چرا دیدار روحانی پوتین مهم است؟

دیروز در حاشیه اجلاس سه‌جانبه سران سه کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو که در نوع خود ایده و ابتکاری جدید است، رؤسای جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، با یکدیگر ملاقات و درخصوص موضوع‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو کردند.

علیرضا صانعی - کارشناس ارشد مسائل روسیه - در روزنامه «ایران» ادامه داده است: به نظر می‌رسد انجام این ملاقات که هشتمین ملاقات دو رئیس‌جمهور ظرف حدود سه سال گذشته است، به دلیل شرایط حاکم بر منطقه و تحولات اخیر در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و تأثیر آن بر روند آتی این تحولات، از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است، به‌گونه‌ای که شاید بتوان اذعان کرد از این منظر حاشیه اجلاس بر متن آن غلبه داشته است. این ملاقات در شرایطی برگزار می‌شود که:

1- سیاست‌های کلان و راهبردی آمریکا و غرب در قبال روسیه، سمت و سوی تقابل به خود گرفته و با توجه به رویکرد ناتو در نزدیکی به مرزهای روسیه نوعی جنگ سرد نانوشته در حال شکل‌گیری است.

2- تحولات خاورمیانه و بالاخص سوریه طبق برآورد و ارزیابی آمریکا و غرب و متحدان منطقه‌ای آنها پیش نرفته و ایران و روسیه در یک اتحاد راهبردی در سوریه در حال ایجاد تغییر در روند تحولات در منطقه بوده و در حال تجربه یک نوع از مشارکت و همکاری راهبردی در حوزه نظامی در سوریه هستند.

3- تحولات اخیر در ترکیه، باعث ایجاد شکاف در ائتلاف آمریکایی - غربی در خاورمیانه شده است و نزدیکی ترکیه به روسیه یا حداقل از بین رفتن تنش بین این دو کشور، زمینه و بستر را برای تغییر معادلات در خاورمیانه فراهم کرده است.

4- با تضعیف و شکست داعش و گروه‌های تروریستی این نگرانی یا تهدید بالقوه بالاخص برای روسیه و کشورهای منطقه وجود دارد که تروریست‌های تکفیری رانده شده از سوریه، منطقه قفقاز و آسیای مرکزی از جمله افغانستان را برای گشودن جبهه‌های جدید انتخاب کنند.

5- روسیه در نتیجه تحولات اوکراین و رویکرد تقابلی آمریکا و غرب بالاخص مواجهه با تهدیدهای ناشی از تحریم‌های اقتصادی، کاهش قیمت نفت و ... رویکرد جدید سیاست خارجی و جهت‌گیری اقتصادی خود را بر تقویت اقتصاد ملی با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و همچنین توسعه روابط و همکاری‌ها با شرق و کشورهای همسایه از جمله جمهوری اسلامی ایران متمرکز کرده است.

6- تحولات پسابرجام باعث ایجاد فرصت‌ها و ظرفیت‌های جدید همکاری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، علمی و فناوری، فرهنگی و ... برای جمهوری اسلامی ایران گردیده و مجدداً جایگاه و موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیک ایران در آسیای میانه، دریای خزر، خلیج‌فارس و ... در حوزه تجارت و اقتصاد مورد توجه کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای قرار گرفته، به گونه‌ای که روسیه نمی‌تواند نسبت به این تحولات و فرصت‌های فراهم شده بی‌تفاوت بماند.

7- روسیه که در تلاش است جایگاه از دست رفته خود را در ابتدا در منطقه خاورمیانه و در مراحل بعد در مناسبات بین‌المللی باز یافته و آن را بازتعریف کند، بدون شک در این راستا نمی‌تواند نقش و نفوذ جمهوری اسلامی ایران را در منطقه به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار نادیده بگیرد.

بدون شک شرایط مورد اشاره، موجب شکل‌گیری یک عزم جدی در رهبران دو کشور برای توسعه و گسترش مناسبات دوجانبه شده است. همکاری برای مقابله با تروریسم و تهدیدهای ناشی از افراط‌‌‌گرایی در منطقه خاورمیانه و همچنین آسیای میانه یکی از مهم‌ترین موضوع‌های مورد علاقه دو کشور است. از این منظر در کنار پیش‌بینی افزایش همکاری‌های دفاعی، تجربه مقابله با تروریسم در سوریه بدون تردید مبنایی برای همکاری‌های آتی نظامی و امنیتی دو کشور خواهد بود.

در حوزه اقتصادی با امضای موافقتنامه‌های پایه و مهمی نظیر موافقتنامه‌های گمرکی، حمل و نقل هوایی و ریلی، تشویق و حمایت متقابل از  سرمایه‌گذاری، تسهیل در صدور روادید و ...  بعد از دو دهه، زیرساخت‌های اساسی و ضروری برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی دوجانبه فراهم شده است.

همچنین امضای موافقتنامه و قرارداد ساخت نیروگاه 2 و 3 اتمی بوشهر، اختصاص وام 2.2 میلیارد یورویی روسیه به ایران برای ساخت نیروگاه بندرعباس و ساخت راه‌آهن اینچه‌برون و گرمسار، عزم دو کشور برای فعالسازی کریدور شمال - جنوب که یک مسیر هفت هزار کیلومتری از شبه‌قاره تا دریای عمان و خلیج فارس را از مسیر ایران به حوزه آسیای مرکزی، قفقاز و اروپا وصل می‌کند، از جمله اقدامات مؤثر دو کشور برای گسترش مناسبات اقتصادی است.

ایجاد ساختار و مکانیزمی برای همکاری جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی (شامل روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس) که در حال مذاکره است، نیز می‌تواند فرصت‌ها و ظرفیت‌های جدیدی را برای جمهوری اسلامی ایران برای ورود به بازار حدود 180 میلیونی این اتحادیه فراهم نماید.

آنچه در حوزه اقتصاد به عنوان یک دستاورد سال‌های اخیر باید مدنظر قرار گیرد، این نکته است که روابط اقتصادی و تجاری ایران و روسیه به دلیل فراهم شدن زیرساخت‌ها و بسترهای قانونی و حقوقی برای اولین‌بار در تاریخ روابط از یک وضعیت خرد و مقطعی خارج شده و شرایط برای همکاری‌های تجاری و اقتصادی بلندمدت و قابل اتکا مهیا شده است.

با عنایت به ملاحظات فوق، به نظر می‌رسد دستور مذاکرات دیروز دو رئیس‌جمهور، طیف وسیعی از موضوع‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی را در برگرفته است که باید در انتظار نتایج مثبت و سازنده آن برای توسعه و گسترش هرچه بیشتر مناسبات دوجانبه و همچنین تأثیر آن بر روند آتی تحولات منطقه بود.