وصیتی که تاجیکستان ارزش آن را بیشتر از ایران می‌داند!

علی دهباشی گفت: انتقال پیکر «ریچارد نلسون فرای» به ایران، برای کشور ما و سیاست خارجی و فرهنگ ایران در عرصه‌ی جهانی، اهمیت زیادی دارد. بنابراین هرچه زودتر باید اقدامات لازم برای انتقال پیکر او به ایران انجام شود.

«ریچارد نلسون فرای» ایران‌شناس و شرق‌شناس سرشناس آمریکایی 27 مارس (هفتم فروردین‌ماه 1393) در سن 94 سالگی در بوستون آمریکا درگذشت. رییس‌جمهور پیشین ایران در مردادماه 1389 (ژوئیه 2010) خانه‌ای تاریخی در اصفهان را به او داد و فرای در وصیتش خواست تا پس از مرگ، در اصفهان و کنار زاینده‌رود، نزدیک آرامگاه استادش، پروفسور «آرتور پوپ» - شرق‌شناس - به خاک سپرده شود. پس از درگذشت فرای، سخنانی درباره‌ی لزوم انتقال جسد او به ایران مطرح شد؛ اما حالا کشور تاجیکستان اظهار تمایل کرده تا در صورت پیش‌قدم نشدن ایران، این ایران‌شناس در تاجیکستان دفن شود.

سردبیر مجله‌ی بخارا در این زمینه به خبرنگار ایسنا گفت: روسای جمهور پیشین ایران با انتقال پیکر فرای به ایران و دفنش در اصفهان موافقت کرده بودند و تصور می کنم که آقای روحانی و دولت فعلی نیز باید از این کار استقبال کند، چون این اقدام در وضعیت کنونی، سمبلیک است و برای ما اهمیت دارد که یک دانشمند آمریکایی، خاک ایران را برای زندگی ابدی‌اش انتخاب کرده است.

وی با اشاره به این‌که ریچارد فرای بیشتری از ایران، در تاجیکستان زندگی کرده است، اظهار کرد: با این وجود، او مکان دفن خود را ایران انتخاب کرده است و این امر، برای ما و سیاست خارجی ایران اهمیت بسزایی دارد. بنابراین هرچه زودتر باید اقدامات لازم برای انتقال پیکر او به ایران انجام شود.

او با بیان این‌که بنیاد موقوفات دکتر افشار به ریاست دکتر سیدمصطفی محقق داماد در دوران حیات زنده‌یاد ایرج افشار، جایزه‌ی جهانی ایران‌شناسی این بنیاد را به مرحوم فرای داد، گفت: این بنیاد می‌تواند برای انتقال پیکر فرای به ایران اقدام کند. اکنون دولت ایران باید تصمیم نهایی خود را برای دفن پیکر ریچارد فرای در ایران بگیرد. این، یک فرصت برای ایران است و امیدوارم مدیران و مسوولان اهمیت این موضوع را بدانند.

دهباشی افزود: تا جایی که می‌دانم، وزیر امور خارجه حتی پس از درگذشت فرای، به خانواده‌اش تسلیت گفت. از سوی دیگر، اقداماتی برای انتقال پیکر او که اکنون در سردخانه‌ای در بوستون نگهداری می‌شود، انجام شده است؛ اما اقدامات بعدی باید هرچه سریع‌تر انجام شود.

«ریچارد نلسون فرای» در نوجوانی با مطالعه‌ی داستان‌های تاریخی، به شرق و تاریخ آن علاقه‌مند شد. به همین دلیل، همزمان با تحصیل در رشته‌ی فلسفه در دانشگاه ایلینوی، در رشته‌ی تاریخ نیز به تحصیل پرداخت و زبان‌های عربی و ترکی و همچنین هنرهای اسلامی را آموخت.

او پس از آشنایی با «آلبرت اومستد»، مجذوب سخنان او درباره‌ی کشفیات جدید موسسه‌ی شرق‌شناسی در تخت جمشید شد و مطالعات خود را در این زمینه دنبال کرد. پس از گذراندن دوره‌های چین‌شناسی و باستان‌شناسی چین و ژاپن، نزد «محمد سمسار» که مدرک دکتری از دانشگاه پنسیلوانیا داشت، زبان فارسی را آموخت.

فرای به کمک او، کتاب «تاریخ بخارا» اثر نرشخی را ترجمه کرد و همین، به رساله‌ی دکتری او در دانشگاه هاروارد تبدیل شد. او در سال‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۴۴ میلادی به ایران، افغانستان و هند سفر کرد و در این سفرها به آثار باستانی علاقه زیادی پیدا کرد.

وی از سال 1948 تا 1990 عضو هیأت علمی دانشگاه هاروارد بود و به‌عنوان استاد مهمان در کشورهای مختلف به تدریس پرداخت. از جمله از سال 1970 تا 1976 استاد مهمان دانشگاه شیراز بود.

فرای از سال 2001 تا 2010 عضو افتخاری سازمان «پرشن گلف آن‌لاین» بود و همواره با ارسال نامه خطاب به تحریف‌کنندگان، از نام «خلیج فارس» دفاع می‌کرد. از کتاب‌های بسیاری که فرای درباره‌ی تمدن ایران و ایرانیان نوشته‌ است، می‌توان به ترجمه‌ی «تاریخ بخارا»، «میراث باستانی ایران»، «عصر زرین فرهنگ ایران» و «تاریخ باستانی ایران» اشاره کرد.