تهران بيش از اين طاقت ندارد

در ديدار اخير اعضاي شورا و مديران شهري با مقام معظم رهبري، ايشان از وضعيت زيست‌محيطي تهران به خصوص در زمينه ساخت و سازهاي دامنه‌هاي جنوبي البرز و ارتفاعات بالاي 1800 متر، در خصوص از بين رفتن باغات و فضاهاي تنفسي شهر تهران و ديگر آلودگي‌ها گله مند بودند.

در همين ابتدا لازم است توجه مجدد شود كه تحقق شاخص‌هاي توسعه پايدار و زيست محيطي شهر تهران مستلزم دگرسازي ساختار كلان مجموعه شهري تهران است كه شهرداري و شوراي شهر نيزبخشي از اين سيستم هستند و لازم است در برنامه و بودجه مديريت شهري بازنگري جدي داشته باشند. مديريت شهري به دلايل متعدد و شايد ناخواسته در دهه اخير در فروريزي و از هم پاشيدن ساختار محيط زيست شهر تهران گام برداشته است و آخرين اين گام مصوبه شوراي عالي معماري و شهرسازي در خصوص اصلاحات غيركارشناسي به طرح تفصيلي و ضوابط مربوطه بوده است كه در سال 1391 از طرف دبيرخانه شوراي عالي معماري و شهرسازي توسط معاون وزير راه و شهرسازي وقت به دستور رياست‌جمهوري به شهرداري ابلاغ شده است.

بنابراين تحليل محيط زيست تهران در شرايط كنوني بدون تحليل ساختاري تصميمات و مصوبات قبلي امكان‌پذير نيست. در دهه اخير مديريت شهري تهران، تصويب بودجه‌هاي شهرداري خارج از ظرفيت‌هاي زيستي شهر تهران بوده است به طوري كه در همين سال 1392 بيش از 60 درصد بودجه وابسته به منابع و درآمدهاي ناشي از ساخت و ساز و تغيير كاربري زمين است.

اين آمارها نشان مي‌دهد كه هنوز با وجود تحولات ساختاري دردنيا، در آمدهاي شهرداري‌ها و اتكاي آنها به اقتصاد و منابع پايدار درآمد شهرداري تهران و حتي ديگر شهرداري‌هاي كلانشهرها در ايران در چارچوب فروش شهر و عرصه‌هاي پشتيبان شهر كه در چارچوب صدور پروانه، فروش تراكم مازاد، پذيره عوارض پاركينگ، تغيير كاربري در كميسيون ماده 5 و غيره است.

 از آنجا كه منابع درآمدي شهرداري تهران وابسته و متكي به ساخت و ساز تغيير كاربردي و فروش املاك است نبايد انتظار پايداري زيست محيطي يا بهبود و ارتقاي شاخص‌هاي محيط زيستي داشته باشيم. تهران بيش از اين طاقت ندارد؛ مي‌توان قصه شهر تهران و محيط زيست آن را همانند بيماري دانست كه خود را در معرض انواع آلودگي‌هاي خود ساخته قرار مي‌دهد و براي رفع بيماري و معالجه به تدريج تمام داشته‌هاي خود را به حراج دلالان قرار مي‌دهد، در چنين چرخه‌يي نه بيمار سالم مي‌شود و نه دلالان تنبيه مي‌شوند.

اصولا كسب درآمد براي اداره شهر تهران در چرخه ناسالم و معيوبي قرار گرفته است و تا اين چرخه در مسير واقعي و منطقي خود قرار نگيرد وضعيت به همين روال خواهد بود.

مساله دوم بودجه شهرداري تهران، سياست‌ها و روش‌هاي هزينه كرد آن است؛ اكنون كه سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي بعد از تصويب در مجمع تشخيص مصلت نظام توسط مقام معظم رهبري، تاييد، تاكيد و ابلاغ شده است، لازم است در جلوگيري از ريخت و پاش‌هاي مديريت شهرداري اقدامي به عمل‌ آيد. در بررسي پروژه‌هاي هزينه‌يي حوزه‌هاي مختلف شهرداري واقعا ريخت و پاش به طور جدي قابل رصد و پيگيري است و ديده مي‌شود كه حوزه‌هاي شهرداري بدون توجه به منابع مالي محدود شهر، رديف‌هاي هزينه‌يي را تعريف كرده‌اند.

در جلسات كارشناسي بودجه حوزه‌هاي مختلف به خصوص حوزه محيط زيست و خدمات شهري واقعا به اين جمع‌بندي رسيده‌ام كه مي‌شود با سه پنجم اين بودجه، شهر را مديريت و اداره كرد چراكه ورود شهرداري به تصديگري‌هايي كه در طول تاريخ اسلام توسط مردم صورت گرفته است، خطاي استراتژيك در بودجه‌ريزي است.

اما در خصوص بودجه حوزه محيط زيست و رديف‌هاي مربوط به آن لازم است توجه شود مقوله محيط زيست موضوع گسترده‌يي است و از پسماند، فضاي سبز و همچنين سيما و منظر شهري تا كاهش آلودگي خاك، آب و هوا تا توسعه مترو و حمل و نقل عمومي مستقيم و غيرمستقيم به حوزه محيط زيست برمي‌گردد.

نكته ديگر ميزان انطباق بودجه پيشنهادي شهرداري با شاخص‌هاي برنامه پنج‌ساله دوم شهرداري است. در برنامه دوم پنج‌ساله شهرداري، شاخص‌هاي زيست‌محيطي كه اتفاقا عملياتي هم ديده شده بود، به خوبي احصا شده است، در بررسي‌هاي اوليه ميزان انطباق بين رديف‌هاي بودجه با شاخص‌هاي زيست محيطي بسيار محدود است و لازم است اين موضوع در شورا جدي‌تر مورد توجه قرار گيرد.

در بودجه ارسالي از سوي شهرداري متاسفانه بودجه حوزه حمل و نقل و ترافيك به طور كلي از پنج ميليارد و 831 ميليون و 82 هزار تومان به پنج ميليارد و 599 ميليون و 971 هزار و 464 تومان كاهش يافته است و اين ماموريت بودجه‌هاي حوزه حمل و نقل عمومي از قبيل مترو در آن است از اين رو در پيشنهاد اوليه از كميسيون‌ها خواسته شد كه با توجه به افزايش سقف بودجه شهرداري به حدود 845/ 15 ميليارد تومان، سقف بودجه مترو را به 600 ميليارد تومان افزايش دهند كه خوشبختانه اين موضوع در حال نهايي شدن است. نكته كليدي ديگر در بودجه سال 1393 كه در تبصره‌ها پيشنهاد شده اين است كه ماموريت‌هاي فرهنگي، اجتماعي و آموزشي شهروندي شهرداري تهران بايد با اولويت مقوله‌هاي زيست محيطي و سلامت و در چارچوب برنامه پنج‌ساله شهرداري تهران باشد.

پيشنهاد ديگر در حوزه تبصره‌هاي بودجه بود كه مقرر شد در تبصره‌هاي بودجه درج شد كه سال 1394 شهرداري تهران بودجه خود را با رويكرد صيانت از محيط زيست و ارتقاي شاخص‌هاي كيفيت محيط زيست و سلامت و بهداشت شهري ارائه دهد. اين روند هم مي‌تواند در درآمدها و هم هزينه‌ها باشد.

تلاش بعدي كاهش هزينه‌هاي نگه داشت و افزايش بودجه بخش سرمايه‌يي است، در بودجه سال 1393 تلاش مي‌شود براي صيانت از باغات شهر تهران و همچنين احياي فضاهاي سبز روددره‌ها گام اساسي برداشته شود. اين يك واقعيت است كه هزينه‌هاي اداري و اجرايي و نگه داشت در شهرداري بايد به‌شدت كاهش يابد و حوزه سرمايه‌يي مخصوص در زيرساخت‌هاي حمل و نقل عمومي و زيست محيطي ارتقا و افزايش يابد اما نبايد فراموش كرد چالش‌ها و معضلات زيست‌محيطي تهران فقط محدود به مناطق 22 گانه شهرداري تهران نيست از اين رو با بودجه شهرداري كه قاعدتا بودجه مناطق 22گانه شهر است نمي‌توان ساماندهي چالش‌ها و معضلات محيط زيستي از قبيل انواع آلودگي‌ها، بهداشت، سلامت شهري و همچنين صيانت از باغات و كوهسارهاي جنوبي البرز و روددره‌ها و غيره را انتظار داشت.

 رييس كميته محيط زيست شوراي شهر تهران