کمتر کسی تصور می‌کرد در سومین سالگرد توافق هستهای، برجام تا این اندازه به پایان راه خود نزدیک شده باشد. در حالیکه ایالات متحده آمریکا با تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور از توافق خارج شده است، روسیه، چین و اتحادیه اروپا می‌گویند که قصد دارند ایران را به ماندن در این توافق متقاعد کنند. اما آیا این تلاش‌ها نتیجه‌بخش خواهد بود؟
به گزارش «انتخاب»، سعید جعفری، خبرنگار یورونیوز در این باره با محمد جواد ظریف در تهران گفتگو کرده است.
بعد از خروج آمریکا از توافق هستهای به نظر می‌رسد از روند مذاکراتی که با اتحادیه اروپا داشته‌اید رضایت ندارید.
محمد جواد ظریف: «ما بسته‌ای دریافت کردیم که رضایت بخش نبود. اکنون در حال همکاری با اروپایی‌ها هستیم. در حالی که ما در مشغول صحبت هستیم، همکاری‌ها در جریان است. برای آزمودن امکان [حفظ توافق] به اروپا فرصتی داده‌ایم. از سوی اروپا، شاهد تعهد سیاسی بوده‌ایم. ما [همچنین] شاهد اقدامات فنی بوده‌ایم که ارائه شده است. اما اینها کافی نیست. دو چارچوب زمانی مشخص وجود دارد. اولی، چارچوب زمانی اولین دسته از تحریم‌های آمریکاست که در ماه اوت اجرا می‌شود و چارچوب زمانی دیگر، دومین دسته از تحریم‌های آمریکاست که در ماه نوامبر اجرا می‌شود و ما خواهیم دید که اروپا چطور با آن دست و پنجه نرم می‌کند و کاملا مطابق با آن، پاسخ خواهیم داد و برنامه مشخصی برای آن داریم.»
شما به چه تضمین‌هایی احتیاج دارید؟
محمد جواد ظریف: «شاهد هستیم که برخی از شرکت‌های اروپایی تحت فشار آمریکا و تحت فشار جو روانی که آمریکا سعی کرده بوجود بیاورد، شروع به خروج از [ایران] کرده‌اند. اروپایی‌ها باید با این مسئله مقابله کنند، البته اگر آنها واقعا علاقمند به حفظ توافقند. اگر واقعا شرکای اروپایی ما چنین اعتقادی دارند و دنبال چنین موضوعی هستند باید برای حفظ آن آماده هزینه کردن باشند. ایران نباید تنها طرف حاضر در توافق باشد که هزینه کرده است، ما باید شاهد فعالیت و تبادلات بانکی و افتتاح حساب باشیم. باید شاهد این باشیم که شرکت‌های متوسط و کوچک تجاری به ایران بیایند و با شرکایشان در بخش خصوصی تعامل کنند و موارد مشابه دیگر.»
«گروهی از اشخاص هستند که تصمیمات را براساس منافع شخصی می‌گیرند»
اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی چگونه می‌توانند این مشکل را حل کنند؟
محمد جواد ظریف: «اگر آنها بر این باورند که در حقیقت می‌توانند نظام جهانی جدید را بپذیرند در آن یک کشور تصمیم نهایی را می‌گیرد و دیگران از آن پیروی کنند و گاهی، احساس می‌کنید که حتی یک کشور هم نیست، بلکه یک شخص یا گروهی از اشخاص هستند که تصمیم‌ها را براساس منافع شخصی خود یا برای منافع شخصی خود می‌گیرند و از همه انتظار پیروی دارند. اکنون بخصوص بعد از دیدار رئیس جمهور ترامپ و رئیس جمهور پوتین، نگرانی‌هایی در آمریکا مشاهده می‌شود که رئیس جمهور ترامپ لزوما منافع ملی آمریکا را دنبال نمی‌کند. حتی اگر به‌دنبال منافع ملی آمریکا می‌بود، آیا مردم اروپا می‌پذیرفتند که منافع ملی آمریکا بر روند تصمیم‌گیری در اقتصاد جهانی چیرگی داشته باشد؟ آیا آنها حاضرند این را بپذیرند؟ آیا آنها آمادگی ایستادن مقابل این را دارند؟ این سوالی است که شرکت‌های اروپایی باید از خود بپرسند؛ سوالی که دولت‌های اروپایی نیز باید از خود بپرسند. وانگهی راه‌های گوناگونی برای همکاری وجود دارد. همه شرکت‌های اروپایی سهامدار آمریکایی ندارند. شرکت‌های اروپایی بسیاری وجود دارد که نه معامله‌ای با آمریکا دارند و نه تعلق و حضوری در آن کشور.»
«ترامپ باید اعتبارش را در حمایت از داعش جستجو کند»
رئیس جمهور پوتین و رئیس جمهور ترامپ جلسه‌ای در فنلاند داشتند و آنطور که در اخبار آمده دو کشور به نوعی توافق در مورد آنچه در سوریه می گذرد، رسیده‌اند. آیا در این باره نگران هستید یا نه؟
محمد جواد ظریف: «ایران و روسیه به مردم سوریه کمک کرده‌اند و ما این کار را تا زمانی که ضروری باشد ادامه می‌دهیم اما در پایان، این سوری‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند. ما روابط و همکاری خوبی با روسیه و دولت سوریه داریم و به این کار ادامه می‌دهیم. هدف ما در اینجا کاملا مشخص است هدفی که هدف فدراسیون روسیه هم هست. هدف، مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی است. امروز اگر رئیس جمهور ترامپ می‌خواهد اعتباری به نام خود ثبت کند باید آن را در حمایت از داعش جستجو کند، کاری که آمریکا و متحدانش در تمام این مدت انجام می‌داده‌اند. این واقعیت که تسلیحات آمریکایی در دستان داعش و دیگر سازمان‌های افراط‌گرا کشف شده، توسط منابع غربی مستند شده است.»
مبادله نفت در مقابل کالا با روسیه؟
در اخبار شاهد بودیم که برخی مقامات روس به‌ویژه وزیر انرژی این کشور گفته‌اند که حاضرند در مقابل نفت به ایران کالا بدهند.
محمد جواد ظریف: «اینها بخشی از بسته بزرگتری از همکاری ایران و روسیه است که شامل فعالیت‌های بسیار و سرمایه‌گذاری توسط روسیه در بخش انرژی ایران، مشارکت این کشور در فعالیت‌های زیرساختی ایران و تعامل بین دو طرف در حوزه تجارت و نفت می‌شود. این بسته همکاری بزرگی است که ما با روسیه داریم. اما من بر این باور نیستم که بخشی از آن بسته، فروش یا دادن نفت به روسیه و دریافت کالا در قبال آن است. این بسته بسیار بزرگتری است و شامل موارد دیگری می‌شود؛ از جمله امکان همکاری در حوزه انرژی بین ایران و روسیه و همچنین امکان اینکه ایران پول نقد دریافت کند.»
پایان برجام و امنیت منطقه
ایران در برهه‌های زمانی مختلفی گفته است که پایان برجام و حذف توافق هستهای عواقب سنگین و خطرناکی برای امنیت منطقه دارد. نظرتان چیست؟
محمد جواد ظریف: «البته، این نقطه نظری است که بیشتر اروپا ابراز کرده است، چراکه معتقدند برجام یک سند مهم در حوزه منع گسترش سلاح‌های هستهای است و فقدان آن احتمال افزایش تنش‌ها در منطقه را تشدید می کند. ما همواره برای امنیت به مردم کشورمان متکی هستیم. امنیت ما برآمده از داخل است نه خارج. اما نشان داده‌ایم که مردم ما جلوی تهاجم می‌ایستند و نمی‌پذیرند که کسی ایران را مرعوب یا تحقیر کند یا بدتر از آن به ایران حمله کند؛ یا به امنیت و تمامیت ارضی ما ضربه بزند. ما به یاری هر کسی که در منطقه تحت تهدید بوده است شتافته ایم. بنابراین، دوستان ما و همسایگان ما در منطقه همواره احساس کرده‌اند که از سوی ایران تهدید نمی‌شوند. برخی [کشورها] ممکن است به منظور پیشبرد امور داخلی خاص یا منطقه‌ای خود پروپاگاندا و تبلیغات سیاسی ایجاد کرده باشند که البته چیزی هم عایدشان نشده است. معتقدم که بهترین راه برای مقابله با این مسائل و تامین امنیت منطقه خلیج فارس گفتگو است. گفتگو، امنیت همه همسایگان درجه یک منطقه را تضمین می‌کند
نماینده روسیه در آژانس بین المللی انرژی اتمی و سازمان های بین المللی دیگر در وین اعلام کرد: نشست بعدی اعضای برجام در سطح وزیران اواخر ماه سپتامبر (اوایل مهر ماه) در نیویورک برگزار می شود.نشست قبلی اعضای برجام در سطح وزیران روز 15 تیرماه (ششم ماه جولای) در وین برگزار شد و وزیران خارجه ایران و پنج قدرت جهانی درباره بسته پیشنهادی اروپا و راهکارهای حفظ برجام پس از اقدام غیرقانونی آمریکا در خروج از توافق هسته ای بحث و تبادل نظر کردند.
