پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهور در گزارشی فیسبوکی خود، نحوه انعکاس مصاحبه صدا و سیما و برجسته شدن کلمه «حذف» در مقابل کلمه «انتخاب» در تیتر و لید اخبار منتشر را مورد توجه قرار داده است.
پرویز اسماعیلی در این گزارش آورده است: گفتگوی شامگاه سه شنبه ریاست محترم جمهوری با مردم در روندی تعاملی و مثبت با رسانه ملی برگذار شد. هیچ حاشیه ای از جمله در خصوص انتخاب مجریان محترم نیز وجود نداشت. جلسه پر مفاهمه ای هم با حضور رئیس محترم صدا و سیما داشتیم. مدیریت محترم شبکه یک سیما و نیز رادیو ایران و مجموعه همکارانشان هم زحمات زیاد و درخور تقدیری متحمل شدند.
مهندس ضرغامی در خصوص همین فرایند مصاحبه ای داشت که نحوه انعکاس آن، از نظر فن رسانه قابل توجه است. قصد من پاسخگویی نیست. ذکر یک آموزه حرفه ای است. نگاهی کارگاهی به نحوه انعکاس خبر می کنم.
یکی از رسانه های کشور چنین تیتر زد:
ضرغامی: حیدری از گفت وگوی دیشب رئیس جمهور حذف شد
در لید همین خبر چنین نوشته شده است:
«رئیس رسانه ملی درباره رفع اختلاف با دولت در انتخاب مجری تلویزیونی گفت وگوی رئیس جمهور گفت: خوشبختانه این مشکل برطرف شد و شب گذشته ما 3 مجری معرفی کردیم که در این میان مرتضی حیدری حذف شد.»
و البته در متن اصلی چنین می خوانیم:
«این موضوع حل شد و طبق قانون و نامه ای که معاون سیما نوشتند؛ به محض اینکه ما مطلع می شویم، هماهنگ می کنیم که این گفت و گو صورت بگیرد. سه نفر را معرفی میکنیم، در این بین هر تعداد که خودشان خواستند، خودشان انتخاب کنند.
سه نفر انتخاب شدند.آقای مرتضی حیدری، آقای عبدالرشیدی و خانم حسنی دخت که با توجه به اینکه رئیس جمهور علاقه دارند مجری ها دو نفر باشند و یکی از آنها هم خانم باشد، از سه نفری که معرفی کردیم، 2 نفر انتخاب شدند و منتها عملا از طرف رسانه ملی این کار را کردند. جلسه ای با آنها داشتم و در حضور آقای آشنا(مشاور رییس جمهور) و آقای اسماعیلی(معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهور) تذکرات لازم را به عنوان رئیس رسانه ملی و جایگاه مستقل سازمان درباره طرح سوالات اصلی از رئیس جمهور مطرح کردم که فکر می کنم جلسه دیشب رئیس جمهور یک مقدار متفاوت تر از گذشته بود.»
علی القاعده، مهندس ضرغامی همان چیزی را گفته اند که در متن آمده است و نه آنچه در لید و تیتر خبر می خوانیم. چنانچه ملاحظه می کنید، صدا و سیما مجریانی را پیشنهاد کرده تا دفتر رئیس جمهور از بین این عزیزان گزینه هایی را «انتخاب» کند. حتما بر عکس نیست و رسانه ملی لیستی را پیشنهاد نمی دهد تا دفتر رئیس جمهور اعلام کند کدام باید «حذف» شوند! مثل اینکه در فرجامِ انتخابات ریاست جمهوری به جای اعلام خبر اینکه منتخب مردم کیست، تیتر خبر ما فهرستی از افراد انتخاب نشده باشد!
تلاش همه خبرنگاران و از جمله دوستان خود در این رسانه را می ستایم. اما سوال اینجاست که چرا گاهی رسانه های ما گزاره های نقیض را از گزاره های اثباتی بیشتر می پسندند؟ جدای از اینکه این اقدام با اصول اخلاق حرفه ای منطبق است یا خیر، آیا مسئولیت اجتماعی رسانه اقتضا نمی کند که در انتقال مواضع و اخبار مهم کشور، گزاره های مثبت را به گزاره های مبهم و منفی ترجیح دهیم؟! بویژه اینکه امسال و به یمن شعاری که رهبر معظم انقلاب به عنوان مسیر حرکت کل نظام تعیین فرموده اند، قرار است فرهنگی تر (و قطعا اخلاقی تر) بیندیشیم و عمل کنیم تا اقتصاد کلان و معیشت مردمانمان بهبود یابد. آیا در موقعیتی که نظام در آستانه پیروزی و تحقق پروژه های بزرگ در حوزه سیاست خارجی و تبلور اقتصاد مقاومتی است؛ بزرگ کردن حاشیه ها، ترجیح دادن مسائل کم اهمیت به موضوعات کلان و تعمیق اختلاف سلیقه ها و فاصله ها حرکت در مسیر مورد نظر رهبر انقلاب و منافع مردم است؟!
بگذریم. غالبا لید چکیده متن است و تیتر چکیده لید. اما حرفه ای نیست که لید و تیتر بویژه وقتی نقل قول مستقیم می شود، روایتی نگاتیو از بیانِ منبع خبر باشد. ضمنا؛ این اشتباه بزرگی است که برخی دوستان رسانه ای چنین اقدامی را تیتر استنباطی بدانند. تیتر استنباطی هیچگاه نقیضِ آن چیزی نیست که منبع خبر بیان می دارد. بلکه بیانی موجز، دقیق و اثباتی از مجموعه عباراتی است که منبع خبر «واقعا»، ولی در بخش های مختلفِ کلام، به کار برده است. همچنین نمی توان این روش را آفرینشِ ارزش خبریِ برخورد دانست. ارزش خبری باید در ذات رویداد یا پیام باشد و نمی توان با وارونه کردن رویداد یا پیام، برای آن ارزش آفرید.
از میان هفت ارزش خبری، نمی دانم چرا برخی دوستان «برخورد» را ترجیح می دهند. خداوند متعال در قرآن مجید، راه را به ما نشان داده است. نیز؛ وقتی همه عضو «یک خانواده» هستیم، توصیه پیامبر اکرم (ص) «رحماء بینهم» و نظر رحمت به یکدیگر است. مهربانی قشنگ تر و انتخاب از حذف زیباتر است.
