گزارش چهارم برجام ؛ تمدید قانون آیسا ،تاثیر احتمالی انتخابات آمریکا و فضای ایران هراسی

 وزارت امور خارجه در چهارمین گزارش خود به مجلس برای اجرای برجام درباره تمدید قانون آیسا، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و فضای ایران هراسی به طور کامل توضیح داده است.

به گزارش انتخاب، چهارمین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه در مورد اجرای برجام در 38 صفحه که شامل سه بخش است روز 26 مهر با امضای محمد جواد ظریف به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ارائه شد. 

بخش نخست گزارش به 'آخرین تحولات در حوزه فعالیت های هسته ای ' اختصاص دارد و شامل سرفصل های' تعامل با آژانس از سوی جمهوری اسلامی ایران' ، ' راکتور آب سنگین '، ' فعالیت های مربوط به کارخانه آب سنگین و محصولات آن ' ،' تاسیسات فردو' ، ' خرید مواد' ، ' ذخایر' ،' برنامه تحقیق و توسعه غنی سازی ' و ' همکاری های دو یا چند جانبه برای توسعه صنعت هسته ای' می شود.

در بخش دوم که ' آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم ها ' است این سرفصل ها مشاهده می شود: ' حوزه نفت، گاز و پتروشیمی ' ، ' حوزه حمل و نقل ' ، ' حوزه مالی، بانکی و بیمه ' ، ' حوزه آب و برق ' ، ' حوزه صنعت و تجارت' ، 'حوزه سلامت و بهداشت ' ، ' حوزه کشاورزی، دامداری و شیلات ' ، ' حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ' ، ' حوزه محیط زیست' و ' آخرین آمارهای منتشره'.

بخش نهایی و سومین بخش هم به ' موانع و چالش ها' اختصاص دارد که شامل این سرفصل هاست: ' تمدید قانون تحریم های ایران موسوم به آیسا ' ، ' انتخاب رئیس جمهور جدید آمریکا ' ، ' مشکلات و موانع غیربرجامی ' و ' فضای ایران هراسی ' .

متن این گزارش به این شرح است: 

چهارمین گزارش سه ماهه اجرای برجام 

26 دی ماه 1395 

1

بسم الله الرحمن الرحیم

چهارمین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه

به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

در مورد اجرای برجام

26 مهر الی 26 دی 1395

مقدمه

برنامه جامع اقدام مشترک 'برجام ' که در 23 تیرماه 1394 بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای 1+5 مورد توافق قرار گرفت متعاقب تصویب قانون اقدام متناسب و متقابل جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام در مجلس شورای اسلامی مصوبه جلسه 634 مورخ 19/5/1394 شورای عالی امنیت و نامه مورخ 19/7/1394 مقام معظم رهبری )مدظله العالی( خطاب به ریاست محترم جمهوری، در تاریخ 26 دی ماه 1394 رسما وارد مرحله اجرایی شد. 

تبصره یک قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام مصوب 21/7/1394 مجلس شورای اسلامی مقرر می دارد: وزیر امور خارجه موظف است روند اجرای توافقنامه را هر سه ماه یک بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد.

نخستین گزارش سه ماهه از اجرای برجام در فروردین ماه 1395، دومین گزارش سه ماهه تیرماه 1395 و سومین گزارش سه ماهه در مهرماه 1395 تقدیم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی شد. گزارش حاضر، چهارمین گزارش سه ماهه اجرای برجام از تاریخ 26 مهرماه

لغایت 26 دی ماه 1395 می باشد. به دلیل همزمانی با سالگرد اجرایی شدن برجام، در این گزارش به اهم

تحولات مرتبط با برجام طی یک سال اخیر نیز اشاره خواهد شد.

گزارش حاضر از سه بخش تشکیل شده است:

بخش نخست - آخرین تحولات در حوزه فعالیت های هسته ای 

- تعامل با آژانس از سوی جمهوری اسلامی ایران

- راکتور آب سنگین

-فعالیت های مربوط به کارخانه آب سنگین و محصولات آن

- تاسیسات فردو

- خرید مواد

-ذخایر

-برنامه تحقیق و توسعه غنی سازی

-همکاری های دو یا چند جانبه برای توسعه صنعت هسته ای

بخش دوم - آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم ها 

-حوزه نفت، گاز و پتروشیمی

-حوزه حمل و نقل

-حوزه مالی، بانکی و بیمه

-حوزه آب و برق

-حوزه صنعت و تجارت

-حوزه سلامت و بهداشت

-حوزه کشاورزی، دامداری و شیلات

-حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات

-حوزه محیط زیست

-آخرین آمارهای منتشره

بخش سوم - موانع و چالش ها 

-تمدید قانون تحریم های ایران موسوم به آیسا

-انتخاب رئیس جمهور جدید آمریکا

-مشکلات و موانع غیربرجامی

-فضای ایران هراسی

بخش نخست

امور مربوط به فعالیت های هسته ای

مقدمه:

از مهم ترین دستاوردهای توافق برجام، به رسمیت شناخته شدن برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و اعضای جامعه بین المللی است. هرچند این توافق، جمهوری اسلامی ایران را متعهد به اعمال برخی محدودیت های موقت در فعالیت های هسته ای خود نمود، لیکن برنامه صلح آمیز هسته ای کشورمان از جمله در حوزه غنی سازی، بدون یک روز توقف، در مقیاسی گسترده و در تمامی ابعاد مهم و حساس خود ادامه یافت و علاوه بر آن، افق های نوینی در توسعه صنعت هسته ای کشور و گسترش همکاری های بین المللی در این حوزه، در مقابل جمهوری اسلامی ایران گشوده شد. این در حالی است که بسیاری از کنشگران مهم جهانی به چیزی کمتر از توقف کامل برنامه هسته ای کشور قانع نبودند و طی بیش از یک دهه تمام امکانات خود را برای رسیدن به این خواست غیرقانونی و هدف نامشروع بسیج کرده بودند.

تحول بسیار مهم دیگر در این حوزه، مختومه شدن پرونده مربوط به اتهامات بی اساس علیه جمهوری

اسلامی ایران نزد آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص 'ابعاد احتمالی نظامی' در فعالیت های هسته ای کشورمان بود، که اساس و مبنای تصویب و اعمال بخش اعظمی از تحریم های غیرقانونی و ناعادلانه علیه ملت و دولت ایران تلقی می شد. مختومه شدن این پرونده، به روشنی عدم صحت اتهامات و ادعاهای آمریکا و رژیم صهیونیستی در خصوص فعالیت های هسته ای ایران را آشکار ساخت و عملا یکی از خطرناک ترین و طولانی ترین چالش های جمهوری اسلامی ایران در صحنه نظام بین الملل را که می توانست پیامدهای مخرب و عظیمی برای منافع و امنیت ملی کشور در پی داشته باشد، برطرف ساخت.

تحولات عمده در عرصه فعالیت های هسته ای طی سه ماه گذشته به شرح زیر گزارش می شود.

1- تعامل با آژانس از سوی جمهوری اسلامی ایران

• سفر مدیرکل آژانس به ایران: در پی پیشنهاد مدیرکل و استقبال ایران، در سالگرد برجام، مدیرکل آژانس به ایران سفر و با مقامات بلندپایه و مرتبط در ایران ملاقات و گفتگو نمود.

• سفر معاون مدیرکل آژانس در امور ایمنی و امنیت به ایران :در پی درخواست ایران و هماهنگی های صورت پذیرفته با آژانس، در حاشیه برگزاری کارگاه سه روزه در خصوص معاهده مشترک مدیریت ایمن سوخت مصرف شده و مدیریت پسمان پرتوزا، آقای لنتیجو معاون آمانو در امور ایمنی و امنیت به ایران سفر و با مقامات سازمان انرژی اتمی ایران دیدار و گفتگو نمود.

• بازرسی ها و راستی آزمایی های آژانس در چارچوب برجام، توافقنامه پادمان، و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، شامل تهیه اظهاریه ها، پاسخ به مکاتبات آژانس، ارائه دسترسی های قانونی، برگزاری جلسات هماهنگی مستمر با نمایندگان آژانس، حسابرسی مواد و ... بدون نکته خاصی ادامه دارد.

2-راکتور آب سنگین اراک

طراحی پایه راکتور بازطراحی شده اب سنگین اراک توسط متخصصین سازمان انرژی اتمی ایران تکمیل شده است.

در ارتباط با بازطراحی راکتور آب سنگین اراک مذاکره با چین جهت انعقاد قرارداد مشاوره بازطراحی مفهومی به مراحل پایانی رسیده است.

مذاکره بر سر تعیین نوع سوخت راکتور مذکور که از حساسیت خاصی برخوردار است ادامه دارد و کارشناسان دو کشور بازدید متقابل از مراکز تولید سوخت یکدیگر داشته اند.

کلیه قرصهای سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعه های سوخت ساخته شده راکتور قبلی تا زمان راه اندازی کامل راکتور جدید حفظ و نظارت می شوند.

3- فعالیت های مربوط به کارخانه اب سنگین و محصولات آن 

کارخانه تولید آب سنگین همچنان به فعالیت خود بر اساس ظرفیت کامل سالانه 20 تن ادامه می دهد و محصولات مازاد بر 130 تن به بازارهای بین المللی عرضه می شود.

پس ازتحویل محموله اب سنگین ایران به روسیه و آمریکا مذاکرات با برخی دیگر از کشورها در جریان است با توجه به فراهم شدن مقدمات اولیه برای صادرات این محصول حدود 11 تن اب سنگین به منظور صدور به مشتریان بین المللی در یک منطقه ازاد اقتصادی عمان ذخیره سازی شده است.

صدور محصولات جانبی آب سنگین آغاز شده است.

4- تاسیسات فردو 

ضمن حدف کلیه زیرساختها،تجهیزات و تاسیسات و سانرتیفیوژهای موجود در یک بال سایت فردو ،ایجاد مرکزی برای تحقیقات در زمینه فیزیک هسته ای مطابق پاراگراف 44 ضمیمه برجام در دست برنامه ریزی است. 

در همین راستا مذاکرات فنی و تخصصی جهت تولیدایزوتوپهای پایدار در تاسیسات فردو با طرف روسی ادامه دار د و پیش نویس فاز اولیه در حال نهایی شدن است. 

تعهدات مربوط به بال دیگر فردو طبق پارگرافهای2-47 و 2- 48 که یک سال برای آنها فرصت وجود داشت انجام و در موعد مقرر تکمیل گردید.

5- خرید مواد

در قبال فروش 38 ن آب سنگین تولیدی ایران به روسیه قریب به 130 تن اورانیوم طبیعی از آن کشور خریداری گردید مجوز مربوطه از سوی کانال خرید برجام صادر شده است و مواد خریداری شده به زودی به ایران حمل می گردد.

پیش از این بیش از 200 تن مواد از قزاقستان وارد شده بود.

6- ذخایر 

• در پی ماه ها مذاکره در خصوص نحوه محاسبه 300 کیلو ذخایر مواد غنی شده ایران، نهایتا در دی ماه، سال جاری با دو مصوبه کمیسیون مشترک ایران و1+5 نسبت به شرایط عدم محاسبه میزان صفحاتِ سوختِ پرتو داده شده و نیز رسوباتِ موجود در کارخانه تولید سوخت غنی شده اصفهان (EUPP) در زمره 300 کیلو ذخایر مواد غنی شده ایران توافق گردید. بدین ترتیب بیش از 110 کیلو فضای جدید غنی سازی برای تولید مواد غنی شده ایجاد گردید.

7- برنامه تحقیق و توسعه غنی سازی 

• برنامه تحقیق و توسعه در حوزه تست مکانیکی بر روی ماشین های IR-2m ، IR-6 ، IR-5 ، IR-6s ، IR-6 ، IR-7 و IR-8 مطابق برجام ادامه دارد.

• تست با گاز اورانیوم بر روی یک تک ماشین IR-4 ، یک زنجیره ده تایی IR-4 ، یک تک ماشین IR-5 و یک زنجیره حدودا ده تایی IR-6 ادامه دارد.

• تست با گاز اورانیوم بر روی ماشین IR-8 پس از رفع موانع و آماده سازی ماشین از ابتدای بهمن ماه آغاز خواهد شد.

8- همکاری های دو یا چندجانبه برای توسعه صنعت هسته ای

در ادامه روند رو به رشد همکاری های بین المللی، از جمله در راستای اجرای ضمیمه سوم برجام، سازمان انرژی اتمی ایران به تلاش خود در جهت تعمیق و تثبیت همکاری با کشورهای مختلف ادامه می دهد. در این روند، بازدیدهای متقابل در سطوح مختلف، مذاکرات و ملاقات های متعدد و امضای اسناد همکاری به شرح زیر انجام و یا در دستور کار قرار گرفته است:

• ژاپن: اعزام 10 نفر از کارشناسان نظام ایمنی هسته ای کشورمان با تقبل کلیه هزینه ها توسط طرف ژاپنی؛ مذاکرات اولیه در خصوص ارتقاء همکاری ها در حوزه ایمنی هسته ای با مشارکت در تجهیز مرکز مجهز ایمنی هسته ای مطابق ضمیمه 3 برجام؛ و برگزاری همایش ایمنی هسته ای در تهران، که به طرف ژاپنی اعلام شده است. این کشور همچنین اعتبار قابل توجهی از طریق دو پروژه همکاری فنی در ارتباط با افزایش توانایی ایمنی هسته ای نیروگاه اتمی بوشهر در اختیار ایران قرار داده است.

• سوئیس: در پی امضای یادداشت تفاهم همکاری با این کشور در زمینه ایمنی هسته ای، مذاکرات اولیه به منظور یافتن راهکارهای اجرایی همکاری و تعاملات دو کشور در این حوزه آغاز شده است.

• روسیه: ساخت دو نیروگاه اتمی با ظرفیت بیش از دو هزار مگاوات در سایت بوشهر اجرایی شده است. همچنین مذاکرات در خصوص تولید سوخت مشترک در ایران با استفاده از ساز و کار دو جانبه و نیز پاراگراف 59 ضمیمه یک برجام با این کشور در جریان است.

• مجارستان: سند یادداشت تفاهم همکاری هسته ای بین جمهوری اسلامی ایران و مجارستان مورد توافق گرفته و آماده امضا می باشد. قرار بود این سند در سفر وزیر محترم خارجه به مجارستان امضاء شود که بدلیل تعویق سفر امضاء این سند به تاریخ دیگری موکول شده است.

• فرانسه: مذاکرات با فرانسه در خصوص ارتقاء توانمندی های کشور در زمینه گداخت در دست پیگیری است. شرکت پسمانداری ایران با همتای فرانسوی خود تفاهم نامه همکاری امضا نمودند و آغاز همکاری عملی در دست پیگیری است.

• جمهوری چک: در پی دیدار رئیس سازمان انرژی اتمی و بازدیدهای متقابل مسئولین انرژی اتمی دو کشور، از جمله سفر معاون امور بین الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران به همراه یک هیأت یازده نفره به این کشور و مذاکرات به عمل آمده، سند چارجوب توافقات همکاری هسته ای میان

سازمان انرژی اتمی و گروه هسته ای جمهوری چک امضا گردید. در طی این سفر از تأسیسات این گروه شامل رآکتور LVR-15 ، سلول های داغ و لوپ تست ها بازدید شد.

• لهستان: هیأتی از سازمان انرژی اتمی ایران به ریاست جناب آقای دکتر صالحی در پاسخ به دعوت طرف لهستانی به منظور ملاقات و مذاکره با مقامات این کشور به لهستان سفر نمود. در طی این سفر بازدید از تأسیسات موسسه تحقیقات انرژی اتمی لهستان و PolAtopm صورت گرفت. پیشنویس

تفاهم نامه همکاری با لهستان در زمینه هسته ای در دست پیگیری می باشد.

• اتحادیه اروپایی: در پیگیری همکاری با اتحادیه اروپا و در راستای بیانیه مشترک همکاری در زمینه انرژی هسته ای منتشر شده در سفر کمیسیونر انرژی اتحادیه به ایران، علاوه بر تکمیل اسناد مرجع دو پروژه همکاری در زمینه ایمنی هسته ای، مذاکراتی به منظور نهایی نمودن موضوعات همکاری مرتبط با تحقیق و توسعه صورت گرفته و پیش نویس توافق نامه با یورواتم در دست بررسی است. در این زمینه، مذاکرات مثمر ثمری در طی سفر رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به بروکسل و ملاقات با خانم موگرینی و کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا صورت پذیرفت. اتحادیه اروپا مبلغی معادل 5 میلیون یورو به منظور کمک به افزایش ایمنی نیروگاه بوشهر اختصاص داده که قرار است در ماه ژانویه اسناد آن در بروکسل به مناقصه گذاشته شود. برگزاری کنفرانس مشترک در خصوص همکاری های بین المللی با اتحادیه اروپا در تاریخ 10 و 11 اسفند ماه سال جاری در بروکسل در دست پیگیری است.

• پروژه ایتر: موضوع همکاری ایران با این پروژه بین المللی به طور جدی در حال پیگیری است. از ایران برای مشارکت دعوت به عمل آمده است.

• نشست رابطین ملی: رابط ملی ایران در همکاری های فنی با آژانس بین المللی انرژی اتمی (NLO) و معاون رابط ملی (NLA) در نشست رابطین ملی حضور یافتند. در چند سال گذشته بدلیل تحریم ها از ایران برای حضور در این نشست دعوت بعمل نمی آمد.

• پروژه های منطقه ای و بین منطقه ای: پیش از اجرای برجام از 46 مورد از این پروژه ها، در 7 مورد بصورت موردی و بر حسب نوع فعالیت مجوز حضور داده می شد و در 8 پروژه هم از ایران دعوت بعمل نمی آمد؛ پس از اجرای برجام، نمایندگان سازمان مجاز به شرکت در هر 46 پروژه می باشند.

• چهار کمیته استاندارد ایمنی: پیش از اجرای برجام، کارشناسان کشورمان بعضا در این چهار کمیته که شامل NUSSC(کمیته استانداردهای ایمنی هسته ای)، WASSC(کمیته استانداردهای ایمنی پسماند)، RASSC(کمیته استانداردهای ایمنی پرتوی) و TRANSSC(کمیته استانداردهای ایمنی

حمل و نقل) می باشند، امکان حضور نداشتند. در حال حاضر با رفع محدودیت ها نمایندگان سازمان انرژی اتمی ایران در کلیه جلسات کمیته های چهارگانه مشارکت موثر دارند.

بخش دوم: آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم ها

کار کرد مورد انتظار از برجام در حوزه اقتصادی، رفع موانع و محدودیت های قانونی گسترده ناشی از تحریم های هسته ای بوده است.متعاقب اجرایی شدن برجام، تحریم های مرتبط با هسته ای علیه ایران رفع گردید و در نتیجه آن گشایش های قابل ملاحظه و چشم گیری حاضل شده وروند بازگشت به شرایط عادی آغاز گردید که به صورت مستمر ادامه دارد.به عنوان مقدمه بحث تفضیلی و به منظور تبیین بیشتر موضوع، توجه به چند سوال زیر حائز اهمیت است:

1. آیا همه موانع و محدودیت های گسترده ناشی از تحریم های هسته ای برداشته شده است؟ مثبت است.تمامی تحریم های مرتبط با هسته ای که می بایستی وفق مفاد برجام از روز اجرایی شدن آن رفع می گردیدف مرتفع شده اند.

هیچ یک از دستگاه های ارجیایی کشور مانعی که قرار بوده است برجام رفع کرده باشد و هنوز با آن مواجه باشند، را گزارش نکرده اند.

البته این بدان معنا نیست که آنها با هیچ مشکل اجرایی مواجه نیسیتند، همچنین بدین معنا نیست که سایر تحریم های غیرمرتبط با برجام رفع شده است، بلکه بیانگر آن است که موانعی که رقرار بوده برجام مرتفع کند، همگی از سر راه برداشته شده اند.

2. آیا در برداشته شدن این موانع و محدودیت ها، طرف غربی و به خصوص آمریکا همکاری و مساعدت کافی داشته است؟ پاسخ منفی است و حتی برعکس کارشکنی هم وجود داشته است

طرف های غربی و علی الخصوص آمریکا، همان گونه که در طول مذاکرات به آسانی به خواسته های ما تن ندادند، در یک سال گذشته نیز با فضاسازی های منفی، بدعهدی ها، اهمال و تعلل ، ایجاد مانع نمودند، که البته با تمامی آنها مقابله شده است. می توان گفت یکی از دستاوردهای ما در طول یک سال گذشته مقابله با همین سنگ اندازی ها و رفع آنها بوده است

.3 آیا رفع موانع تحریمی وفق برجام، دستاوردها و گشایش های اقتصادی به همراه داشته است؟ پاسخ مثبت است. البته دستاوردها و گشایش های حاصله، بسته به میزان همت و تلاش به عمل آمده توسط دستگاه اجرایی مربوطه، و میزان توفیق آن در بهره برداری از فضای حاصل از برجام، متغیر بوده و در این میان، موانع غیربرجامی نیز تاثیرگذار بوده است. حسب گزارش های واصله به وزارت امورخارجه، دستگاه های داخلی از رفع تحریم ها و ایجاد گشایش های گسترده در حوزه های فعالیت خود به درجات مختلف بهره مند شده اند.

.4 وضعیت شاخص های کلان اقتصاد کشور طی یک سال گذشته به چه صورتی بوده و آیا اصول اقتصاد مقاومتی رعایت شده است؟ برجام بن بست ها و مسیرهایی که به دلیل تحریم های هسته ای مسدود شده بود را گشوده است. اما اینکه در پی این گشایش ها، سیاست های کلان اقتصادی کشور به چه سمت و سویی حرکت نموده و نتایج عملی حاصله از این سیاست ها چه بوده است، بحثی است که بی ارتباط با برجام می باشد و عمدتاً در صلاحیت نهادهای تصمیم گیر اقتصادی کشور است. آنچه روشن می باشد این است که آمار و ارقام موثق داخلی و بین المللی موید رشد اقتصادی، مهار تورم و حرکت کشور به سمت توسعه اقتصادی است. دقت کامل به منظور جلوگیری از واردات بی رویه و رعایت منافع ملی و اولویت های اقتصاد مقاومتی در پذیرش و تصویب طرح های متعدد سرمایه گذاری و تأمین مالی به صورت جدی توسط دولت به عمل آمده است.

تحریم های غیرقانونی و ناعادلانه هسته ای که با هدف فلج کردن اقتصاد جمهوری اسلامی ایران وضع شده بود، عمدتا بر سه حوزه اصلی و چندین حوزه فرعی متمرکز بود. سه حوزه اصلی مورد اشاره عبارت بودند از حوزه نفت و گاز، حوزه حمل و نقل و حوزه بانکی و مالی. در گزارش حاضر این سه حوزه به شکل مبسوطی مورد بحث قرار می گیرد و در هر کدام هم تحولات سه ماه گذشته و هم کلیتی از وضعیت گشایش های حاصله طی یک سال اخیر تشریح می گردد. متعاقبا به سایر حوزه های تحریم شامل آب و برق، صنعت وتجارت، بهداشت ودرمان، کشاورزی و غیره، پرداخته می شود.

الف( حوزه نفت، گاز و پتروشیمی

تحریم های مربوطه در این حوزه رفع شده و گزارشی از اینکه کشور با مانعی در تولید یا صادرات، یا انتقال عواید حاصله از فروش نفت مواجه باشد، دریافت نشده است؛ گزارش ها همه حاکی از پیشرفت فراتر از انتظار امور می باشد.

•افزایش تولید و صادرات نفت: متعاقب رفع تحریم های مرتبط با صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، تولید نفت ایران بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت نفت، به 3 میلیون و 950 هزار بشکه در روز رسیده است. تولید روزانه میعانات گازی 560 هزار بشکه، تولید مایعات گازی 125 هزار بشکه و تولید گاز 900 میلیون مترمعکب می باشد. صادرات نفت خام نیز با شرایط مناسب و مطابق با اهداف از پیش تعیین شده، در حال انجام است. در اجلاس سازمان اوپک در 30 نوامبر 2016 ، علیرغم کاهش سهمیه تعدادی از کشورهای عضو که منجر به افزایش 15 درصدی قیمت نفت خام جهان شد، جمهوری اسلامی ایران موفق شد سهمیه مورد نظر خود را حفظ نماید. در حال حاضر صادرات نفت خام کشور2میلیون و 440 هزار بشکه در روز است که با احتساب میعانات گازی، به 2 میلیون و 800 هزار بشکه در روز می رسد. 

شایان ذکر است صادرات نفت خام ایران در نیمه نخست سال1392 ، حدود 970 هزار بشکه در روز بود و بر اساس زمانبندی طراحی شده در تحریم های غیرقانونی و ناعادلانه وضع شده علیه کشورمان، قرار بود صادرات نفت ایران طی یک سال بعد از تاریخ مذکور، نزدیک به صفر شود.

(جدول شماره یک)

(نمودار شماره یک )

روزانه بیش از 600 هزار بشکه نفت خام از طریق شرکت های معتبر اروپایی به این قاره صادر شده است که بیانگر عدم وجود مانع در صدور این محصول به اتحادیه اروپا می باشد.

عواید حاصل از فروش نفت بدون مشکل عمده ای از طریق شبکه بانکی بین المللی دریافت می گردد.

طی 9 ماهه نخست سال 1395 ، حدود 29 میلیارد دلار نفت به فروش رفته و در زمینه نقل و انتقال وجوه حاصله مشکلی وجود نداشته است. بخشی از رشد اقتصاد کشور طی یک سال گذشته ناشی از همین امر است.

بر اساس اعلام گمرک ایران، صادرات محصولات پتروشیمی طی 9 ماهه نخست 1395 ، در مقایسه با 9 ماهه نخست 1395 ، با حدود 10 میلیارد دلار، افزایشی معادل 28 درصد داشته است. صادرات میعانات گازی در همین مدت، در مقایسه با مدت مشابه در سال قبل، از رشد 97 درصدی برخوردار بوده و به بیش از 5 میلیارد دلار رسیده است. صادرات گاز طبیعی نیز طی 9 ماهه نخست سال 1395در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته، بیش از 50 درصد افزایش یافته و ارزش صادرات آن حدود 2 میلیارد دلار بوده است.

عقد قراردادهای جدید برای توسعه زیرساخت های صنعت نفت وگاز: طبق اعلام وزارت نفت، صنایع مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی کشور به منظور توسعه و به روز رسانی فن آوری و امکانات خود، به بیش از 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی طی پنج سال آینده نیاز دارد. در دوره تحریم ها،

عملا سرمایه گذاری خارجی در این حوزه متوقف شده بود، ولی طی یک سال گذشته، شرکت های بزرگ نفتی جهان جهت سرمایه گذاری در این حوزه ها اعلام آمادگی نموده و تفاهم نامه های متعددی در این بخش منعقد شده است. در این مدت، 17 تفاهم نامه مهم با شرکت های معتبر نفتی جهان امضاء شده است. در سه ماهه اخیر، تفاهم نامه مهمی به ارزش 4.8 میلیارد دلار با یک شرکت معتبر اروپایی و با مشارکت یک شرکت بزرگ آسیایی برای توسعه یکی از فازهای پارس جنوبی منعقد شده است. علاوه بر این، قرارداد همکاری جهت توسعه یکی از میادین نفتی کشور میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت شلومبرگر (بزرگترین شرکت حفاری نفتی جهان)، سه تفاهم نامه مهم با یک شرکت معتبر اروپایی با هدف توسعه دو میدان نفتی و یک میدان گازی، منعقد شده است. همچنین، دو تفاهم نامه در خصوص مطالعه دو میدان نفتی میان ایران و شرکت گازپروم روسیه منعقد شده است. فرآیند مذاکره برای انعقاد تفاهمات بعمل آمده، در جریان می باشد.

تامین تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت بدون مشکل خاصی انجام می شود و تجهیزات توقیف شده متعلق به شرکت های تابعه صنعت نفت که در دوره تحریم ها غیرقابل دسترسی بودند، آزاد و عموما وارد ایران شده است.

با رفع تحریمهای این حوزه فراهم شدن امکان مشارکت بین المللی در این صنایع ،قراردادها و تفاهامات عمده و متعددی انجام شده و یا در حال مذاکره است.

انعقاد این تفاهمات و قراردادها در کنار رفت و امد کم سابقه سرمایه گذاران خارجی بای مشارکت در صنعت نفت ،گاز و پتروشیمی نشان می دهد فضای مناسبی برای سرمایه گذاری در این حوزه ایجاد شده است.

در حال حاضر وزارت نفت با 25 شرکت بزرگ نفتی و بین المللی در حال مذاکره می باشد و تا دی ماه 1395 تعداد 17 یادداشت تفاهم نیز امضا شده است.

طبق اعلام وزارت نفت، در حال حاضر قراردادهای در حال مذاکره در شرکت ملی نفت 31 میلیارد دلار ،در پخش و پالایش 11 میلیارد دلار ئو ر پتروشیمی حدود 10 میلیارد دلار می باشد و پیش بینی می شود بخش قابل ملاحظه ای از این قراردادها طی ماههای آینده نهایی شود.

ب- حوزه حمل و نقل

حمل و نقل هوایی کشور پس از اجرای برجام تحولی کم نظیر 0 انعقاد قرارداد حدود 200 فروند هواپیمای مسافربری طی چند دهه اخیر را تجربه نمود 

فرسوده شدن هواپیماهای خطوط مسافربری کشور و کاهش قابل توجه ایمنی پروازها ،عدم تناسب میان تعداد هواپیماها با افزایش چشمگیر تقاضا برای انجام سفرهای هوایی در کشور طی چند دهه اخیر، شکاف و فاصله فناوری مورد استفاده در هواپیماهای موجود با فناوری روز جهان ،مشکلات عدیده در بخش تامین قطعات، تعمیر و نگهداری،جملگی از معضلات و دغدغه های جدی در بخش حمل و نقل هوایی کشور بوده است.

در فاصله سالهای 1380 تا 1384 با تلاش ارزشمند شرکتهای هواپیمای داخلی برای دور زدن تحریمها تعداد محدودی هواپیمای مستعمل خریداری شد که متوسط سنی آنها بجز معدودی هواپیمای زیر 10 ساله همگی بین 15 تا 20 سال بود که توسط صاحبان اولیه از بهره بردرای خارج شده بودند.

علاوه بر ابعاد حیثیتی و مشکلات ایمنی سالانه بیش از چهار میلیارد دلار برای خرید بلیت از شرکتهای هواپیمایی خارجی توسط ایرانیان هزینه می شود

در چنین شرایطی برای نخستین بار پس از چند دهه امکان خرید مستقیم هواپیمای مسافربری از شرکت سازنده فراهم شد. 

شایان ذکر است به دنبال اجرایی شدن برجام،تحریمهای وضع شده علیه هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (ایران ایر) لغو و تعداد 70 فروند از هواپیماهای این خط هوایی از فهرست تحریمهای آمریکا خارج شدند.

در آذر ماهسال جاری قرارداد خرید 80 فروند هواپیمای مسافربری با شرکت بوئینگ نهایی و امضا شد این قرارداد شامل 50 فروند هواپیمای بوئینگ737 و 30 فروند هواپیمای بوئینگ 777 می باشد و قرار است این هواپیماها ظرف 11 سال آینده تحویل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران شده است 

این قرارداد علاوه برتامین بخش قابل توجهی از نیازهای خطوط هوای کشور طی یک دهه آینده ،نشانه مهمی برای سایر کشورها و شرکتهای متقاضی همکاری اقتصادی با ایران تلقی می گردد.

انعقاد این قرارداد می تواند برخی تردیدها در مورد ایندهب رجام و نگرانیهای موجود را کم رنگ نموده و این پیام روشن را به جهانیان منتقل نماید که امکان برنامه ریزی بلند مدت برای فعالیت اقتصادی با ایران وجود دارد.

در دی ماه سال جاری قرارداد خرید یک صد فروند هواپیمای یارباس نهایی و امضا شد. این قرارداد شامل 46 فروند هواپیمای ایرباس ،321-320 ، 38 فروند هواپیمای یارباس 330 و 16 فروند هواپیمای ایرباس 350 می باشد و قرار است این هواپیماها ظرف 10 سال اینده تحویل هواپیمایی جمهروی اسلامی ایران شود.

اولین فروند این هواپیما ( ایرباس A321 ) روز پنج شنبه 23 دی ماه 1395 وارد کشور شد و پیش بینی می شود تا قبل از پایان سال 1395 دو فروند دیگر ایرباس نیز تحویل شود.

همچنین در دی ماه سال جاری قرارداد خرید 20 فروند هواپیمای ATR نهایی شده و به زودی قرارداد آن امضا خواهد شد.

پیش بینی م شود طی سه ماه اینده چند فروند از این هواپیما د جهت استفاده در پروازهای داخلی تحویل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران شود. 

علاوه بر قرارداد ایرباس با هواپیمایی ایران ایر ( که در سطور پیشین به آن اشاره شد) برخی از شرکتهای هواپیمایی داخلی مشغول مذاکره با شرکت ایرباس برای خرید تعداد دیگری هواپیمای مسافربری هستند.

مذاکراتی در خصوص خرید تعداد هواپیمای مسافربری از شرکت های امبرائر،بمباردیه،میتسوبیشی و سوخو نیز در جریان است.

مجوز عمومی جی وزارت خزارنه داری آمریکا اصلاحگردید و بدین ترتیب ابهام ایجاد شده برای شرکت هواپیمای خارجی در مورد مجاز بودن برقراری پرواز مشترک با شرکت های هواپیمایی ایرانی رفع گردید.

لازم به ذکر است طی چند ماه گذشته برخی از شرکتهای عمده هواپیمایی از جمله لوفت هانزا با تفسیر بسیار محتاطانه عمومی جی مذاکرات خود برای انجام پروازهای مشترک ( موسوم به CODE-SHARING ) با ایران ایر ) را متوقف کرده بودند برخی دیگر نیز اعلام کرده بودند که قراردادهای مربوطه را تجدید نخواهند کرد اکنون با اصلاحیه جدید ،امکان تداوم این همکاری ها با ایران ایر فراهم شده است.

در حوزه کشتیرانی که یکی از مسیرهای عمده تجارت خارجی کشور است،کلیه مشکلتت تحریمی شرکتهای کشتیرانی جمهروی سالامی و شرکت ملی نفتکش مرتفع شده است. در خصوص بیمه و بیمه اتکایی که اصلی ترین مشکل بود،همچنین در زمینه استفاده از پرچم کلاس و رتبه بندی بین المللی دسترسی به بنادر ،دسترسی کشتی های خارجی به بنادر ایران و غیره،مشکل عمده یا گزارش نشده است .