نفت 20 دلاری استراتژی اوپک را تغییر می دهد؟

هرگونه تغییر سیاست تنها در صورتیکه تولید‌کنندگان بزرگ خارج از اوپک به ویژه روسیه به کاهش تولید هماهنگ بپیوندند، ممکن خواهد بود.

اگرچه ممکن است مسکو با وزرای نفت اوپک قبل از نشست هفته آینده آنها در وین مشورت و مذاکره داشته باشد اما احتمال اینکه این نشست به توقف کاهش تولید بینجامد پایین به نظر می‌رسد. 

یکی از نمایندگان اوپک از یکی از بز‌رگ‌ترین تولید‌کنندگان این سازمان گفت: در صورتیکه کشورهای خارج از اوپک آمادگی خود را برای کمک اعلام نکنند، فکر نمی‌کنم تغییری رخ دهد.

زمانی که گروه صادر‌کنندگان اوپک آخرین بار در ماه ژوئن تشکیل جلسه دادند علی النعیمی وزیر نفت عربستان و متحدان ثروتمند این کشور در حاشیه خلیج فارس سیاست حفظ تولید را برای دفاع از سهم بازار در پیش گرفتند. 

آنها در نوامبر 2014 زمانیکه که قیمت نفت در محدوده 65 دلار در هر بشکه بود مدعی شدند که تصمیم تاریخی اوپک مبنی بر تولید بیشتر نفت و دفاع از سهم بازار در برابر تولید‌کنندگان رقیب خارج از این سازمان جواب می‌دهد اما شش ماه بعد قیمت نفت از 115 دلار در هر بشکه در اواسط سال گذشته به 45 دلار در هر بشکه سقوط کرد.

اکنون برخی کشورهای عضو اوپک درباره‌ بازگشت به نفت 20 دلاری که آخرین بار در پایان هزاره اتفاق افتاد صحبت می‌کنند. آنها به عزم ایران برای بازگشت به بازار پس از لغو تحریمها تا پایان سال اشاره دارند. 

الوجیو دل‌پینو وزیر نفت ونزوئلا گفت: ایران اعلام کرده تولید نفت خود را به محض لغو تحریم‌ها افزایش خواهد کرد. ما باید کاری انجام دهیم. اوپک اجازه نمی‌دهد جنگ قیمت راه بیفتد. ما باید بازار را باثبات کنیم. 

وی در پاسخ به این سوال که اگر اوپک سیاست خود را تغییر ندهد قیمت‌ها در سال آینده تا کجا پایین خواهد رفت گفت: قیمت‌ها تا 20 دلار در هر بشکه سقوط خواهد کرد. 

بانک گلدمن ساش اخیرا اعلام کرد که امکان سقوط قیمت نفت به کمتر از 20 دلار در هر بشکه به دلیل عرضه مازاد، افزایش ارزش دلار و رکود اقتصادی چین وجود دارد. 

بیشتر تحلیلگران تردید دارند که تحریمهای ایران قبل از بهار آینده لغو شود، اما ایران دیر یا زود تولید خود را افزایش خواهد داد.

در حال حاضر سقوط قیمت‌ها باعث شده که اوپک تاحدودی به اهداف خود دست پیدا کند. این امر باعث افزایش تقاضای جهانی و محدود شدن رشد عرضه نفت شیل در آمریکا شده است که تولید آن تا حدودی گران تمام می‌شود. عرضه نفت کشورهای خارج از اوپک نیز انتظار می‌رود سال آینده برای اولین‌بار طی تقریبا یک دهه گذشته کاهش پیدا کند، چرا که تولید‌کنندگان سرمایه‌گذاری‌ در بخش تولید را کاهش داده‌اند. 

اما جهان هنوز بیشتر از آنچه که نیاز دارد نفت تولید می‌کند. تولید نفت روسیه به شکل غیرمنتظره‌ای به رکوردهای جدیدی رسیده و ذخایر نفت جهانی بیش از پیش در حال پر شدن هستند.

حتی شرایط مالی عربستان که تغییر سیاست اوپک را هدایت کرده است، تحت فشار بیشتر قرار گرفته است. موسسه رتبه‌بندی اقتصادی استاندارد&پورز پیش‌بینی کرده کسری بودجه عربستان از 1.5 درصد در سال 2014 به 16 درصد تولید ناخالص در سال جاری می‌رسد. البته ریاض کسری بودجه سال جاری خود را قابل کنترل اعلام کرده است. 

بانک آمریکایی مریل لینچ اعلام کرد که معتقد است این فشار آنقدر بالا است که دولت عربستان یا مجبور به کاهش ارزش واحد پولی خود برابر دلار یا کاهش تولید نفت خواهد شد.

چنین کاهشی به معنی این خواهد بود که بسیاری از رقبا آن را به شکست استراتژی عربستان تعبیر خواهند کرد. به نظر می رسد که همچنان انتخاب ریاض و متحدان ثروتمند این کشور همچون قطر و امارات و کویت باز نگه داشتن شیرهای نفت در انتظار افزایش قیمت‌ها در بلند‌مدت باشد.

روسیه ممکن است در رایزنی‌های غیررسمی با اوپک قبل از نشست وین در چهارم دسامبر حضور پیدا کند، اما احتمال اینکه مسکو موضع خود را تغییر داده و با اوپک در زمینه کاهش تولید همکاری کند بعید به نظر می‌رسد. 

اوپک در نشست ماه ژوئن سیاست خود را ظاهرا بدون حضور مخالف خاصی تغییر نداد. اما این‌ بار مخالفت از سوی اعضای فقیر‌تر و حامی قیمت‌ از جمله ونزوئلا مشهودتر خواهد بود و انتقادات از استراتژی عربستان و شرکایش قوی‌تر به نظر می‌رسد. 

یک نماینده دیگر اوپک که خواست نامش فاش شود، گفت: فکر نمی‌کنم اتفاق خاصی رخ دهد چرا که عربستان نمی‌خواهد تولید را کاهش دهد. آنها در حال خودزنی و ضربه زدن به دیگر اعضا هستند. 

اوپک با ناتوانی در ماه نوامبر برای توافق روی بروزرسانی استراتژی بلندمدت خود نشان داد اختلافات در این سازمان در حال افزایش است. ایران و الجزایر در پیش‌نویس یکی از اسناد این سازمان که به رویت رویترز رسید، پیشنهاد کرده اند که این گروه باید دفاع از قیمت‌ها را از سر بگیرد و عرضه خود را از طریق تعیین سهمیه برای تک‌تک اعضا کنترل کند.

اما شانس کمی وجود دارد که با این نظرات موافقت شود. یک نماینده دیگر اوپک گفت: معتقدم اوپک به هیچ توافقی برای کنترل میزان تولید نخواهد رسید و عربستان استراتژی خود را ادامه خواهد داد و هیچ سهمیه‌ای تعیین نخواهد شد. 

اوپک سهمیه‌بندی تک‌تک اعضا را زمانیکه سقف تولید 30 میلیون بشکه‌ای را در سال 2012 تصویب کرد کنار گذاشت. اما این سقف در سال جاری به دلیل تولید بی‌سابقه عربستان و عراق نقض شد و براساس آمار اوپک تولید این سازمان در ماه گذشته روزانه 31 میلیون و 380 هزار بشکه در روز بوده است. 

وزرای نفت اوپک ممکن است افزایش سقف تولید به 31 میلیون بشکه در روز را برای بازکردن فضای حضور اندونزی که روزانه حدود 900 هزار بشکه تولید دارد و پس از هفت سال غیبت به این سازمان باز خواهد گشت مورد بررسی قرار دهند.

یک نکته مبهم بزرگ برای سال 2016 این است که چه مقدار نفت از سوی ایران وارد بازار خواهد شد. 

نمایندگان اوپک در حاشیه خلیج فارس پیش‌بینی می‌کنند که این رقم 100 الی 200 هزار بشکه در روز خواهد بود، اما تهران نظر دیگری دارد و می‌گوید ظرف چند ماه پس از لغو تحریمها روزانه 500 هزار بشکه به تولید خود خواهد افزود. 

دیوید فایو رییس تحقیقات شرکت واسطه نفتی گانور گفت: در حال حاضر نمی‌توانیم بگوییم که عربستان استراتژی دفاع از سهم بازار را تغییر خواهد داد. انعطاف‌پذیری این استراتژی در 12 تا 18 ماه آینده به وسیله هرگونه افزایش تولید از سوی ایران، عراق و لیبی مورد سنجش قرار خواهد گرفت.