پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
در سال ۱۹۹۷، سوفیا گاتیکا ساکن روستای کوچکی در مرکز آرژانتین بود که رویداد ویرانگری زندگی آرام او را دگرگون کرد.
نندی، دختر نوزاد او سه روزه بود که مرد. پزشکان پس از تشخیص نارسایی کلیه نوزاد به سرعت او را عمل کردند اما نتوانستند او را نجات دهند.
سوفیا سال گذشته گفت: «سرانجام پس از سه روز نوزاد را نزد من آوردند و گفتند 'این دختر توست' و او را در بغل من انداختند.»
او به خاطر میآورد:«دخترم را در آغوش من گذاشتند و من او را در آغوش گرفتم و بدنش گرم بود اما مرده بود».
«هنوز صحبت کردن از آن رویداد برایم دشوار است. او را به خانه آوردم و دفن کردم».
مرگهای غیرعادی
قابل درک است که چنین تجربهای برای مادری جوان چقدر میتواند ویرانگر باشد.
سوفیا تا چندین هفته از غصه و اندوه فلج شده بود و نمیتوانست از خانهاش در شهر ایتوزائینگو در حاشیه کوردوبا بیرون برود.
فقط وقتی یکی از همسایگان به مرگ غیرعادی نندی اشاره کرد باعث شد سوفیا به نارسایی کلیه نوزاد فکر کند.
سوفیا میگوید:«همان زمان بود که یکی از همسایگان دیگر را دیدم، معلمی که هر روز از جلوی خانه ما رد میشد و روسری سفیدی سرش میکرد».
وقتی سوفیا از او دلیل سر کردن روسری سفید را پرسید او گفت که مبتلا به سرطان است.
سوفیا میگوید: «کمکم متوجه کودکانی شدم که ماسک به صورت خود زده بودند و مادرانی که سرهای خود را میپوشاندند تا متوجه از دست دادن موهاشان به دلیل شیمیدرمانی نشویم».
«در این مرحله بود که متوجه شدم و شروع به پیگیری کردم».
سوفیا جستجوی خانه به خانه برای یافتن رد بیماریها را شروع کرد
مطالعه موردی
در پایان دهه ۱۹۹۰ تعداد افرادی که مبتلا به سرطان یا بیماریهای تنفسی میشدند و همچنین مرگومیر کودکان به شدت در شهر ایتوزائینگو افزایش پیدا کرده بود.
سوفیا چنین توضیح میدهد:«من دم در خانه همه افراد محله رفتم و از آنها پرسیدم چند نفر در خانه شما بیمار هستند و چه نوع بیماری دارند».
او متوجه شد که افراد دیگری هم در شهر فرزندان نوزاد خود را از دست دادهاند یا یکی از بستگان آنها مبتلا به سرطان شده است.
«فقط در یک بلوک ساختمانی دریافتم که پنج یا شش نوزاد فوت کرده بودند».
پیگیری برای حقیقتیابی باعث شد که او به فعالیتهایش ادامه دهد.
با پیشگامی سوفیا ۱۶ نفر دیگر از زنان محله هم با او همراه شدند و «مادران ایتوزائینگو» را تشکیل دادند.
این گروه همه مرگهایی که در محل رخ داده بود را یکییکی بررسی کردند. همه تحقیقات در نهایت به یک نقطه میرسید: دانههای سویا.
در کنار منطقه مسکونی ایتوزائینگو در اطراف شهر مزارع سویا بود که کشاورزان در آنها از مواد شیمیایی مانند گلیفوسات برای از بین بردن علفهای هرز استفاده میکردند.
گلیفوسات یکی از رایجترین سموم برای نابودی علفهای هرز در جهان است که شرکت آمریکایی مونسانتو در حدود سال ۱۹۷۰ تولید کرد.
«شاید سرطانزا»
امروزه گلیفوسات در شرکتهای متعددی تولید میشود و در سراسر جهان از جمله در آمریکا و اروپا ایمنی آن تائید شده است.
اما استفاده از آن هنوز مناقشهبرانگیز است.
در سال ۲۰۱۵ آژانس پژوهشهای سرطان سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد گلیفوسات شاید برای انسانها سرطانزا باشد.
هرچند سازمان حفاظت از محیطزیست آمریکا اعلام کرد این علفهرزکش اگر به دقت استفاده شود ایمن است.
سازمان ایمنی غذایی اروپا هم اعلام کرده که بعید است گلیفوسات در انسانها باعث بروز سرطان شود.
بذر سویا اصلاحشده ژنتیکی یا تراریخته در برابر گلیفوسانت مقاوم است به همین دلیل وقتی برای این محصول استفاده شود علفهای هرز از بین میروند و گیاه سویا باقی میماند.
محصولات اصلاحشده یا تراریخته باید به علفکشهای کمتری نیاز داشته باشند اما هرچه علفهای هرز مقاومتر میشوند مقدار بیشتری علفکش استفاده میشود.
در شهر ایتوزائینگو بسیاری از این مواد شیمیایی بر گیاهان افشانده میشوند و باد آنها را در همه جا پخش میکند.
مزارع سویا در آرژانتین بیشتر اوقات با علفکشها سمپاشی میشوند
آب آلوده
مادران ایتوزائینگو دریافتند که میزان سرطان در منطقه ۴۱ برابر بیشتر از میزان سرطان در کشور است و همچنین موارد بسیاری از بیماریهای سیستم عصبی و دستگاه تنفسی و نقایص مادرزادی و مرگ نوزادان هم مشاهده میشود.
پژوهش دانشگاه بوئنوسآیرس ارتباط بیماریهای شایع در ایتوزائینگو را با قرار گرفتن در معرض آفتکشها تائید کرد. آندریاس کاراسکو، پژوهشگر زیستشناسی مولکولی تائيد کرد که گلیفوسات احتمال بروز نقایص در جنین را افزایش میدهد.
شرکت تولیدی مونسانتو در برابر این اتهامات پاسخ داد «هیچ شواهدی وجود ندارد که استفاده صحیح از گلیفوسات باعث بروز مشکلات جدی مانند چنین بیماریهایی شود».
مسئولان منطقه موافقت کردند که منبع آب منطقه آزمایش شود و تائید شد که آب منطقه آلوده است. سوفیا میگوید: «ما نمیدانستیم که در منطقهای آلوده زندگی میکنیم. بسیاری از افرادی که مبتلا به سرطان شدهاند نمیدانستند ماجرا چیست».
«ما فقط در معرض یک نوع سم دفع آفات کشاورزی قرار نگرفتهایم بلکه در معرض ملغمهای از انواع سمهای شیمیایی کشاورزی قرار گرفتهایم».
فعالان محیطزیست وظیفه خود دانستند تا جلوی استفاده از آن را بگیرند.
سوفیا به بیبیسی میگوید:«پس از آنکه دریافتیم آب آشامیدنی آلوده مینوشیم هر بار که تراکتوری را در حال سمپاشی مرزعه میدیدیم میرفتیم و جلوی آن را میگرفتیم».
کشاورزان و صاحبان مزارع کشاورزی با ادامه اعتراضات تصمیم گرفتند که محصولات و زمینهای خود را با هواپیما سمپاشی کنند.
تهدید به مرگ
سوفیا در سال ۲۰۱۸ در دیکوچیکو واقع در استان کوردوبا در جریان اعتراض به سمپاشی علفکشها دستگیر شد
پس از سالها اعتراض و بیماریهای شدید افراد در منطقه مسئولان کوردوبا پذیرفتند که تحقیقاتی در مورد تأثیر مواد شیمیایی به کار رفته در کشاورزی در این استان انجام دهند.
آرژانتین یکی از بزرگترین صادرکنندگان محصولات تراریخته سویا در جهان است که کسبوکار عظیمی است. سوفیا میگوید در جریان اعتراضات بسیاری از افراد تهدید میشدند.
سوفیا میگوید تحقیقاتی که به درخواست مادران ایتوزائینگو شروع شد منجر به تهدید به مرگ آنها شد.
«آنها خانه مرا نشان کرده بودند و افرادی را میفرستادند تا شیشههای پنجره را بشکنند تا ما را بترسانند و مرعوب کنند و ما را وادار کنند از این منطقه برویم اما ما با وجود همه این ترس و هراسها ماندیم».
در سال ۲۰۱۲ نظام قضایی کوردوبا سمپاشی مزارع را در نزدیکی مناطق مسکونی ممنوع اعلام کرد.
چندی بعد مناطق دیگری از آرژانتین هم محدودیتهایی برای استفاده از سمهای شیمیایی کشاورزی وضع کردند.
وقتی شرکت مونسانتو شروع به تولید دانه ذرت تراریخته در منطقه روستایی دیگری به نام مالوینا در همان استان کوردوبا کرد باز هم سوفیا و مادران دیگر در مقابلش ایستادند.
مونسانتو به طور رسمی انصراف نداد اما زمین را فروخت و منطقه را ترک کرد.
سوفیا میگوید: «آخرش ما به پیروزی رسیدیم و آنها را بیرون انداختیم. ما آنها را اخراج کردیم. آنها نتوانستند تجهیزات خود را برپا کنند و از اینجا رفتند».
همان سال سوفیا برنده جایزه محیطزیستی بنیاد گلدمن شد که «نوبل محیطزیست» محسوب میشود.
نبردهای حقوقی
سوفیا به دلیل فعالیتهایش بارها تهدید به مرگ شده است
در سال ۲۰۱۸ شرکت بایر آلمانی شرکت مونسانتو را به بهای ۶۳ میلیارد دلار خرید و در نتیجه شرکت بایر بیش از یک چهارم از تولیدات دانهها و سموم دفع آفات کشاورزی جهان را در اختیار گرفت.
تا سال ۲۰۲۴ شرکت بایر بیش از ۵۰ هزار پرونده حقوقی در آمریکا داشت که علفکشهای مارک شرکت مونسانتو باعث بروز سرطان در افراد شده است. تاکنون این شرکت ناچار به پرداخت بیش از ۱۱ میلیارد دلار خسارت شده است.
سوفیا میگوید: «ما در اینجا میزان بالایی ابتلا به سرطان داریم. اگر این شرکت در اینجا باقی مانده بود موارد بیماری بیش از این بود. دستاورد ما موفقیت در عرصه سلامت و بهداشت عمومی بوده است».
فدراسیون متخصصان پزشکی آرژانتین خواستار ممنوعیت گلایفوسیت شده است، اما این پیشنهاد که ممکن است مضر باشد به شدت مورد مناقشه است.
بهتازگی استفاده از آفتکشهایی که دارای ماده گلیفوسات باشند در ۳۶ کشور جهان محدود یا ممنوع شده است.
در نوامبر سال ۲۰۲۳، کمیسیون اروپا مقررات اجرایی تصویب کرد که مجوز استفاده از گلیفوسات را برای ۱۰ سال دیگر تمدید کرد و این مقررات بر مقررات داخلی کشورها مقدم است.
پس از حدود سه دهه سوفیا همچنان سرسختانه برای حقخواهی مبارزه میکند.
«من از قوانینی که طرف بیداد و ناحق باشند پیروی نمیکنم. وقتی پای حقخواهی در میان باشد من عمل میکنم».
منبع: بی بی سی