روس‌ها از پیشرفت صنعتی ایران متعجب شده بودند/اولین پیکان افغانستان را دختر ظاهرشاه خرید/در کویت و افغانستان نمایندگی فروش تاسیس کردیم/شرکت سهامی تولید موتور‌های دیزل ایران را با مشارکت بنز تاسیس کردیم

سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب «پیکان سرنوشت ما» با گردآوری و نگارش مهدی خیامی توسط نشر نی در سال ۹۷ منتشر شده است. این کتاب، خاطرات احمد خیامی، موسس ایران ناسیونال (ایران خودرو)، فروشگاه‌های کوروش و بانک صنعت و معدن است. «انتخاب» روزانه ساعت ۶ عصر، بخش‌هایی از این کتاب هیجان انگیز را منتشر می‌کند.

بازار پیکان در کویت

 در سال ۱۳۴۷، آگهی مناقصه‌ای برای خرید دویست دستگاه اتوبوس از طرف دولت کویت در روزنامه‌های اروپا و آمریکا منتشر شد. این آگهی را محسن علامیر برایم فرستاد تا در آن مناقصه شرکت کنم پس از دیدن قیمتی که من پیشنهاد کرده بودم از همه کمتر بود حتی قیمت اتوبوس‌های مرسدس بنز بیست درصد بیشتر از قیمت اتوبوس‌های بنز ایران ناسیونال بود.

با وجود آن که در مناقصه برنده شدیم شورایی که در کویت آگهی و برقراری ارتباط برای شرکت در مناقصه به کویت رفتم. باید این خرید را تصویب می‌کرد دچار مشکل شد زیرا در آن موقع جمال عبد الناصر قهرمان اعراب بود و با دولت و ملت ایران سر جنگ داشت و خود کارخانه‌ای در مصر برای مونتاژ اتوبوس‌های ماگیروس تأسیس کرده بود. که قدرت تولید آن بیشتر از ماهی ده دستگاه نبود قیمت پیشنهادی مصر خیلی بیشتر از ایران ناسیونال بود و از نظر مرغوبیت در ردیف پایینتری قرار داشت طرفداران جمال عبد الناصر چو انداخته بودند صاحبان ایران ناسیونال یهودی هستند نماینده ایران ناسیونال در کویت همان نماینده کارخانجات مرسدس بنز بود و خود در آن شورا عضویت داشت.

او نزد کویتی‌ها قسم خورده بود که نماز خواندن خیامی‌ها را چندین بار به چشم خودش دیده است. خلاصه با رفع مشکلات فراوان قرارداد فروش (احتمالاً دویست دستگاه اتوبوس شهری با شرکت اتوبوسرانی کویت به طور نقد در برابر اسناد منعقد و قرار شد اتوبوس‌ها را ظرف شش ماه به تدریج به رانندگان کویتی یا عراقی تحویل بدهیم که برای بردن آن‌ها به ایران می‌آمدند دو سال بعد سفارش دیگری به تعداد اتوبوس‌های قبلی از طرف شرکت اتوبوسرانی کویت دریافت کردیم و به این ترتیب صد درصد مینی بوس‌ها و اتوبوس‌هایی که در شهر کویت و اطرافش کار می‌کردند ساخت ایران ناسیونال بودند این خود موفقیت بسیار بزرگی برای ما و صنایع ایران بود چند مکانیک ایرانی را برای تأسیس تعمیرگاه اتوبوس‌ها به کویت فرستادیم و تمام اتوبوس‌ها قبل از موعد مقرر آماده تحویل بودند.

در این اوقات، اغلب سران کشور‌ها که برای بازدید به ایران می‌آمدند از کارخانه‌های ایران ناسیونال دیدن می‌کردند و مراسم بازدید آن‌ها که در تلویزیون ملی ایران نشان داده می‌شد تبلیغ رایگان برای ما بود. یکی از شخصیت‌هایی که از ایران ناسیونال بازدید کرد الکسی کاسکین صدر هیئت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی بود. او از پیشرفت صنایع در ایران متعجب شده بود و کار ما چنان در نظر این شخصیت بزرگ و پراهمیت جلوه می‌کرد که وقتی نمایندگان فیات برای انعقاد قراردادی برای مونتاژ و ساخت اتومبیل به مسکو رفتند روس‌ها مرا برای مشورت و راهنمایی به آن کشور دعوت کردند مدیر صادرات ایران ناسیونال نیز در سفر‌های خود به رومانی تعداد زیادی اتوبوس و مینی بوس به آن دولت فروخت و من نیز به اتفاق مدیر صادرات به کابل سفر کردم.

 برای افتتاح نمایندگی در کابل، اولین خریدار ما دختر اعلیحضرت محمد ظاهر شاه، پادشاه افغانستان بود او که بانویی فرهیخته و روشن فکر و خوش نام و مورد علاقه مردم بود یک دستگاه پیکان جوانان خرید و این خود باعث اعتبار و شهرت ما در میان اهالی افغانستان شد. از سویی دیگر، فکر ساختن موتور از سرم بیرون نمی‌رفت فروش اتوبوس‌ها و مینی بوس‌ها و همچنین پیکان مرتباً زیاد می‌شد باید کم کم به فکر تولید موتور این خودرو‌ها می‌افتادیم لذا در مسافرتی به آلمان با زحمات بسیار کارخانه مرسدس بنز را راضی کردیم مقدمات ساخت کارخانه تولید موتور دیزل را در ایران فراهم کنند زیرا علاوه بر ایران ناسیونال شرکتی به نام خاور تأسیس شده بود که قسمتی از کامیون‌های بنز را مونتاژ می‌کرد.

تولید موتور‌های بنز در سال به بیش از ده هزار دستگاه رسیده بود ایران ناسیونال هر روز نزدیک به سی دستگاه اتوبوس و مینی بوس می‌ساخت و شرکت خاور هم مقداری تولید می‌کرد. اصل ساخت موتور در ایران به تصویب هیئت مدیره مرسدس بنز رسید و عده‌ای را موظف به انجام این کار کردند پس از گذشت یکی دو ماه دفتری در یکی از کوچه‌های خیابان سعدی برای این منظور اجاره کردیم و تا آخر سال ۱۳۴۶ شرکت سهامی تولید موتور‌های دیزل ایران (MEDI) را با شراکت کارخانجات بنز (۳۴) درصد سهم شرکت خاور ۳۳ درصد سهم و ایران ناسیونال (۳۳) درصد سهم تشکیل دادیم و شروع به راه انداختن کارخانه‌ها کردیم در ابتدا، تعداد اعضای هیئت مدیره سه نفر بود یکی از طرف بنز یکی مهندس شاداب مدیر عامل خاور و یکی هم من سرمایه اولیه کار را به خاطر ندارم ولی کمتر از ده میلیون تومان بود نماینده بنز که یک مهندس مکانیک آلمانی بود به عنوان مدیر عامل انتخاب شد.

 سال بعد اجازه ساخت موتور از وزارت اقتصاد اخذ شد و قرار شد زمینی بخریم نیز پیشنهادی برای وام بانک توسعه صنعتی ایران دادیم پس از گفت و گو‌های فراوان بانک حاضر شد در شرکت سهیم بشود و قطعه‌ای زمین در تبریز بابت قسمتی از سرمایه خود به شرکت واگذار کند. درست یادم نیست زمین به چه قیمت واگذار شد و سرمایه به چه مبلغ اضافه شد و بانک چه مبلغ وام به شرکت داد ولی سهام شرکت بدین شرح بود ۳۰ درصد مرسدس بنز ۲۵ درصد، بانک توسعه صنعتی ۲۲/۵ درصد شرکت خاور و ۲۲/۵ درصد ایران ناسیونال هیئت مدیره هم پنج نفره شد دو نفر از مدیران مرسدس دکتر مهدوی از طرف بانک مهندس شاداب از طرف شرکت، خاور و من در اولین جلسه من رئیس هیئت مدیره شدم و دکتر هال از مرسدس مدیر عامل شد.