهند.
براساس نظر کارشناسان شکل‌گیری بازار غیررسمی فروش در جنب جایگاه‌ها و حتی علاقه برخی قاچاقچیان و افراد بیکار دنبال سود می‌تواند از دلایل حضور زیاد ماشین‌ها در صف‌های دریافت سوخت باشد چرا که با توجه به افزایش قیمت دلار، قیمت سوخت نیز در کشور پاکستان که دارای مشکلاتی در بخش سوخت است و قسمتی از نیاز خود را از قاچاق تامین می‌کند، به مراتب بالا رفته و این موضوع می‌تواند عاملی بر افزایش روند قاچاق نیز به شمار آید.
بهتر مسئولین وقتی اطلاعات دقیق ندارند، آمار نسازند. روزی پنج میلیون لیتر یعنی روزی ۲۰۰ تریلر ۲۰تنی. این حجم چگونه می‌تواند خارج از دید پلیس از مرز خارج شود؟
بازم مسئولین عزیزمون دنبال نادیده گرفتن و پاک کردن صورت مسئله اند