فارس: با پیشرفت‌های علمی و ارزان‌تر شدن تست‌های ژنتیکی، کاربرد این فناوری در تشخیص و درمان سرطان‌ها به ویژه در زمینه‌های ایمونولوژیک و متابولیک اهمیت بیشتری یافته است. پزشکان تأکید دارند که برای تحقق پزشکی شخصی‌سازی‌شده در کشور، نیاز به ایجاد بانک‌های اطلاعاتی ژنتیکی و شبکه‌های منسجم علمی داریم که بتواند به بهبود نتایج درمانی و کاهش هزینه‌ها کمک کند.
در نخستین کنگره بین‌المللی فارماکوژنتیک که در سالن همایش‌های بین‌المللی رازی برگزار شد، باقر لاریجانی، رئیس پنل تخصصی پزشکی فردمحور در اختلالات متابولیک، از اهمیت استفاده از تست‌های ژنتیکی در درمان سرطان و بیماری‌های ایمونولوژیک سخن گفت. او در این نشست به ضرورت رعایت پزشکی فردمحور تأکید کرد و توضیح داد که این رویکرد درمانی بسته به نوع بیماری و وضعیت بیمار، ممکن است متفاوت باشد.
لاریجانی با اشاره به ارزان‌شدن تست‌های ژنتیکی در سال‌های اخیر، خاطرنشان کرد که هزینه این تست‌ها به حدی کاهش یافته است که به راحتی می‌توان آن را با آزمایش‌های معمولی مانند اندازه‌گیری سطح کلسترول مقایسه کرد. او افزود که در بیماری‌هایی مانند سرطان تیروئید، زمانی که بیماری تحت درمان قرار گرفته و در مرحله کنترل است، استفاده از تست‌های ژنتیکی می‌تواند در مدیریت بهتر بیماری مؤثر باشد.
این هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین به تأثیرات محیطی بر ژنوم انسانی اشاره کرد و گفت: "در مطالعات علمی نشان داده شده است که عوامل محیطی می‌توانند تأثیرات زیادی بر روی ژنوم انسان بگذارند. این تأثیرات می‌توانند در برخی موارد بسیار برجسته باشند و در برخی دیگر، کمتر قابل توجه باشند."
لاریجانی با اشاره به پیشرفت‌های علمی در کشور، تصریح کرد که پزشکی شخصی‌سازی‌شده به عنوان یک تکامل در نظام پزشکی مطرح است و نه یک انقلاب. او از وجود مطالعات ژنتیکی خوب در ایران خبر داد که به زودی اطلاعات مفیدی در این حوزه منتشر خواهد شد.
در ادامه این پنل، دکتر شکوفه نیک‌فر، متخصص فارماکوژنومیکس، به جنبه‌های اقتصادی پزشکی شخصی‌سازی‌شده و هزینه اثربخشی آن پرداخت. او با بیان اینکه اصلی‌ترین مانع برای ایجاد دسترسی به این نوع درمان‌ها، شناخت صحیح از این مولکول‌های "جادویی" است، توضیح داد: "هزینه اثربخشی آخرین مانع برای ایجاد تغییر در پارادایم درمانی است."
نیک‌فر همچنین اشاره کرد که در حالی که تولید انبوه داروها در مقایسه با داروهای شخصی‌سازی‌شده به نظر مقرون به صرفه می‌آید، اما پیشگیری و درمان مؤثر بیماری‌ها با استفاده از پروفایل ژنتیکی بیماران می‌تواند از هزینه‌های بالای درمان‌های عمومی و عوارض جانبی جلوگیری کند. به گفته وی، حتی بیماری‌هایی مانند دیابت و افسردگی که به ظاهر هزینه‌بر به نظر نمی‌آیند، می‌توانند با عواقب گران‌قیمت خود بار سنگینی بر سیستم سلامت کشور تحمیل کنند.
او در ادامه افزود: "با پیشرفت در پزشکی شخصی‌سازی‌شده، هزینه‌ها به سمت منطقی شدن حرکت می‌کنند. این نوع درمان‌ها در سال‌های اخیر رشد زیادی داشته‌اند و میزان برگشت سرمایه نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته است."
نیک‌فر به افزایش دسترسی به داروهای مرتبط با پزشکی شخصی‌سازی‌شده اشاره کرد و گفت که با کاهش هزینه‌ها و پیشرفت تکنولوژی، تولید داروهای شخصی‌سازی‌شده در سراسر دنیا با سرعت بیشتری در حال رشد است. او بیان کرد که در سال‌های اخیر، درصد داروهای تأیید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) که در دسته داروهای شخصی‌سازی‌شده قرار دارند، از ۵ درصد در سال ۲۰۰۵ به حدود ۴۲ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است. در سال ۲۰۲۰، با شیوع کرونا، این درصد کمی کاهش یافت اما همچنان بیشتر این داروها برای درمان انواع سرطان‌ها تولید می‌شوند.
این متخصص فارماکوژنومیکس در نهایت بر لزوم توجه به هزینه اثربخشی در فارماکوژنومیکس و روش‌های سنتی استفاده شده در ایران برای سنجش این هزینه‌ها تأکید کرد و گفت: "در حال حاضر در ایران در محاسبه هزینه اثربخشی در حوزه فارماکوژنومیکس ضعف‌هایی در روش‌های متدولوژیک وجود دارد که باید برطرف شوند."
در پایان این نشست، شرکت‌کنندگان به اهمیت تشکیل شبکه‌های منسجم علمی و بانک‌های اطلاعاتی ژنتیکی برای تسریع در دسترسی به درمان‌های شخصی‌سازی‌شده تأکید کردند. این اقدامات می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی، بهبود مدیریت بیماری‌ها و در نهایت ارتقای کیفیت زندگی بیماران کمک کند
