ماجراي استفاده از گوشت گاوميش هاي پير هندي در برخي فرآورده هاي گوشتي

خراسان در ویژه های خود نوشت:

اين روزها که قيمت گوشت به قول معروف «ساعت مي زند» طبيعي به نظر مي رسد که مردم براي تامين گوشت مورد نيازشان به سراغ انواع گوشت وارداتي و حتي فرآورده هاي گوشتي ارزان تر بروند. در اين بين هستند سوءاستفاده کنندگاني که از اين بازار داغ به نفع خود بهره برداري مي کنند. يکي از اين موارد همين بحث داغ وارد شدن گوشت گاوميش هاي پيرهندي به کشوراست که ادعا شده در برخي واحدهاي توليد سوسيس و کالباس مصرف مي شود.

گوشت هايي که مشخص نيست چگونه وارد شده است و معاون اول رئيس جمهور از آن به عنوان «لاشه هاي خراب» ياد کرد.

نمي خواهم وارد اين موضع گيري ها شوم فقط مي خواهم بگويم که سرانجام پس از گذشت يک سال از ورود لاشه هاي پير و بي کيفيت گاوميش هندي، که کارشناسان جسته و گريخته در باره آن هشدار مي دادند معاون اول رئيس جمهور بيست و هفتم فروردين ماه گذشته به اين موضوع واکنش نشان داد. رحيمي به مهر گفت: «آن فردي که از هندوستان لاشه هاي خراب گوشت را به کشور وارد مي کند تا با آن سوسيس و کالباس درست کند هيچ جايي در کشور ندارد. آن مامور گمرکي که اين کالا را ترخيص کرده است هم همين طور. وزارت بهداشت بر توليد سوسيس و کالباس بايد نظارت کند و با افرادي که در اين حوزه خلاف مي کنند بي رحمانه برخورد کند تا ريشه آن ها را بخشکاند.»

اين درحالي است که به گفته کارشناسان و پژوهشگران تغذيه، در حالي که به طور طبيعي حدود ۲۸ درصد گوشت هاي قرمز جوان و قابل مصرف جذب بدن نمي شود، در مورد گوشت هاي پير، اين ميزان حتي به ۸۰ و ۸۵ درصد نيز مي رسد. اين درحالي است که معاون اول رئيس جمهور از کاربرد اين گوشت ها در کالباس و سوسيس مي گويد. يعني فرآورده هاي گوشتي که حتي اگر با لاشه هاي آلوده هم تهيه نشده باشد، فقط مصرف روزانه 50 گرم از آن ها احتمال ابتلا به سرطان روده را 20 درصد افزايش مي دهد.

جالب اين جاست که اين بار اول نيست که موضوع  آلوده بودن فرآورده هايي مانند برخي از سوسيس و کالباس رسانه اي مي شود، مدتي قبل حتي نام برخي از اين محصولات با ميزان آلودگي و جزئيات کامل در رسانه ها منتشر شد، ولي خيلي زمان نبرد تا اين خبر هم مانند خيلي از مشکلات ديگر که هر از گاهي از لابه لاي سخنان برخي از مسئولان بيرون مي آيد به فراموشي سپرده شود.

گوشت هاي سابقه دار

اين بار اما ماجرا فرق مي کند، چرا که شنيدن چنين خبر تاسف باري از معاون اول رئيس جمهور آب پاکي را روي دست افرادي که دغدغه سلامت مردم را دارند، ريخته و سلامت برخي مواد غذايي را در کشور به چالش کشيده است.

در تب و تاب افزايش قيمت گوشت در آبان سال 90 بود که «سازمان دام پزشکي» به عنوان متولي نظارت بر واردات اين کالا، مجوز ورود گوشت هندي را صادر کرد. با توجه به اين که هندوها براي گاوهاي خود ارزش خاصي قائل هستند بنابراين از فروش دام هاي جوان خودداري مي کنند و آنچه وارد ايران شد گوشت بي کيفيت و پير و البته ارزان گاوميش هاي هندي بود.

از آن جا که برخي کارشناسان تغذيه تازه خوري اين گوشت بي کيفيت را منع مي کنند؛ براي مصرف اين گوشت وارداتي، گويا برخي صنعتي ها پا به ميدان گذاشتند. بعضي ها هنوز به خاطر دارند که واردات گوشت  هندي 9سال پيش هم جنجال آفريني کرد. به همين دليل از قرار معلوم دلالان و سوداگران، صبر کردند تا خاطره گوشت هاي آلوده فراموش شود و پس از چند سال دوباره واردات گوشت ارزان گاوميش هندي را کليد زدند.

دکتر "هاشم زهي" دام پزشکي که سال هاست در استان سيستان و بلوچستان خدمت مي کند و در اين باره اطلاعات دارد، مي گويد: لاشه گاوميش هاي هندي که به دليل اعتقادات مردم اين کشور فقط در حالت پيري و ضعف مفرط کشتار مي شوند و کيفيت پاييني دارند، در گروه ارزان ترين گوشت هاي جهان طبقه بندي مي شود. کالايي که با وجود ارزاني بيش از حد به دليل احتمال مشکلات بهداشتي تا پيش از اين خريدار چنداني در خارج از کشور توليد کننده نداشته، اما حالا بخت به آن رو کرده و برخي ايراني ها براي خريد آن پيشگام شده اند.

وي مي افزايد: از همان زماني که سازمان دام پزشکي مجوز ورود اين گوشت را صادر کرد، کارشناسان نسبت به عواقبي که براي سلامت مردم به بار مي آورد هشدار دادند.

خاطرم هست در آن دوران تعدادي از نمايندگان مجلس درباره مخاطرات ورود اين کالا هشدار داده بودند اما خيلي زود اين هشدارها با سکوت دولت به فراموشي سپرده شد. سخنگوي وقت کميسيون کشاورزي با اشاره به اين که دست هاي پنهاني در کار است که از سودهاي کلان نمي گذرند، اعلام کرده بود که برخي ها، مسئولان را مجاب به واردات گوشت مي کنند.

"عيسي جعفري" همچنين تاکيد کرده بود که ميزان واردات بيش از نياز داخل است. نايب رئيس هيئت تحقيق و تفحص واردات دام زنده هم از واردات بي رويه گوشت و دام زنده به کشور انتقاد کرده بود. "اقبال محمدي" نيز گفته بود که برخي از سياست ها، مزيت رقابتي توليد گوشت را تهديد مي کند.

همه اين ها اما منجر به توقف واردات گوشت هندي نشد. از آن جا که قيمت گوشت هاي برزيلي با افزايش 200درصدي در اين مدت مواجه بوده است بنابراين بازارهاي ارزان قيمت در اولويت صنايع مواد پروتئيني قرار گرفت.

جالب اين که دبير اتحاديه فرآورده هاي گوشتي نيز با تاييد اين اظهارات به صراحت موضوع تفاوت قيمت را دليل اصلي واردات گاوميش هندي مي داند. وي با اشاره به اين که نيازمند ايجاد يک رقيب براي برزيل بوديم، در تاريخ  92.1.29 به گزارشگر اقتصادي شرق مي گويد: اگر هند مي تواند با حداقل هاي استاندارد مورد قبول و با نصف قيمت برزيل، گوشت توليد کند عقل حکم مي کند که به واردات گوشت از هند ادامه دهيم.

دبير اتحاديه فرآورده هاي گوشتي درحالي از استانداردهاي مورد قبول صحبت مي کند که سازمان دام پزشکي ورود اين گوشت ها را مشروط اعلام کرده است؛ موضوعي که در زمينه واردات اين کالا به حاشيه رفته و بدون لحاظ آن واردات ادامه يافته است.

مشروط بودن واردات موضوعي است که واردکنندگان علاقه اي به علني شدن آن ندارند. شرط برقرار شده براي واردات گوشت از هند تنها استفاده از فرآورده هايي است که حرارت کامل ببينند. هرچند در صدور مجوزهاي مشروط سعي شده بيشترين دقت صورت گيرد، اما تضميني براي اجرايي شدن آن وجود ندارد. تفاوت بيش از 500  درصدي قيمت گوشت گاوميش هاي پير هندي با گوشت در بازار مصرف کشور آن قدر وسوسه برانگيز است که مي شود ارائه گوشت گاوميش هاي هندي را در هر رستوراني پيش بيني کرد. با وجود آن که شائبه استفاده از گوشت هاي گاوميش هندي بدون رعايت شرط مزبور، پررنگ است، اما معاون بهداشتي و پيش گيري سازمان دام پزشکي کشور مي گويد: «واردات گوشت منجمد بدون استخوان گاوميش از کشور هندوستان با رعايت ضوابط و الزامات بهداشتي و نظارت نمايندگان رسمي سازمان دام پزشکي کشور انجام مي شود.»

در واقع وي درباره واردات رسمي گوشت سخن مي گويد در حالي که نگراني ها درباره قاچاق اين گوشت ها و نبود نظارت بر کم و کيف آن است.

"محسن مشکات" خاطرنشان مي کند: سازمان دامپزشکي کشور به منظور نظارت بر سلامت گوشت هاي وارداتي از کشورهاي مختلف و از جمله هندوستان نسبت به تدوين الزامات بهداشتي واردات (IHR) اقدام کرده است. بر اساس کليه ضوابط و الزامات بهداشتي لازم به منظور حصول اطمينان از سلامت دام هاي کشتاري، توسط دامپزشکي دولتي کشور هندوستان کليه گاوهاي کشتاري مورد بازرسي پيش و پس از کشتار قرار مي گيرند.

يکي از مسئولان سازمان دام پزشکي کشور نيز با رد هرگونه سوء ظن مي گويد: براي واردات گوشت، هم نمونه برداري در مبدأ صورت مي گيرد و هم سوابق بيماري هاي بومي آن منطقه و حتي کشورهاي همسايه آن بررسي مي شود.

دکتر "هادي قدکچي" تأکيد مي کند: گوشت هايي که قصد واردات آن وجود دارد حتما در کميته هاي کاري مختلف بررسي مي شود و حتي پس از ورود، در گمرک مي ماند تا صحت و سلامت آن تأييد شود و سپس اجازه ترخيص به آن ها داده مي شود.

چگونه وارد شده است؟

با توجه به اين حقيقت که گوشت هاي مورد نظر به احتمال زياد به صورت قاچاق وارد شده است و نه از مبادي رسمي، اکنون اولين پرسشي که از لابه لاي نگراني هاي عمومي سر بر مي آورد اين است که چنين گوشت هايي چگونه وارد کشور شده است؟ چه فرد يا دستگاهي مجوز خريد و واردات آن را امضا کرده است؟

قابل پيش بيني بود که دريافت پاسخ اين سوال بسيار دشوار و حتي غير ممکن باشد. طبيعي است که هيچ کس حاضر نيست تقصير را به گردن بگيرد. در اولين قدم با دفتر مدير کل نظارت بر بهداشت عمومي سازمان دامپزشکي کشور تماس مي گيرم ولي مسئول دفتر وي هرگونه مصاحبه اي را منوط به مکاتبه کتبي و هماهنگي با روابط عمومي آن سازمان و در صورت تأييد، انجام مصاحبه حضوري مي داند.

پس از اين تلاش بي نتيجه به سراغ يکي از کارشناسان مسئول اين سازمان مي روم که حاضر مي شود به شرط نياوردن نامش بدون اين هماهنگي ها صحبت کند. وي تأکيد مي کند: امکان ندارد اين گوشت ها از مبادي رسمي وارد کشور شده باشد. همچنان که پيش از اين نيز شاهد چنين مواردي بوده ايم. اين گوشت ها هم مطمئنا به صورت قاچاق وارد شده است، آن هم از مرزهاي جنوبي و جنوب شرقي کشور.

از وي مي پرسم: آخر کار يکي دو کوله پشتي يا وانت نيست. بحث واردات انبوه گوشت است. مگر مي شود اين حجم عظيم را به سادگي قاچاق کرد؟ اين کارشناس مسئول مي گويد: اين سوال را بايد همان ها پاسخ دهند نه من.

شايد مسئولان اداره کل دام پزشکي استان سيستان و بلوچستان که سال هاست با معضل قاچاق دام زنده سر و کار دارند در اين باره اطلاعات بيشتري داشته باشند. يکي از مسئولان اين اداره کل مي گويد: پيش از اين در چند مورد قاچاق گوشت از مرزهاي استان صورت گرفته که به سرعت اقدام و گوشت هاي ناسالم را معدوم کرده ايم. ولي در اين مورد خاص به جرأت مي توان گفت گوشت هاي هندي از مرزهاي اين استان وارد نشده است. آن هم اين مقدار زياد.

بعيد به نظر مي رسد

در اين بين هستند مسئولاني که به هر دليل معتقدند اصولا چنين خبري نمي تواند پايه و اساس محکمي داشته باشد و بايد با ديده ترديد در آن نگريست. "عابد فتاحي" عضو کميسيون بهداشت مجلس از جمله اين افراد است. وي مي گويد: به نظر من بايد با تأمل بيشتر اين خبر را بررسي کرد. زيرا قاچاق اين حجم عظيم گوشت کاري دشوار و حتي غير ممکن است.

وي تأکيد مي کند: ما با سازمان دام پزشکي و معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت همکاري خوب و تنگاتنگي داريم و اولويت اول ما فراهم آوردن غذاي سالم براي مردم است.

فتاحي به نکته قابل تأملي اشاره مي کند: برخي کشورها فکر مي کنند در شرايطي که ايران در تحريم به سر مي برد، مي توانند کالاها و مواد غذايي نامرغوب خود را به ايران صادر کنند ولي آن ها در اشتباه هستند. بر عکس ما حساسيت ويژه اي در مورد بهداشت غذايي مردم داريم و همه تلاشمان اين است که بهترين مواد غذايي را حتي با قيمت بالا تأمين کنيم.

توپ در زمين وزارت بهداشت

در اين بين سرانجام معاون تشخيص و درمان سازمان دام پزشکي کشور در پاسخ به سوال ها و نگراني هاي ايجاد شده واکنش نشان مي دهد و مي گويد: گوشت هايي که از مبادي مجاز وارد مي شود با نظارت و تأييد ناظران بهداشتي اين سازمان به دست مصرف کننده مي رسد.

"محسن مشکات" در گفت وگو با واحد مرکزي خبر با اشاره به اين که سازمان دام پزشکي مسئول تأمين بهداشت دام در کشور است ، درباره روند واردات گوشت توضيح مي دهد: سازمان دام پزشکي در صورتي مجوز واردات گوشت را صادر مي کند که در آن کشور عوامل بيماري زا در دامداري هايش گزارش نشده باشد. پس از صدور مجوز واردات، ناظران و نمايندگان سازمان دام پزشکي به کشور توليد کننده مي روند تا سلامت دام ، مراحل ذبح و شرايط نگهداري و انتقال را مرحله به مرحله از لحاظ بهداشت و سلامت کنترل کنند.

معاون تشخيص و درمان سازمان دام پزشکي کشور مي گويد: ناظران بهداشتي اين سازمان لاشه دام را پس از نمونه برداري و نتيجه آزمايش براي ارسال به کشورمان تأييد مي کنند. گوشت هاي وارداتي پس از تخليه در بندر دوباره نمونه برداري و آزمايش و در صورت دريافت گواهي ترخيص ، وارد بازار يا وارد کارخانه هاي صنايع غذايي مي شود.

وي مي افزايد: استانداردهاي سلامت و بهداشت براي گوشت هاي وارداتي که به صورت خام وارد بازار يا براي توليد فرآورده هاي گوشتي به کارخانه ها ارسال شود ، يکسان است.

معاون تشخيص و درمان سازمان دام پزشکي کشور درباره کيفيت گوشت هاي وارداتي از هند مي گويد: از آن جا که در هند گاوميش کشتار مي شود اين گوشت مناسب کارخانه هاي فرآوري و سوسيس و کالباس است و از لحاظ بهداشت و سلامت نيز با نظارت و تأييد ناظران و دام پزشکان سازمان دام پزشکي کشور وارد مي شود. هند يکي از توليدکنندگان گوشت قرمز در دنياست که سالانه بيش از 3 ميليون تن گوشت صادر مي کند و يکي از گزينه هاي واردات گوشت است.

وي تأکيد مي کند: مسئوليت تأييد سلامت فرآورده هاي خام و از جمله گوشت بر عهده سازمان دام پزشکي است اما زماني که در عمليات فرآوري قرار مي گيرد مسئوليت آن متوجه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي است. چنان چه گوشت از مبادي غيرمجاز و به صورت قاچاق وارد چرخه فرآوري شود و از نظر سلامت و بهداشت مشکلي داشته باشد براي بازرسان بهداشتي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي قابل تشخيص و پي گيري خواهد بود.

اما کارشناسان مي پرسند چطور است که سازمان دام پزشکي به واردات دارو و غذاي دامي از هندوستان به درستي مجوز نمي دهد اما گوشت گاوي که در آن کشور از همان دارو و غذا مصرف مي کند، مي تواند به کشور ما وارد شود؟

نايب رئيس کميته بهداشت مواد غذايي سازمان نظام دام پزشکي در اين باره مي گويد: هندوستان عمدتا کشوري بهداشتي از نظر دامپروري و توليد گوشت محسوب نمي شود اما مناطق و اماکن بهداشتي هم دارد. "آراسب دباغ مقدم" تصريح مي کند: اميدوارم سازمان دامپزشکي در واردات گوشت به مناطق بهداشتي هندوستان توجه کرده باشد. هم اکنون واردات گوشت هندي در اتحاديه اروپا ممنوع است. علت آن هم اين است که گوشت توليد شده در هند با استانداردهاي جديد دنيا مطابقت ندارد.

وي مي افزايد:50 سال قبل سازمان دام پزشکي اعلام کرده بود بازرسي گوشت منحصر به معاينه قبل از کشتار و بازرسي لاشه پس از کشتار است اما در طول ساليان اخير فرآيندهاي ديگري هم به اين روند افزوده شده که طي آن مسئله باقي مانده هاي دارو، آنتي بيوتيک و فلزات سنگين هم مطرح است. زيرامحصولات هندوستان با اين استانداردهاي جديد هم خواني ندارد. اتحاديه اروپا با اين که گوشت اين کشور در بازارهاي جهاني قيمت بسيار ارزاني دارد گوشت هندي وارد نمي کند.

. . . و در زمين دام پزشکي!

با توجه به اين مطالب ظاهراً تا بخشي از اين مسير که البته مورد نظر ماست (چگونگي واردات اين گوشت ها)، سازمان دام پزشکي مسئوليت دارد و پس از ورود گوشت به کارخانه هاي فرآورده هاي گوشتي، همه چيز به عهده وزارت بهداشت است. که صد البته سازمان دام پزشکي معتقد است در حيطه مسئوليت آن ها هيچ مشکلي وجود ندارد اما از سوي ديگر وزارت بهداشت نيز از اين موضوع خود را مبرا مي داند. دکتر "علي اکبر دادمهر" معاون مديرکل اداره غذاي سازمان غذا و داروي وزارت بهداشت با بيان اين مطلب که مجوز واردات گوشت خام با سازمان دام پزشکي است و وزارت بهداشت هيچ مسئوليتي در اين بخش ندارد، مي گويد: مجوز واردات گوشت يخي و گرم بر عهده دام پزشکي است و براي اين قبيل گوشت ها گواهي بهداشتي صادر مي کند.

وي با بيان اين مطلب که وزارت بهداشت فقط بر نحوه تهيه فرآورده هاي غذايي که در کارخانه ها توليد مي شود، نظارت مي کند، اضافه مي کند: ناظران ما بر اساس گواهي بهداشتي که دام پزشکي صادر کرده است، صحت و سقم اين گواهي ها را تاييد مي کنند و اجازه مي دهند تا اين گوشت ها براي تهيه فرآورده هايي مثل سوسيس و کالباس استفاده شود.

دادمهر تاکيد مي کند: هر نوع سوسيس و کالباسي که داراي پروانه ساخت از وزارت بهداشت باشد و در بازار عرضه شود، هيچ مشکلي براي مصرف ندارد و سلامت آن ها مورد تاييد است.

خلاصه آن چه در چنين مسائل و بازي هاي نه چندان دوستانه و پاس کاري هاي زيرکانه، در معرض تهديد قرار مي گيرد سلامت مصرف کنندگان است.