حرکت محافظه کارانه ایران به سوی توافق

دیپلماسی ایرانی: در حالی که واشینگتن دور دیگری از دیپلماسی با ایران را در دستور کار دارد، بحث فشرده ای در حلقه های قدرت جمهوری اسلامی در جریان است. بخشی رشد یافته و بانفوذ از بدنه سیاسی ایران به دنبال توافقی مذاکره ای بر سر مساله هسته ای ایران است. این خواسته از دایره اصلاح طلبان فراتر رفته و اکنون از جانب محافظه کاران مطرح می شود. این در حالی است که رهبری تصمیم گیری نهایی در این زمینه را بر عهده دارد.

ری تکیه از شورای روابط خارجی آمریکا در این زمینه می نویسد، جامعه بین المللی می تواند نقش مهمی در هدایت این بحث به سمتی صحیح ایفا کند. دنبال کردن روند کنترل تسلیحاتی که بر متوقف کردن برنامه های هسته ای ایران متمرکز است می تواند هم به کاهش تنش ها کمک کند و هم این مناظره های داخلی را در جهتی درست پیش ببرد.

باید گفت سیاست تحریم ها که ایالات متحده در یک دهه گذشته آن را در قبال ایران دنبال می کند، اینک به ثمر نشسته است. تحریم ها و فشار موجب تسلیم شدن ایران نمی شوند اما می توانند در متقاعد کردن بخش های بانفوذ برای تجدید نظر در  گزینه هایشان، موثر باشد. ماهیت گفت و گو با ایالات متحده و راهکار های مصالحه ای برای ایران موضوع جدیدی نیست اما در گذشته با واکنش مثبت چهره هایی مانند محمود احمدی نژاد رئیس دولت جمهوری اسلامی و محمد خاتمی و علی اکبر هاشمی رفسنجانی روسای جمهور سابق مواجه شده که بازیگران موثری به شمار نمی رفتند.

اما در روزهای اخیر برخی تندروها به این روند ملحق شده اند. در ماه نوامبر محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه پاسداران، با تاکید بر موضع قدرتمند ایران اظهار کرد که اینک جمهوری اسلامی در جایگاهی است که می تواند در شرایط برابر تر به موضع ایالات متحده بپردازد. در اظهاراتی مشابه ، محمد رضا نقدی، فرمانده بسیج که پیش تر به تاثیر تحریم ها در افزایش تولید داخلی جمهوری اسلامی اشاره کرده بود، خاطرنشان کرد اگر ایالات متحده رفتارش را عوض کند، می توان با آن مذاکره کرد.

البته این به معنی اجماع کامل تمامی بخش های تصمیم گیری در ایران بر سر لزوم حل مساله هسته ای نیست. چرا که همچنان مقام معظم رهبری، کلام آخر را بر زبان می آورند. در هفته های اخیر، رهبری به شیوه ای غیر مستقیم از آنهایی که به دنبال مصالحه در زمینه هسته ای هستند، انتقاد کرده اند. همچنین علی سعیدی، نماینده رهبری در سپاه نیز اخیرا پیشنهاد آمریکا برای مذاکره مستقیم را حقه این کشور به منظور بازداشتن تهران از اهداف هسته ای اش توصیف کرد.  روزنامه کیهان نیز که به انعکاس دیدگاه های رهبری مشهور است، مقاله ای را در سرزنش توافق طلبان با غرب منتشر کرد.

با این حال می تواند گفت که احتمال توافق محدود ایران و نه یک مصالحه کامل وجود دارد. توافقی که تنها در مورد برخی از بخش های برنامه هسته ای ایران کارایی دارد. به بیان دیگر برنامه هسته ای در ایران به یک افتخار ملی تبدیل شده که رها کردن آن به طور کامل امکان پذیر نیست. در این زمینه توافق بر سر تعلیق غنی سازی 20 درصدی دور از ذهن نیست. این می تواند گامی در جهت کنترل تسلیحاتی باشد. این توافق نمی تواند به چالش هسته ای ایران خاتمه دهد اما می تواند قدرت بازیگران کلیدی را را تقویت کرده و نوعی پراگماتیسم به محاسبه های هسته ای ایران تزریق کند. برای ایالات متحده، چنین توافقی می تواند این مزیت را داشته باشد که جدول زمانی هسته ای شدن ایران را به تعویق می اندازد و بر زمان می افزاید.

چالش پیش روی جامعه بین المللی این است که چگونه ضمن ادامه اعمال تحریم ها علیه ایران به توافقی محدود با تهران دست یابد، چرا که این غرور دیپلماسی ایرانی است که امتیاز کمتر را در مقابل دریافت امتیاز های بیشتر ارائه دهد. به رغم فضای بحران زده ای که به شیوه ای غیر هوشمندانه بر این مساله حکمفرما شده، درک این مساله اهمیت دارد که زمان و فشار همراه با آن بیش از ایران به نفع ایالات متحده پیش می رود.

شاید ایران توافق با آمریکا را نخواهد اما در عین حال نمی تواند چنین توافقی را نداشته باشد. به عبارت دیگر توافقی محدود که پرستیژ و شعارهای هسته ای ایران را حفظ کند، می تواند امکان پذیر باشد. چنین قراردادی همچنین می تواند شرایطی برای تفاهم بنیادی تر ایجاد کند.