فرونشست ۷۵۰ کیلومتری زمین در تهران

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با اشاره به بروز پدیده فرونشست زمین در بخش‌های وسیعی از کشور، اعلام کرد: ۷۵۰ کیلومتر از زمین در تهران دچار فرونشست شده است.
 
 مرکز پژوهش‌های مجلس با ارائه گزارشی درباره بحران آب با محوریت آب‌های زیرزمینی اعلام کرد: در بازه سال‌های ۲۰۰۰-۲۰۰۹ که اشاره به وضعیت کنونی دارد، نیمی از پهنه سرزمین ایران در وضعیت خشکسالی قرار دارد ولی در افق ۲۰۳۰ میلادی این وضعیت تمام پهنه ایران را در بر می گیرد.
 
براساس مطالعات جهانی برای سال ۲۰۲۵ میلادی تا ۲.۵ میلیارد نفر، عدم دسترسی به آب سالم پیش بینی شده است که متاسفانه باید گفت ۳۰ کشور از این موسسه آسیب جدی می بینند که ایران را نیز شامل می شود.
 
در بخشی از این گزارش آمده است: فرونشست زمین، پدیده ای است خزنده و آرام که کمتر مورد توجه قرار می گیرد اما امنیت تمام زیرساخت‌های کشور مانند راه، راه آهن، شریان‌های حیاتی، پل‌ها، فرودگاه ها، ساختمان‌ها، پالایشگاه ها، نیروگاه ها را تهدید می کند.
 
در واقع در بعضی از نقاط کشور به دلیل شرایط کوهستانی و زلزله خیز بودن امکان ساخت و ساز وجود ندارد و در دشت های کشور به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و فرونشست زمین، امکان ایجاد سایت ایمن برای پروژه های مهم وجود ندارد.
 
بارش در ایران یک سوم میانگین جهانی است اما تبخیر، ۱۰ درصد از میانگین تبخیر جهانی بیشتر است. در واقع باران کمتر و تبخیر بیشتر. همین موضوع باعث شده که ایرانیان در ادوار تاریخی هیچگاه به ساخت سدهای بزرگ روی نیاورند.
 
در خصوص بررسی پدیده فرونشست، سازمان زمین شناسی از سال ۱۳۸۴ مطالعاتی را آغاز کرد. از انواع این پدیده، فروچاله می باشد که به طور نقطه ای، محلی، لحظه ای و بسیار پُرخطر رخ می دهد، مثل فروچاله های کبودرآهنگ در استان همدان، یا اختیارآباد در استان کرمان.
 
فروچاله های جنوب نیروگاه شهید مفتح همدان می باشد که همگی در زمین های کشاورزی و طی یکسال اخیر شکل گرفته است. تعداد این فروچاله ها طی ۲۰ سال گذشته ۱۲ عدد بود، ولی طی یکسال اخیر این تعداد به ۴۳ عدد رسیده است و همچنان در حال افزایش است.
 
در تهران فرونشست در مناطق جنوبی ۱۷، ۱۸ و ۱۹ تهران در سال ۱۳۸۴ که تا فرودگاه قلعه مرغی رسیده بود، ۱۷ سانتیمتر در سال اندازه گیری شده بود. وسعت این فرونشست ۷۵۰ کیلومتر مربع است. این وضعیت در دشت قزوین با حداکثر فرونشست ۲۴ سانتیمتر در سال مشاهده شده است. پیش از این، مدیرعامل آب منطقه ای تهران میزان فرونشست در دشت ورامین را ۱۳ سانتیمتر، دشت ری ۲۵ سانتیمتر، دشت تهران ۱۴ سانتیمتر و دشت شهریار را نیز ۳۶ سانتیمتر در سال اعلام کرده بود.
 
آمار فرونشست در سال ۱۳۸۵ برای دشت‌های کاشمر ۲۷ سانتیمر، زرند ۲۵ سانتیمتر، کرمان ۲۲ سانتیمتر، رفسنجان ۳۰ سانتیمتر، اردکان، میبد و یزد ۹.۵ سانتیمتر، و دشت گلپایگان ۱۲ سانتیمتر بوده است. جالب آنکه در منطقه اصفهان علیرغم نشست زمین و بحران آن همچنان هکتارها کشت برنج انجام می شود.
 
این آمار برای دشت تهران در سال ۱۳۹۴ یک میلیمتر در روز یعنی ۳۶ سانتیمتر در سال است. حال آنکه بزرگترین فرونشست در جهان ۳۲ سانتیمتر در سال متعلق به مکزیکوسیتی بوده است. البته برای دشت رفسنجان در حدود ۶۸ سانتیمتر در سال برآورد می شود که یک فاجعه به شمار می رود.
 
در مجموع از ۶۰۹ دشت کشور، نیمی از آنها ممنوعه است و مابقی یا فاقد آب هستند یا دارای آب شورند. در واقع آن چیزی که از منابع آب در اختیار بوده، به شکل نامناسبی از بین رفته است. میزان تغذیه آبخوان ها با میزان برداشت هیجگونه سنخیتی ندارد.