روایت محسن هاشمی از کتاب خاطرات پدر و مادرش / آیت‌الله هاشمی مواردی را که خط قرمز بود ، حذف کرد

مدیر نشر معارف انقلاب از رونمایی کتاب خاطرات رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از سال 1369 با عنوان «اعتدال و پیروزی» در بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خبر داد. این کتاب 800 صفحه‌ای و ضمیمه‌های آن در همین نمایشگاه برای نخستین بار عرضه خواهد شد.

 

محسن هاشمی‌، مدیر نشر معارف انقلاب در گفت‌وگو با خبرآنلاین، درباره کتاب خاطرات آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از سال 1369 که قرار است در بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه شود، اظهار کرد: «موضوع این کتاب سال اول دوره نخست ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را در بر می‌گیرد. کتاب به اهتمام عماد هاشمی‌ در 800 صفحه به پایان رسیده و مجوز نشر را کسب کرده است.»

 

او حوادث مطرح شده در کتاب را بسیار پر اهمیت خواند و گفت: «کشور در سال 1368 دستخوش اتفاقات و تحولات بسیار شده بود زیرا دشمنان نظام جمهوری اسلامی از بیماری امام خمینی (ره) مطلع بودند و برنامه‌های بسیاری برای براندازی نظام داشتند و هر لحظه منتظر بودند بعد از فوت ایشان در کشور جنگ قدرت شکل بگیرد و نظام جمهوری اسلامی دچار مشکل شود اما مسوولان همه جناح‌ها در آن مقطع زمانی توانستند با وحدت و همدلی از این نقطه خطرناک عبور کنند.»

 

هاشمی، درایت رییس جمهور وقت ایران در زمان حمله عراق به کویت را یکی دیگر از مسایل مهم در این کتاب عنوان کرد و افزود: «زمانی که عراق به کویت حمله کرد، عده‌ای در کشور تلاش کردند تا ایران در این حمله با عراق هم پیمان شود و از این طریق به منافع آمریکا در منطقه خاورمیانه ضربه بزند. در این جا نقش اعتدالی دولت هاشمی بسیار به جا و درست بود. مخاطب در جای جای خاطرات می‌بیند کشور‌های مختلف دایم با تهران تماس می‌گیرند و حرکات تهران را زیر نظر دارند، اما به کارگیری واقع‌گرایی و عمل‌گرایی و اعتدال در سیاست‌های منطقه‌ای باعث می‌شود ایران در موضوع اجرای بندهای قطعنامه 598 هم پیروز میدان باشد.»

 

او ادامه داد: «نامه‌نگاری‌های انجام شده بین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و صدام در سال 1369 که تعداد آن به دوازده عدد می‌رسد موضوع مهم دیگری است و همین سیاست منجر به آزادسازی اسیران ایرانی شد.»

 

هاشمی، منبع اصلی کتاب را دست‌نوشته‌های آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی عنوان کرد و گفت: «ایشان از سال 1360 شروع به نگارش خاطرات و فعالیت‌های روزانه خود کرد. تدوین یادداشت‌ها به طور ممتد تا به امروز ادامه دارد و گمان نمی‌کنم سیاستمدار دیگری در ایران با این نظم خاطرات خود را ثبت کرده باشد. این دست‌نوشته‌‌ها پس از تایپ در دایره بررسی بیشتر گردآورنده قرار می‌گیرد و توضیحات لازم در پاورقی کتاب گنجانده می‌شود. زیرا در تدوین کتاب دخل و تصرفی در اصل نوشته‌‌ها نداریم و فقط برای روشن شدن مطلب مواردی را در پاورقی می‌آوریم. به عنوان نمونه ممکن است در یادداشتی آورده باشد به فلان جلسه رفتم یا فلان خطبه را خواندم یا دیداری با مهمانی خارجی داشتم. گردآورنده اثر در اینجا عنوان و بخش کوتاهی از جلسه یا خطبه خوانده شده یا نتیجه ملاقات را در پاورقی می‌آورد یا اسامی افرادی که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی فقط نام خانوادگی آن‌ها را آورده است، تکمیل و این اطلاعات هم در کتاب وارد می‌شود.»

 

مدیر نشر معارف انقلاب با اشاره به کتاب‌های ضمیمه‌ای که به همراه این کتاب‌ از خاطرات آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی منتشر می‌‌شود، توضیح داد: «هاشمی رفسنجانی مصاحبه‌ها سال 69»، «هاشمی رفسنجانی خطبه‌‌ها سال 69»، «هاشمی رفسنجانی پیام‌ها سال 69»، «هاشمی رفسنجانی سخنرانی‌ها سال 69» کتاب‌های ضمیمه‌ای است که مشابه آن‌ها در سال‌های گذشته هم به همراه کتاب خاطرات هر سال چاپ شده است. این چهار جلد کتاب ضمیمه متن خاطرات را کامل‌تر می‌کند و مخاطب می‌تواند بر اساس ارجاع‌های موجود در کتاب برای دستیابی به توضیحات بیشتر به این ضمیمه‌‌ها مراجعه کند. البته برای خاطرات سال 1369 آیت الله هاشمی رفسنجانی تعداد پیام‌ها کم بود و بخش پیام‌ها را در کنار مصاحبه‌ها در یک جلد آوردیم اما کتاب جدید این دوره تجدید چاپ «12 نامه» است که به نامه نگاری‌های رییس جمهور وقت در سال 1369 با صدام برای اجرای بندهای قطعنامه 598 اختصاص دارد.

 

او ادامه داد: «مخاطب با خواندن این کتاب 800 صفحه‌ای به موارد مهمی دست می‌یابد. بخش به بخش کتاب دارای موضوع است و آنچه این مباحث را برای خواننده بازتر می‌کند ضمیمه‌های آن است. در واقع این مجموعه کتاب‌ها دایرةالمعارفی از تاریخ معاصر است.»

 

مدیر نشر معارف انقلاب در پاسخ به این سوال که «آیا متن کتاب برای بازخوانی در اختیار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی قرار گرفته است و مطلبی به اثر اضافه یا از آن حذف شده است؟» گفت: «کتاب در اختیار ایشان قرار گرفت و مواردی که به اعتقاد وی خط قرمز است از کتاب حذف شد. این موارد نزدیک به 5 درصد است. با این‌که کتاب با 22 سال تاخیر چاپ می‌شود، ولی هنوز هم خط قرمز‌هایی وجود دارد و شاید در بیست سال آینده بتوان در تجدید چاپ کتاب‌ها آن موارد حذف شده را اضافه کرد، اما خیلی کم پیش می‌آید متنی به صورت کامل در این بازخوانی توسط آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تغییر کند. ممکن است ایشان یک کلمه یا جمله کوتاه را برای روشن شدن متن به اثر اضافه کند. این موارد نیز برای مستند ماندن خاطرات با قرار گرفتن در پرانتز به متن اضافه می‌شود.»

 

او این کتاب را برای نویسندگان و پژوهشگران علاقه‌مند به تاریخ انقلاب دارای موضوعات مهم خواند و افزود: «این کتاب دارای فهرست اعلام است و مخاطبان بر اساس خواسته‌های ذهنی می‌توانند مطالبی را از کتاب استخراج کنند. برخی مخاطبان این کتاب افرادی هستند که به دفتر ریاست جمهوری رفت و آمد داشتند. آن‌ها به دنبال این مطلب‌اند که آیا در خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی نکته‌ای درباره آن‌ها بیان شده است یا خیر. در این خاطرات موضوعات مختلف کشور درباره افزایش تولید ملی، طرح‌ها و پروژه‌ها، مسایل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مشکلاتی که برای کشور پیش آمد همچون اعتراض‌ها و اختلاف مسوولان با هم بیان می‌شود. البته درباره اختلاف مسوولان خط قرمز‌هایی وجود دارد و برای جلوگیری از دامن زدن به اختلافات برخی از این مسایل از خاطرات حذف شده است.»

 

هاشمی درباره مخاطبان کتاب گفت: «این اثر، مرجع مناسبی برای افرادی است که در زمینه تاریخ معاصر فعالیت می‌کنند. البته این کتاب بیشتر مورد توجه افرادی قرار می‌گیرد که تاریخ انقلاب را می‌شناسند و نسبت به مسایل آگاهی دارند. به همین دلیل ممکن است از سوی جوانان مورد اقبال قرار نگیرد زیرا ارتباط‌ها و آدم‌های آن دوره را نمی‌شناسند. به همین دلیل در ابتدا به خواندن خاطرات علاقه نشان نمی‌دهند مگر این که دنبال موضوع جدیدی باشند. کتاب را به صورت لوح فشرده هم منتشر می‌کنیم تا مخاطب با قابلیت جست‌وجو، مطلب مورد نظر خود را پیدا کند. البته برنامه‌‌ای هم برای تولید کتاب صوتی خاطرات داریم ولی هنوز اجرایی نشده است.»

 

مدیر نشر معارف انقلاب درباره شمارگان کتاب گفت: «تیراژ اولیه هر جلد کتاب در چاپ اول پنج هزار نسخه است و معمولا در چاپ‌های بعدی با تیراژ سه هزار نسخه منتشر می‌‌شود و تا چاپ چهارم پیش می‌رود. تاکنون به طور متوسط برای هر جلد کتاب خاطرات ده هزار جلد عرضه کرده‌ایم و کتاب خاطرات سال 1369 حدود 800 صفحه است، 500 صفحه متن اصلی و بقیه اسناد و تصاویر.»

 

او درباره فروش این کتاب‌ها افزود: «پیش از این کتاب‌های خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خریداری و در کتابخانه‌های کشور توزیع می‌شد. خریداری کتاب‌های مرجع از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و توزیع آن در کتابخانه‌های سراسر کشور یکی از وظایف این مجموعه است. اتفاقی که برای دیگر کتاب‌های مرجع روی می‌دهد. در کنار این، شهرداری تهران و نهاد کتابخانه‌‌های عمومی هم باید خرید این گونه کتاب‌ها را مورد توجه قرار دهند. مسوولان فرهنگی کشور اگر علاقه‌مند به ادامه نگارش کتاب‌های مرجع هستند باید از آن‌ها حمایت کنند تا ما نیز به عنوان ناشر - مولف تولید این نوع کتاب‌ها را به صورت ممتد و با قیمت پایین ادامه دهیم.»

وی افزود: «عنوان‌های پیشنهادی کتاب خاطرات آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از سال 1369 «اعتدال پل پیروزی»، «اعتدال ریل پیروزی»، «اعتدال و پیروزی» و «اعتدال توسعه و پیروزی» بود که در نهایت «اعتدال و پیروزی» انتخاب شد.»

 

دفتر نشر معارف انقلاب برنامه‌ریزی کرده است که محتوای این کتاب هم مانند کتاب‌های دیگر مجموعه «کارنامه و خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» به صورت پاورقی در یکی از روزنامه‌های کثیر‌الانتشار کشور، همزمان با انتشار کتاب، به صورت روزانه چاپ شود.

 

«پا به پای سرو»؛خاطرات همسر آیت‌الله اکبر هاشمی
«پا به پای سرو»  دیگر کتاب این نشر است که در آن خاطرات زندگی عفت مرعشی، همسر آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی  از سال‌های قبل انقلاب و نحوه زندگی مبارزان نهضت امام خمینی (ره) روایت شده است. این اثر که به قلم علی مرعشی به نگارش درآمده تا بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه خواهد شد.


محسن هاشمی رفسنجانی، مدیر نشر معارف انقلاب درباره این کتاب هم گفت:« یکی از کتاب‌ها آماده انتشار نشر معارف انقلاب، نگارش کتابی از خاطرات و مخاطرات عفت مرعشی، همسر آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی است. این اثر با عنوان «پا به پای سرو» توسط برادر راوی علی مرعشی به نگارش درآمد و توسط قادر باستانی ویراستاری شد . این کتاب حاصل گفت‌وگو با عفت مرعشی است و نقطه آغاز کتاب با مراسم خواستگاری اکبر هاشمی رفسنجانی از همسرش در سال 1337 شروع و تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 ادامه دارد. »

 

او زمان به پایان رسیدن کتاب را آبان ماه سال 1391 عنوان کرد و گفت: «این اثر برای کسب مجوز به وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی تحویل داده شده است و پس از صدور مجوز، کتاب را در بیست‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران به مخاطبان عرضه خواهیم کرد. »

 

هاشمی‌رفسنجانی روایت کتاب را دارای بار احساسی خواند و افزود: «در این خاطرات مشکلات سال‌های مبارزه و تحمل سختی‌ها و نحوه برخورد عفت مرعشی با نیرو‌های ساواک و نگهداری از فرزندانش بازگو می‌شود. بخش مهم این خاطرات در سال‌های قبل از انقلاب به دستگیری هاشمی رفسنجانی توسط نیروهای ساواک و برخورد این نیرو‌ها با خانواده مبارزین در زندان اوین اختصاص دارد مطالب که در خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اشاره‌ای به آن نشده است و گذری هم به وضعیت دیگر خانواده‌های مبارزین که برای دیدن همسران خود به زندان می‌آمدند مانند شهید مهدی عراقی و آیت‌الله خامنه‌ای دارد.»

 

او ادامه داد: «البته در کنار حوادث تلخ نکات شیرین و احساسی بسیاری هم روایت می‌شود. این کتاب پیش از چاپ برای برخی فرستاده شد. آن‌ها کتاب «پا به پای سرو » را از کتاب «هاشمی رفسنجانی – دوران مبارزه» جذابتر دانستند زیرا با زبانی ساده ،احساسی  و با صداقت به شرح حوادث پرداخته است.»

 

هاشمی رفسنجانی ادامه داد: «این کتاب پس از تدوین در اختیار فرزندان عفت مرعشی قرار گرفت و نکات تاریخی یا حوادثی که روای اثر در بیان دچار سوء تفاهم شده بود با تصحیح به متن اضافه شد. البته برخی دوستان نظر‌های داشتند که با توجه به نظرات کتاب ویراستاری شد و در لابه‌لای خاطرات نیز نزدیک به 50 عکس از خانواده گنجانده شده است.»

 

او در پاسخ به این سوال که نگارش خاطرات و مخاطرات عفت مرعشی پیشنهاد خود ایشان بود یا خیر؟ توضیح داد: «وی این خاطرات را برای نگارش کتاب تعریف نمی‌کرد به همین دلیل خاطرات پراکنده بازگو می‌شد و نقاط ضعف آن توسط فرزندانش که شاهد ماجرا‌ها بودند تکمیل می‌‌شد. البته کتاب با روایت اول شخص بیان می‌‌شود. عفت مرعشی پس ار مطالعه نود درصد کار را پسندید. زیرا کتاب با اصول و تکنیک نویسندگی نوشته شده است و ایشان دوست داشتند به همان زبان محاوره‌ای بیان شود.»

 

مدیر نشر معارف انقلاب در پایان گفت: «این کتاب اثر مکملی برای دو جلد کتاب «هاشمی رفسنجانی دوران مبارزه بر اساس اسناد ساواک» است. زیرا وی بیشتر از حوادث مهم در خاطرات خود حرف می‌زند، اما همسر ایشان با بیان کردن حواشی زندگی و مسایل احساسی حوادث آن دوره را کامل کرده است. این کتاب در 300 صفحه به پایان رسید و پس از کسب مجوز در بیست‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران عرضه می‌شود.»