یادداشت‌های علم، دوشنبه ۲۵ فروردین ۱۳۴۸: شاه امر کرد که اگر پادشاه افغانستان تعهد کتبی بدهد، حاضرم قرار هیرمند را تصویب کنند

 ۲۵ فروردین ۱۳۴۸: برای صبحانه باران[رئیس کمپانی شل] را دعوت کرده بودم. باز هم [گفتم] که به هر حال حل امسال مطلب نفت به موضوع کلی کمک خواهد کرد ولی تهدیدات شاهنشاه را هم گفتم که اگر با ما کنار نیایید، لااقل قسمتی از امتیازات شما را [به موجب] قانون خواهیم گرفت. اینها خیلی نگرانی دارند که هر عملی در ایران بشود، عکس العمل شدیدی در سایر کشورها خواهد داشت - با آن که سفیر آمریکا عقیده ای غیر از این دارد. به علاوه نگران وضع سال های آینده تا آخر برنامه چهارم هستند، که به این نسبت اگر ما تقاضای اضافات داشته باشیم، نخواهند توانست از عهده برآیند.

 

بعد شرفیاب شدم، جریان را عرض کردم که به هر حال صد میلیون دلار امسال را به هر صورتی هست می دهند ولی با [پیش پرداخت]، ولی نمی توانند ترتیب قرض بی بهره برای ما بدهند. زیرا می ترسند همه ساله این قرض اضافه و در آخر برنامه چهارم سر به پانصد یا ششصد میلیون دلار بزند و نتوانند از عهده برآیند. یعنی نه ما بتوانیم بپردازیم و نه آنها بتوانند تحمل بکنند. شاهنشاه خیلی زیرکانه و داهیانه خندیدند و فرمودند، آن وقت مجبور می شوند نفت ما را ببرند! خیلی لذت بردم که چه گونه شاه نقشه می کشد.

 

بقیه روز به کارهای جاری گذشت و در مورد هیرمند امر شاهنشاه را به دولت ابلاغ کردم که اگر پادشاه افغانستان تعهد کتبی بدهد شاهنشاه حاضرند قبلاً قرار هیرمند را تصویب فرمایند، یعنی امر فرمایند مجلس تصویب بکند تا بعد قرار معامله آب را بگذاریم. شاهنشاه می فرمایند، «برای معامله آب پادشاه به من تعهد رسمی و کتبی بدهد. در تعهد هم قیمت آب و هم مقدار آب مورد معامله تعیین بشود.»

 

ناهار مهمان سفیر انگلیس بودم. گوردون واکر وزیر امور خارجه سابق انگلیس و همین باران نیز حضور داشتند... بعد از ظهر ... آنچه سر ناهار در مورد نفت و سایر مطالب گذشته بود (به شاهنشاه) عرض کردم... شب هم گوردون واکر و چند نفر خارجی دیگر، مهمان من بودند. شاهنشاه فردا به تونس تشریف می برند. من اجازه گرفته ام چند روزی به بیرجند بروم.