چرا آنفلوآنزا امسال بیشتر شده؟

با ضعیف‌شدن ویروس کرونا و خفیف‌تر شدن موارد ابتلا، حالا آنفلوآنزا فرصت جولان پیدا کرده و موارد ابتلا به‌شدت افزایش پیدا کرده است.

 

 

 تقریباً 6 هفته‌ای است که میزان مراجعه به بیمارستان‌ها با علائم سرماخوردگی، تب، تنگی نفس و سرفه افزایش قابل‌توجهی پیدا کرده و متولیان نظام سلامت هم از اوج ابتلا به بیماری‌هایی با این علائم تا پایان آذرماه خبر می‌دهند. همه بیماران اما یک سوال دارند، بیماری‌ای که تقریباً 10 تا 15 روز درگیرشان می‌کند، آیا همان ویروس‌های قبلی کروناست یا ویروس جدیدی به سلامتی‌شان حمله کرده که باز هم تب بیماری را بالا برده است. بیماران نگرانی جدیدی هم دارند که ناشی از انتشار فیلم‌های عجیب از ازدحام بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی چین است. همچنین انبوه کودکان مبتلا به آنفلوآنزا در صف بیمارستانی در پکن. البته نکته عجیب‌تر اینکه در ایران هم بخش قابل‌توجهی از بیماران را کودکان تشکیل می‌دهند که درگیر با آنفلوآنزا به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.

 

دو سوم بستری‌ها، آنفلوآنزاست

نه‌تنها کرونا و آنفلوآنزا که برخی متخصصان می‌گویند، آلودگی‌های چندوقت اخیر هوا هم علائمی مشابه سرماخوردگی‌ها را در افراد ایجاد می‌کند و تشدید مراجعه بیماران به مراکز درمانی را رقم زده است. آلودگی‌هایی که طی چندوقت‌اخیر منجر به تنگی نفس، درد قفسه سینه، سردرد و سرگیجه در افراد شده است. اما بررسی‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد که عامل افزایش آمار بیماری‌های تنفسی در جامعه، چیزی نیست جز همان ویروس چندده‌ساله پیش از ظهور کووید-19؛ یعنی آنفلوآنزا. ویروسی که حالا با ضعیف‌تر شدن ویروس کرونا، باز هم فرصت جولان پیدا کرده و آمار بیماران را هر روز بیشتر می‌کند. وزارت بهداشت اعلام می‌کند که در تابستان گذشته 30‌درصد سرماخوردگی‌ها کرونا بود که البته به شکل خفیف در افراد بروز می‌کرد اما این عدد اکنون به کمتر از 5‌درصد سرماخوردگی‌ها رسیده و بخش زیادی از موارد ابتلا اکنون آنفلوآنزاست. درحال‌حاضر حداقل ۲۰‌درصد انواع موارد سرماخوردگی‌های سرپایی مربوط به آنفلوآنزاست و دوسوم افرادی هم که در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند، مبتلا به آنفلوآنزا هستند. کمتر از یک‌سوم هم کرونا و بقیه درگیری‌های ریوی را دارند. به‌همین‌دلیل همچنان توصیه می‌شود که تزریق واکسن به‌ویژه در افراد بالاتر از ۶۰ سال، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، زنان باردار انجام شود. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که با وجود تاکید و اهمیت تزریق واکسن، عمده بستری‌ها را کسانی تشکیل می‌دهند که واکسن نزده و دارای بیماران زمینه‌ای و مزمن هستند.

 

جولان آنفلوآنزا در نیمکره‌شمالی

آنفلوآنزا عفونت تنفسی واگیرداری است که ویروس آن در بینی، گلو و گاهی هم ریه ایجاد می‌شود. این بیماری شروعی ناگهانی دارد و می‌تواند شدت بیماری خفیف یا شدید داشته باشد. تب، گلودرد، بدن‌درد، خستگی‌، سردرد، آبریزش و زکام، بی‌اشتهایی، سرفه، دل‌درد و گاهی تهوع و استفراغ (به‌خصوص در کودکان)، علائم این بیماری است و ممکن است کودکان دچار گوش‌درد هم شوند یا بی‌حال و کم‌تحرک به‌نظر برسند. البته که افزایش موارد ابتلا به آنفلوآنزا تنها مربوط به ایران نیست و در کشورهای نیمکره‌شمالی و گرمسیری روندی مشابه و افزایشی رقم خورده است. بررسی وب‌سایت Ourworddata نشان می‌دهد که موارد ابتلا به عفونت‌های تنفسی در منطقه آسیا و کشورهای افغانستان، عراق، ژاپن، عمان، امارات، بحرین، قطر، کره‌جنوبی و... رو به افزایش است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) هم در آخرین به‌روزرسانی جهانی آنفلوآنزا اعلام کرد، سرعت تشخیص آنفلوآنزا در بخش‌هایی از آسیا، آمریکا و برخی کشورهای گرمسیری روند افزایشی دارد. گزارش هفتگی CDC (مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری) درباره ابتلا به آنفلوآنزا در آمریکا هم نشان می‌دهد که طی یک هفته گذشته، فعالیت آنفلوآنزای فصلی در اکثر نقاط این کشور، به‌ویژه در مناطق جنوب مرکزی، جنوب شرقی و ساحل غربی، همچنان در حال افزایش است. این مرکز تخمین‌زده که امسال حداقل 780 هزار بیماری، 8هزار بستری در بیمارستان و 490 مرگ‌ومیر ناشی از آنفلوآنزا در این فصل وجود داشته باشد. در چین هم این روزها با شیوع گسترده بیماری‌ تنفسی، یک نگرانی جدی از پاندمی شکل گرفته، گفته می‌شود که ویروس جدیدی در کار نیست و افزایش بیماری تنفسی به‌دلیل مایکوپلاسما (نوعی باکتری)، RSV (ویروس سنسیتیال تنفسی)، آنفلوآنزا و آدنوویروس است.

 

WHO درباره موارد آزمایشگاهی هم اعلام کرده که 86درصد آنفلوآنزای A و از نمونه‌های آنفلوآنزای زیرگروه A، 4/67درصد H3N2 و 6/32درصدH1N1 هستند. با وجودی که شیوع آنفلوآنزای پرندگان هم منجر به نگرانی نظام سلامت جهانی شده اما وزارت بهداشت ایران اعلام می‌کند که تا این لحظه موردی از ابتلا به آنفلوآنزای H5N1 (آنفلوآنزای پرندگان) در کشور گزارش نشده است.

 

کدام ویروس‌ تنفسی هم‌اکنون شیوع بیشتری دارد؟

چندی‌پیش هم دبیر انجمن متخصصان عفونی کشور از شیوع همزمان آنفلوآنزا و کرونا در جامعه خبر داده و گفته بود؛ موارد ابتلا به آنفلوآنزا البته بیشتر است. آمیتیس رمضانی می‌گوید: «آنفلوآنزای A در حال حاضر شایع است و آنفلوآنزای C بیشتر در زمستان و بهمن‌ماه شیوع دارد، با تعدادی از ویروس‌های سرماخوردگی نظیر رینو ویروس هم مواجه هستیم که هرچه بیشتر به‌سمت سرما پیش می‌رویم، شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. ویروس RSV هم ویروس تنفسی مهمی به‌ویژه در کودکان است که از مهرماه افزایش موارد آنفلوآنزا را داشتیم.» او درباره چرخش ویروس‌هایی که منجر به بیماری‌های تنفسی در کشور می‌شود، توضیح می‌دهد: «درحال‌حاضر نمونه‌هایی که پایش می‌کنیم به‌دلیل هزینه‌بر بودن زیاد نیست، اما با توجه به همان نمونه‌های پایش‌شده به‌نظر می‌رسد درحال‌حاضر شیوع آنفلوآنزا بیشتر باشد که سویه آن N1H1 است. موارد RSV کم است و تا حدی هم با رینو ویروس مواجه هستیم. 2 واریانت XBB16 و XBB9 هم واریانت‌های شایع کووید در کشور هستند.»

 

از تابستان، این وضعیت پیش‌بینی شده بود

شهنام عرشی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره وضعیت ابتلا به بیماری‌های تنفسی و آنفلوآنزا در کشور به «هم‌میهن» می‌گوید: «همانند دیگر کشورهای نیمکره‌شمالی، در ایران هم از اواسط آبان‌ماه، شیوع آنفلوآنزا وجود داشته و سه تا چهارماه هم ادامه دارد. در برخی سال‌ها این شیوع بیشتر یا کمتر است. امسال اما زودتر از زمان معمول (6 هفته پیش) با افزایش موارد ابتلا به آنفلوآنزا مواجه شدیم، البته هشدار این وضعیت در تابستان به همه کشورها داده شده بود و انتظار داریم که در آذرماه این افزایش موارد شیب بیشتری داشته باشد و به‌تدریج از پیک بیماری پایین می‌آییم.»‌

 

عرشی با بیان اینکه امسال به‌صورت کاملاً منسجم سیستم بررسی و دیده‌وری را با همکاری انستیتوپاستور و تعدادی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور راه‌اندازی کردیم، ادامه می‌دهد: «به‌صورت هفتگی و ماهانه از سراسر کشور، نمونه‌هایی از موارد بیماری‌های تنفسی سرپایی و بستری جمع‌آوری و در سایت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر جمع‌آوری می‌شود. این اطلاعات درباره آنفلوآنزا به سازمان‌های جهانی هم اعلام می‌شود.»

 

او درباره اینکه چرا کودکان در این شرایط بیشتر درگیر بیماری شده‌اند و آیا این مسئله نگران‌کننده است یا نه، می‌گوید: «به‌طورکلی آنفلوآنزا و بیماری‌های تنفسی ابتدا کودکان را درگیر می‌کند، سپس به سایر افراد خانواده منتقل می‌شود. با بازگشایی مدارس هم به‌صورت تدریجی سرماخوردگی‌ها افزایش پیدا می‌کند و این مسئله حتی در کودکان پیش از سن مدرسه هم دیده می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل هم این است که کودکان نمی‌توانند به خوبی مسائل بهداشتی را رعایت کنند و درنهایت بیماری را به خانواده‌ها انتقال می‌دهند.»‌

 

عرشی با تاکید بر اینکه امسال با هیچ الگوی متفاوتی از بیماری مواجه نبوده‌ایم، عنوان می‌کند: «تا این لحظه تغییر آن‌چنانی را شاهد نبودیم، اما آنفلوآنزایی که امسال شاهد آن هستیم در برخی گروه‌های سنی شدت بیشتری دارد.»

 

اما پرسش اینجاست آیا کودکان هم می‌توانند واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند؟ این مسئول می‌گوید: «چیزی که کمیته ملی واکسن اعلام کرده، تزریق این واکسن برای افراد بالای 60 سال و افراد با بیماری‌های ضعیف‌کننده سیستم ایمنی توصیه می‌شود. درباره کودکان و سایر افراد اگر مورد خاصی باشد، باید با صلاحدید پزشک تزریق انجام شود. برای تمام افرادی که توصیه می‌شود یا کسانی که خودشان مایل به تزریق واکسن آنفلوآنزا هستند، هنوز وقت هست و می‌تواند منجر به کنترل بیماری شود.»

 

آیا وضعیت چین نگران‌کننده است؟

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره اخبار و فیلم‌هایی که از شیوع گسترده بیماری‌های تنفسی در چین منتشر می‌شود و اینکه آیا این وضعیت را باید بحرانی در نظر گرفت؟ بیان می‌کند: «افزایش بیماری‌های تنفسی در این کشور درحال‌حاضر در شبکه‌های اجتماعی پررنگ شده و نگرانی‌هایی را دامن زده است. دلیل آن هم سابقه‌ای است که درباره پاندمی کرونا وجود داشته است. اما درحال‌حاضر اطلاعات زیادی در دسترس نیست. سازمان جهانی بهداشت هم اطلاعات دقیق و کاملی ندارد و چیزی اعلام نکرده است. این سازمان از وزارت بهداشت چین درخواست کرده که اطلاعات کامل را ارسال کنند. هر زمان WHO دراین‌باره چیزی را اعلام یا دستورالعملی را ارسال کند، بلافاصله ما دراین‌باره اطلاع‌رسانی خواهیم داشت. اما تا آن زمان تمام مواردی که پیش‌ازاین برای پیشگیری از آنفلوآنزا و کرونا عنوان شده، شامل همین وضعیت افزایش ابتلا به بیماری‌های تنفسی هم هست.»‌

 

او تاکید می‌کند: «البته دولت چین اعلام کرده که برآورد اولیه آنها این است که با گذشت سه تا چهارسال از پاندمی و مراقبت‌های شدیدی که وجود داشته، این وضعیت روند طبیعی دارد. چون کودکان در همان دوران ابتدایی به بیماری‌های مختلف تنفسی مبتلا می‌شوند اما به‌دلیل مراقبت‌های ویژه در پاندمی کرونا این مسئله رخ نداده و همزمان این افزایش موارد نسبت به سال‌های قبل در حال رخ‌دادن است. چینی‌ها از شیوع RSV و آنفلوآنزا خبر می‌دهند و در کشور خودمان هم متخصصان داخلی از افزایش موارد ابتلا به این دو بیماری در کودکان خبر می‌دهند.»‌

 

این صحبت‌ها درحالی عنوان می‌شود که تقریباً اواسط آبان‌ماه سازمان دامپزشکی کشور هم درباره احتمال شیوع آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان در کشور هشدار داد که قابل انتقال به انسان‌ها هم است. اما به‌گفته رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، تاکنون مورد انسانی از ابتلا به آنفلوآنزای پرندگان در کشور گزارش نشده است. عرضی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «زمانی که یک بیماری عفونی در جوامع نزدیک به محیط‌زیست انسان تکرار شود، به‌دلیل تغییرات ویروس احتمال سرایت به انسان هم وجود دارد. امسال سازمان جهانی بهداشت درباره آنفلوآنزای پرندگان هشدار داد و نوع N5H1 جزو مواردی است که وقتی به انسال منتقل شود، وضعیت شدیدی از بیماری را ایجاد می‌کند. موارد متعددی از ابتلا به این نوع از آنفلوآنزای پرندگان در کشورهای دیگر گزارش شده است.» او با بیان اینکه این نوع آنفلوآنزا در پرندگانی که به‌صورت گذری از کشور عبور می‌کنند، گزارش شده است، ادامه می‌دهد: «دراین‌باره برخی مرغداری‌های سنتی و صنعتی نیز گرفتار شده‌اند که سازمان دامپزشکی در حال کنترل این موارد است اما مورد ابتلای انسانی از آن تاکنون گزارش نشده.»‌

 

چرا آنفلوآنزا امسال بیشتر شده؟

زمانی که همه مردم پروتکل‌های بهداشتی را ترک کنند و ماسک را کنار بگذارند، این انتظار قابل پیش‌بینی است که با افزایش بیماری‌های تنفسی و عفونی به‌ویژه در فصول سرد سال مواجه شویم. جای نگرانی چندانی هم وجود ندارد چون در برخی کشورها اولین سال و در برخی دیگر دومین‌سال است که محدودیت‌های مرتبط با پاندمی کووید-19 حذف شده است. این نکته را علی میلانی، عضو انجمن ایمنی‌شناسی و آلرژی ایران و ایمونولوژیست ساکن کانادا بیان می‌کند و می‌گوید که این وضعیت به‌مرور به روال طبیعی خود برمی‌گردد، اما باید اقداماتی در نظر گرفت که این گستردگی شدت نداشته باشد، ازجمله واکسیناسیون که در کووید به کنترل بیماری کمک کرد و در آنفلوآنزا هم می‌تواند مانع از بروز بیماری با درجه شدید در افراد شود. افراد هم باید در زمان بروز بیماری در منزل بمانند و پروتکل‌های بهداشتی هم رعایت شود.

 

او درباره گزارش‌هایی که از شیوع گسترده بیماری‌های تنفسی در چین منتشر می‌شود، به «هم‌میهن» می‌گوید: «در همه‌گیری کووید-19، کشور چین بیشترین محدودیت‌ها را داشت و بحث قرنطینه‌های اجباری را بسیار سختگیرانه اعمال کرد. امسال اولین سالی است که مردم چین با کاهش این محدودیت‌ها مواجه شده‌اند، این مسئله برخلاف سایر کشورهای دنیا بود که با سرعت بیشتری رعایت پروتکل‌های بهداشتی را کنار گذاشتند. این محدودیت‌ها باعث شده که مردم این کشور حفاظت بسیار قوی داشته باشند و استفاده از ماسک و نبود تجمعات باعث می‌شد که ویروس‌ها در فصول گذشته کمتر وجود داشته باشند. آنها حالا از این محافظت‌ها فاصله گرفته‌اند و به‌دلیل ضعف در سیستم دفاعی، با افزایش موارد ابتلا مواجه شده‌اند.»

 

او با تاکید بر اینکه با رفع این محدودیت‌ها آنفلوآنزای فصلی در چین گسترش پیدا کرده، ادامه می‌دهد: «این بیماری عمدتاً در اطفال گزارش می‌شود. حضور این کودکان در مهدهای کودک و مدارس باعث شده که این ویروس‌ها به‌راحتی منتقل شود. البته براساس سه گزارشی که Chiness National Health Comession به سازمان جهانی بهداشت ارائه کرده،‌ هیچ ویروس غیرمعمولی در این کشور دیده نشده و عمده ویروس‌ها RSV باکتری مایکولاسما هستند که در کودکان ایجاد پنومونی می‌کنند.»

 

میلانی با تاکید بر اینکه شیوع شدید فقط در کشور چین گزارش شده، تاکید می‌کند: «باتوجه به زمان فصل سرد سال، کاهش نور خورشید و کاهش دریافت ویتامین D3، آلودگی هوا در برخی شهرهای این کشور و همچنین جمعیت قابل‌توجه آن شیوع این موارد و آنفلوآنزای فصلی قابل پیش‌بینی بود. این مسئله به‌ویژه در شهرهای شمالی چین که هم سردتر هستند، هم آلوده‌تر، بیشتر گزارش شده است. درحال‌حاضر هم هیچ توصیه‌ای برای محدودیت سفر به چین وجود ندارد و افراد در صورت دریافت این ویروس، باید در منزل استراحت کنند و در کودکان اگر از نوع باکتریایی باشد، باید درمان‌های آنتی‌بیوتیک صورت بگیرد.»

 

او توصیه می‌کند: «باید در تمام کشورهایی که با افزایش موارد ابتلا به بیماری‌های تنفسی مواجه شده‌اند، رعایت دستورالعمل‌های بهداشت مدنظر قرار بگیرد. واکسن آنفلوآنزا هم در ابتدای فصول سرد سال تزریق شود، حتی در اطفال بالای 2 سال هم می‌توان تزریق واکسن را داشت. در اطفال ویروس‌ها به قسمت‌های پایین‌تر دستگاه‌ تنفسی می‌روند و ایجاد پنومونی می‌کنند. به‌همین‌دلیل کودک می‌تواند با تب شدید مواجه شود و باید درمان‌های لازم را دریافت کند.»

 

عضو انجمن ایمنی‌شناسی و آلرژی ایران معتقد است، آنفلوآنزا همانطور که می‌تواند بیماری سختی نباشد، به همان میزان هم می‌تواند سخت‌تر و منجر به مرگ شود. هر سال هم موارد زیادی از مرگ انسان‌ها به‌دلیل ابتلا به آنفلوآنزا گزارش می‌شود.

 

2 دلیل برای تزریق واکسن

بیماری آنفلوآنزا یک بیماری شایع ویروسی است که معمولاً با سردشدن هوا و در نیمه‌دوم سال از فصل پاییز تا اوایل بهار بسیاری از افراد را درگیر می‌کند. شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت و غالباً با عطسه، سرفه، خستگی و کوفتگی همراه است. سی‌ان‌ان در گزارشی اعلام کرده، بسیاری از افراد پس از ابتلا به بیماری آنفلوآنزا و درمان دارویی و استراحت بهبود پیدا می‌کنند اما نباید این بیماری را دست‌کم گرفت. آنفلوآنزا می‌تواند خطرناک و مهلک باشد و سلامتی گروه‌های حساس را با چالش‌های جدی مواجه کند. تزریق واکسن یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری از این بیماری فصلی است. متخصصان هم تاکید می‌کنند؛ «تزریق واکسن آنفلوآنزا دو اثر مثبت و مهم» به‌همراه دارد. اولین اثر دریافت واکسن آنفلوآنزا، کاهش احتمال ابتلا به نوع کشنده، کاهش بستری‌ها، همچنین کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری است. براساس مطالعاتی که مرکز کنترل و پیشگیری از امراض آمریکا به آن‌ها اشاره کرده، بیمارانی که واکسن آنفلوآنزا دریافت کرده‌اند در مقایسه با افراد واکسینه‌نشده، ۲‌درصد کمتر در معرض خطر بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستانی بوده‌اند. افراد واکسینه‌شده همچنین ۳۱‌درصد کمتر از افراد واکسینه‌نشده، در خطر مرگ ناشی از پیامدهای آنفلوآنزا قرار داشته‌اند. براساس این تحقیقات، واکسن آنفلوآنزا در بازه یک‌ساله بین سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ میلادی از بستری‌شدن ۱۰۵ هزار بیمار مبتلا به آنفلوآنزا در بیمارستان‌های آمریکا جلوگیری کرده است.

 

دومین اثر مثبت و مهمی که دریافت واکسن آنفلوآنزا در بر دارد، تأثیر چشمگیر آن در کاهش عفونت‌ و میزان ابتلا به این بیماری است. البته اثربخشی دقیق واکسن آنفلوآنزا به میزان تطابق واکسن تولیدشده با سویه‌های در گردش بستگی دارد که این سویه‌های در گردش ممکن است هر سال اندکی متفاوت باشند اما به‌طور معمول اثربخشی این واکسن ۴۰ تا ۶۰‌درصد ارزیابی شده است. ابتلا به بیماری آنفلوآنزا حتی اگر منجر به بستری‌شدن در بیمارستان هم نشود، می‌تواند تجربه دردناک و ناراحت‌کننده‌ای باشد. افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند ممکن است برای یک‌هفته یا بیشتر، درگیر علائمی مانند تب، خستگی و بدن‌درد شوند و سرفه‌های دردناکی را تجربه کنند. کودکان با ابتلا به این بیماری ممکن است دست‌کم برای یک‌هفته مدرسه و تحصیل را از دست بدهند و بزرگسالان از کار و مسئولیت‌های دیگر بازبمانند.

 

 روزنامه هم میهن