انتشار تصاویری از تخریب واحدهای مسکونی مسکن مهر در جریان زمین لرزه استان کرمانشاه، نشان داد که این واحدها در نخستین آزمایش عملی خود مردود شده اند.
به گزارش «انتخاب»، این تصاویر اولین بار به صورت مردمی و خودجوش در شبکه های اجتماعی دست به دست شد. «مردمی» بودن انتشار این عکس ها، به صورت کنایه آمیزی جمله مشهور محمود احمدی نژاد را یادآوری می کرد که گفته بود من نشنيدم مردم از مسكن مهر ناراضي باشند! فقط سياسيون اشكال مي‌گيرند.
پاسخ دولت احمدی نژاد به منتقدان مسکن مهر: انتقادات سیاسی است!
پروژه های مسکن مهر از ابتدای دولت اول روحانی مورد انتقاد جدی وزیر راه و شهرسازی قرار داشت. خود رییس جمهور نیز از این پروژه انتقاد کرده بد. روحانی از این پروژه به عنوان «ساخت خوابگاه» نام برده و گفته بود: «نیازمندی‌های طرح مسکن مهر چطور تأمین می‌شود؟ پلیس، بهداشت، آموزش، آب، برق و گاز هیچ‌یک از اینها در نظر گرفته شده بود؟»
رسانه های منتقد دولت و نیز سیاسیون حامی دولت احمدی نژاد اما این انتقادها را سیاسی می دانستد. خردادماه سال 95 علی نیکزاد وزیر راه و شهرسازی دولت احمدی نژاد با حمله به عباس آخوندی گفته بود: «این طرح کاملاً منطبق بر گفتمان حضرت امام در شیوه خانه‌دار کردن مردم بود و همچنین بر اساس اصول قانون اساسی و مبتنی بر قانون ساماندهی حمایت از تولید و عرضه مسکن تعریف شد، بر مبنای کار کارشناسی و مطالعات روز دنیا در خصوص تأمین مسکن اقشار متوسط و کم‌درآمد شکل گرفت و با نگاه ویژه و خاص به محرومان و مستضعفان و متقاضیان واقعی شروع شد. عدالت را به‌معنای واقعی در حوزه مسکن برای اولین بار پس از انقلاب پیاده و فرصت خانه‌دار شدن را برای همه فراهم کرد. طبق نظرسنجی‌های موجود از طرف عامه مردم هیچ‌وقت با مخالفت روبه‌رو نبوده و این سیاست‌بازان هستند که با جوسازی رسانه‌ای در پی القای ناامیدی و ناکارآمدی این طرح هستند.»
اظهارات نیکزاد خلاصه پاسخ هایی است که حامیان مسکن مهر به منتقدان آن می‌دادند.
مسکن مهر تخریب شد؛ خانه های قدیمی سالم ماندند
به طور کلی منتقدان مسکن مهر انتقادهای خود را در سه حوزه مطرح می کردند: یکی جانمایی اشتباه و نبود تاسیسات اولیه شهری؛ دیگری هدررفت پول به ویژه در تعامل با شرکت های ترکیه ای و سومی ایمن نبودن و عدم استحکام. این مورد آخر در زلزله اخیر به چالش کشیده شد. به ویژه آنکه در مقایسه های انجام شده، گاهی یک واحد مسکن مهر کاملا تخریب شده ولی خانه ای قدیمی تر در همسایگی آن سالم مانده بود. در حالی که مشاهدات مردمی از تخریب 90 درصد واحدهای مذکور حکایت داشت اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور با اظهارنظر خود تا حدی این مشاهدات را تایید کرد. او یک روز پس از وقوع زلزله در غرب کشور گفت: «بیشتر خانه‌های تخریب شده در زلزله شب گذشته در استان کرمانشاه متعلق به ساختمان‌های مسکن مهر است». او از وزیر راه و شهرسازی خواست تا با دقت این موضوع را بررسی کند که چرا خانه‌های نوساز تا این حد آسیب‌پذیر بوده‌اند.
مسکن مهر روی گسل؟ عذر بدتر از گناه
پیش از جهانگیری البته اولین واکنش را مسعود شریفی، مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمانشاه انجام داده بود. او گفته بود: «در این شهرستان دو پروژه ٥٠٠واحدی و ٢٥٠واحدی مسکن مهر داریم که خانه‌های پروژه اول با توجه به قرار گرفتن روی گسل، آسیبی جدی دیده‌اند و این موضوع به دلیل پایین بودن کیفیت ساخت مسکن مهر نبوده، بلکه تمام ساختمان‌ها و سازه‌های آن منطقه حتی اداره راه‌وشهرسازی این شهرستان که ساختمانی یک طبقه است، آسیب دیده‌اند.» او با این حال توضیحی نداه بود که چرا جانمایی مسکن مهر باید تا این حد فاجعه باشد که روی گسل بنا شود.
اظهارات او را البته رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تکذب کرد. علی بیت‌الهی با بیان اینکه واحدهای مسکن مهر کرمانشاه بر روی گسل قرار نداشته و علت تخریب جدی پایین بودن مقاومت این ساختمان است، گفت: ایمنی و مقاومت واحدهای مسکن مهر سراسر کشور باید مورد ارزیابی قرار بگیرد.
اعتراض مردم نادیده گرفته شد
بر خاف ادعای احمدی نژاد که اعتراضات مردمی از مسکن مهر را نشنید بود، حتی مردم استان کرمانشاه نیز به این پروژه اعتراض کرده بودند. به طور مثال در مرداد ماه سال 95 تجمعی اعتراضی از ساکنان مسکن مهر پردیس کرمانشاه شکل گرفت.
جمعی از ساکنان پروژه 5 هزار واحدی مسکن مهر پردیس کرمانشاه عمدتا در بخش مجتمع امیریه با تجمع مقابل استانداری و دفتر تعاونی این پروژه از بی آبی، غیراستاندارد بودن آسانسورها، نبود تلفن ثابت، خاکی بودن مسیر میدان پردیس تا خیابان منتهی به پروژه و عدم اجرای تعهدات تعاونی مسکن مهر پردیس کرمانشاه انتقاد کرده بودند اما خبری از پیگیری نبود.
بدون نظارت
عمق فاجعه در پروژه های مسکن مهر، اظهاراتی است که رئیس سازمان نظام مهندسی ایران بر زبان راند. حسن قربانخانی گفت که «سازمان نظام مهندسی هیچ نظارتی در ساخت واحدهای مسکن مهر نداشته و هیچ مهندس ناظری هم از سوی این سازمان برای واحدهای مسکن مهر معرفی نشده‌اند».» به گفته او، «برای ساخت مسکن مهر از سازمان نظام مهندسی درخواست مجری و مهندس ناظر نشد.»
صابر پیربرناش، مدیر روابط عمومی سازمان نظام مهندسی تهران هم گفت: «متولیان این طرح اعلام کردند که برای کاهش هزینه و افزایش سرعت ساخت نیازی به نظارت سازمان نظام مهندسی... نیست، در حالی که ساخت تمام ساختمان‌های شهری باید از طریق شهرداری و سازمان نظام مهندسی انجام شود.»
کرمانشاه اولین فاجعه نبود
برخلاف تصور، زلزله کرمانشاه اولین فاجعه برای استحکام مسکن هر نبود. علی بیت اللهی دبیر کارگروه ملی زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفته است که «در زلزله اخیر بجنورد هم شاهد تخریب جدی واحدهای مسکن مهر بودیم و زلزله کرمانشاه هم نشان داد که مسکن مهر این منطقه هم در برابر زلزله مقاوم نیست.»
به گفته او، «در مناطق زلزله زده شاهد این هستیم که در کنار بناهای خشت و گلی با تخریب کم، واحدهای مسکن مهر که دو سال هم از ساخت آنها نمی‌گذرد به صورت جدی تخریب شده اند و این یک فاجعه است.»
حامد مظاهریان، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه وشهرسازی، هم تأیید کرده است که مسکن مهر سر پل ذهاب پس از مسکن مهر بجنورد در خراسان شمالی، دومین مسکن مهری است که بر اثر زمین‌لرزه فروریخته است. به گفته مظاهریان، اینها سرآغاز مشکلاتی است که تحت عنوان مسکن مهر در کشور اجرایی شده است و در سال‌های آینده، ابعاد دیگر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آنها بیشتر خود را نشان خواهد داد.
امکان پیگیری قضایی فاجعه وجود دارد؟
اتفاقات اخیر و عدم استحکام پروژه های مسکن مهر این سوال را به وجود آورده که امکان پیگیری قضایی عاملان آن وجود دارد؟
سال گذشته، جهانبخش حیدری، فرماندار سرپل ذهاب گفته بود که دادستان کرمانشاه برای حفظ جان شهروندان حکم پلمب آسانسورهای ۲۴ بلوک ۵۷۶ واحدی شهید شیرودی و ۱۸ بلوک ۱۴۴ واحد مسکونی مسکن مهر کارمندان این شهرستان را صادر کرده است. او از تعاونی‌های مسکن مهر خواسته بود که سلامت و امنیت آسانسورها را مجددا بررسی و برای رفع نواقص اقدام کنند.
این یکی از اولین اقدامات قضایی درباره مسکن مهر سرپل ذهاب بود.
پس از زلزله کرمانشاه هم صدیف بدری، نماینده مجلس و سخنگوی کمیسیون عمران مجلس، گفته است که یک هیئت ویژه از این کمیسیون «وضعیت ساختمان‌های مسکن مهر، روستایی و شهری» را بررسی خواهد کرد.
نعمت احمدی، وکیل و حقوقدان درباره فاجعه اخیر فروریختن مسکن مهر در استان کرمانشاه گفته است: «از آقای احمدی نژاد به عنوان کسی که مسکن مهر را طراحی و اجرایی کرد، یقینا می‌توان شکایت کرد.»
اکنون باید منتظر ماند و دید پیگیری ها در خصوص پروژه ای که گل سرسبد پروژه های دولت احمدی نژاد بود و در اولین آزمایش های خود مردود شده به کجا خواهد رسید.
گزارش یکی از مخاطبان «انتخاب» از کرمانشاه درباره وضعیت وخیم «مسکن مهر»
