ایلنا: مناسبت فرارسیدن دهم شهریور روز پدافند نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، امیر سرتیپ دوم سیدمحمدهاشم شاهامیریان فرمانده آماد و پشتیبانی نیروی پدافند هوایی ارتش گفتوگویی درباره آخرین وضعیت این نیرو و دستاوردهای آن انجام داده که در زیر میخوانید:
ایلنا: پدافند هوایی کشور امروز در چه وضعیتی قرار دارد؟
رهبر انقلاب درباره پدافند هوایی به صورت ویژه تاکیداتی داشتند که برجستهترین صحبت ایشان این بود که پدافند هوایی خط مقدم دفاع از حیثیت و آبروی کشور است. این موضوع نشاندهنده در اولویت قرار داشتن پدافند هوایی در کشور برای مقابله با تهدیدات هوایی که دشمنان ما در سر میپرورانند، است. برابر آماری که جمعبندی شده است، رهبر انقلاب بالغ بر ۶۰۰ فرمان درباره اهمیت پدافند هوایی مطرح کردند که شاید در کمتر حوزهای ایشان به این شکل تاکید داشتند و این موضوع نشاندهنده اهمیت حوزه پدافند هوایی و همچنین بیشتر بودن مسئولیت ما که خدمتگزار و سرباز ایشان هستیم، است.
ارزیابی از وضعیت کنونی پدافند هوایی کشور بسیار مطلوب است. ما یک روزی واردکننده تجهیزات دفاعی بودیم اما امروزه به توانمندی رسیدیم که نهتنها تجهیزات دفاعی را برای خودمان تولید میکنیم، بلکه میتوانیم صادرکننده تجهیزات دفاعی باشیم. این به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی، به یاری خداوند، همت و تلاش همه دانشمندان و زحمتکشان کشورمان اتفاق افتاده است. در عرصههای علمی و فنآوری کشور، همه کمک کردند گوشهگوشه کار را گرفتند و ما امروز این افتخار را داریم که سازنده دستگاههای منحصر به فرد یا کمتر دیده شدهای مانند باور ۳۷۳ باشیم.
در حال حاضر باور ۳۷۳ یکی از سامانههای دفاعی ما است که کمتر کشوری از این ظرفیت تهاجمی درحوزه دفاعی برخوردار است. یادم است روزی که ما با صنایع و دانشگاههای کشور وارد ساخت اولین نمونه سیستم سلاح انهدامی شدیم، کمتر کسی باور میکرد بتوانیم نمونهای حتی مشابه آن چیزی که داشتیم را بسازیم. ولی به توانمندی داخلی کشور اعتماد کردیم و این اتفاق رخ داد. شما به خوبی میدانید تحریمها برای صنایع دفاعی و نظامی ما از همان اول انقلاب اتفاق افتاد. یعنی ما با شروع انقلاب اسلامی با تحریمهای سخت نظامی و پدافندی مواجه شدیم که در نهایت مجبور شدیم به سمت خوداتکایی و بومیسازی برویم. ابتدا این مسیر با حرکتهای جهادی، از جمله تشکیل جهاد تحقیقات یا خودکفایی نیروها شروع شد و در ادامه حوزههای دیگر صنعتی و دانشگاههای کشور وارد شدند. بعد از آنکه جنگ تحمیلی را به خوبی و سربلند پشتسر گذاشتیم، سپس به دنبال آن مسیر، وارد مقوله ساخت شدیم.
به یاری خداوند با سرعت رشد فنآوری در کشور با اعتقاد به باور ۳۷۳ در چشمانداز آینده حرکت خواهیم کرد و این اطمینان را به همه دلسوزان انقلاب و مردم عزیز کشور میدهیم که در حوزه پدافند هوایی هیچ نقطه ضعف، نقطه کور و گرهای نداریم. در حوزههای ماموریت کشف، شناسایی، رهگیری و درگیری که جزء ماموریتهای عمده نیروی پدافند هوایی محسوب میشوند، توانمندی به وجود آمده که ارتش جمهوری اسلامی ایران تحت هدایت شبکه یکپارچه پدافند هوایی قرارگاه خاتمالانبیا (ص) قرار گرفته و دفاع از کشور در حوزه پدافند هوایی را به خوبی انجام میدهند.
اینکه ما شاهد آسمان امن در کشورمان هستیم و به راحتی پروازهای خارجی و عبوری از کشورمان با احساس امنیت عبور میکنند، نشاندهنده این هماهنگیها و هدایتهای خوبی است که در مجموعه انجام میشود و اینکه هیچ بیگانهای جرأت چشم بد نمیتواند داشته باشد نشاندهنده این است که درون مجموعه یک بازدارندگی خوبی در حوزه پدافند هوایی شکل گرفته و این باعث شده که خیلی از محاسبات دشمنان ما به هم بخورد.
ایلنا: نقش پدافند هوایی در برقراری امنیت ملی از گذشته تا امروز چه بوده و قرار است در آینده این مسیر به چه شکلی به راه خود ادامه دهد؟
یکی از مؤلفههای امنیت ملی، حفاظت از حدود و ثغور کشور بوده و بخشی از مأموریت ما حفاظت از مرزهای آسمانی است. پدافند هوایی از نظر گستره جغرافیایی به گونهای است که تمرکز بر مرزها است. به دلیل آنکه مبادی ورودی و خروجی کشور محصور مرز هوایی هستند و در قسمت جنوب و شمال کشور نیز بخشهای دریای خزر، خلیجفارس و دریای عمان هم مبنای مرز ما در خطوط مرزهای تعریف شده بینالمللی است. دفاع از حدود مرزهای هوایی ما دقیقا مشابه دفاع از مرزهای زمینی است.
حراست از مرز هوایی در مقابل حراست از مرزهای زمینی بسیار سختگیرانهتر است و تلاش میکنیم، مردم ما از این بابت اطمینان داشته باشند که ما سربازان و حافظان مرزهای هوایی کشور هستیم تا خدایی ناکرده دشمن، نتواند چشم طمع به این ملت داشته باشد. قطعا این اطمینان برای کشور، حالت امیدآفرینی و غرورملی ما را افزایش میدهد. اینکه هر روز شاهد عبور و مرور بیگانهای از بالای سرمان نباشیم، نشان میدهد پدافند هوایی مأموریت خود در راستای امنیت ملی کشورمان را به خوبی انجام داده است.
کشف، رهگیری، درگیری و انهدام جزو مأموریتهای اصلی پدافند نیروی هوایی است
ایلنا: وظیفه اصلی نیروی پدافند هوایی چیست و با سایر نیروهای مسلح که ماموریتهای مشابه دارند، چه تفاوتهایی دارند؟
نیروی پدافند هوایی یکی از نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران است و مأموریت نیروی پدافند هوایی در ذیل نیروی ارتش جمهوری اسلامی تعریف شده است که دفاع از حدود و ثغور هوایی کشور در مأموریت این نیرو دیده شده است که با استفاده از ابزارهای مختلف و تجهیزاتی که در اختیار دارد، مأموریتی که به آن واگذار شده را به خوبی انجام دهد.
اگر بخواهیم این مأموریت را باز کنیم به این صورت است که مأموریت نیروی پدافند هوایی به چهار حوزه تقسیم میشود؛ حوزه کشف که ابزارهای مختلفی برای کشف اشیای پرنده در کشور ما در اختیار نیروی پدافند هوایی است که سامانههای مختلف راداری، شنودی و سامانههای مختلفی است که به کار گرفته میشود. بعد از آن سیستم رهگیری است که برای شناسایی اهداف دشمن است که البته نمیتوانیم بگوییم دشمن، زیرا هر هدفی میتواند دشمن، دوست یا بدون خطر باشد که در هر صورت تعریف و دستهبندیهای خود را دارد، شناسایی میشود و در صورتی که هماهنگی قبلی وجود داشته باشد و در صورتی که متخاصم تشخیص داده شود، با ابزار و امکاناتی که وجود دارد رهگیری میشود و در نهایت ماموریت بعدی درگیری است که با حرکتها، سیستم و سلاحهای زمین به هوا با دشمن مبارزه میشود. بنابراین کشف، رهگیری، درگیری و انهدام جزو مأموریتهای اصلی پدافند نیروی هوایی است.
ایلنا: پدافند هوایی برای حفاظت از مراکز حساس کشور چه مسئولیتهایی دارد؟
به نکته خوبی اشاره کردید. ما نقاط حساس و حیاتی در کشور داریم که آنها هم جزو مأموریتهای پدافند هوایی است. این وظیفه با تجهیزات و امکاناتی که در اختیار نیروی پدافند هوایی بوده انجام میشود و یک آسمان امن برای مجموعه حساس و حیاتی کشور برقرار شده که امروز شرایط مطلوب است.
ایلنا: این مسئولیت در حوزه مرزی به چه شکلی در حال انجام است؟
عمده گستره تجهیزاتمان در حوزه مرزی برابر تاکتیکهای دفاعی پوشش ۳۶۰ درجهای کشور است. یعنی چینش سیستمهای ما به گونهای است که همه مرزهای کشور را به صورت همپوشانی با یکدیگر، پوشش میدهیم که برای مجموعه ما این پوشش، نقطه کوری برای ورود یک شیء خارجی به وجود نمیآورد. یعنی همه سیستمهای راداری، شنودی و بصری ما به گونهای چیده شدهاند که به صورت چند لایه نسبت به هم همپوشانی دارند که برای کلیه نقاط مرزی کشور برقرار کردند.
ایلنا: نیروی پدافندی ارتش برای انجام دادن بهتر ماموریتهای خود دارای چه امکاناتی است؟
یکسری تجهیزات از زمانهای گذشته در اختیار پدافند نیروی هوایی ارتش بود که ساخت این تجهیزات توسط کشورهای غربی و کشورهای شرقی صورت گرفته بود. با توجه به اینکه شعار اصلی نیروی پدافندی خوداتکایی و بومیگرایی بود و محدودیتهای تحریمی هم به این موضوع اضافه شد بود، حرکت جهادی که از سالیان گذشته در این نیرو شکل گرفت، به سمت بومیسازی این تجهیزات رفت. به گونهای که اگر امروز از سیستم هاگ صحبت میکنیم، فقط یک پوسته یا اسمی از هاگ است. تمام قسمتهای داخلی این سامانهها بروزرسانی و بعضی از آنها هم چند بار بروزرسانی شده است.
به همت عزیزان دانشمندانمان چه در داخل نیروی پدافند و چه خارج از نیرو، امروز سامانههایی داریم، با آنکه اسم شرقی یا غربی از آنها به جا مانده اما عملا سامانههای بومی هستند و انجام وظیفه میکنند. این کاری است که در حوزه نگهداری سامانههای قدیمی انجام دادیم و همه آنها را در چرخه توانایی رزمی نگهداشتیم
در کنار این کار، ساخت سامانههای جدید هم شروع شد. تقریبا بعد از جنگ تحمیلی که نیاز آن احساس شد، ساخت آن هم شروع شد. حرکت آن مقداری کندتر بود ولی آرام آرام این حرکت با اثبات توانمندی که در صنایع ما به وجود آمد و خودباوری که شکل گرفت که میتوانیم بسازیم، روندش رو به بهبود رفت. اما تلاش و همتی که عزیزان ما، گذشتگان و اساتید ما داشتند باعث شد گلوگاهها یکی پس از دیگری برطرف شود و امروز ما در حوزه موشکی، راداری و سیستم سلاح، سازنده هستیم. یعنی با بلوغی که در حوزه فنآوری دفاعی در کشورمان به وجود آمد و با همه تلاشهایی که همرزمان و عزیزان ما در حوزههای مختلف داشتند، دانشگاههای کشور، شرکتهای دانشبنیان، صنایع وزارت دفاع و همه پای کار آمدند و ما در حال حاضر محصولاتی داریم که اسم، کاربری و جنس آن ایرانی است.
ایلنا: دستاوردهای جدید پدافند نیروی هوایی امروز چه ابزارهای جدیدی در دسترس است؟
همه کشورها به این شکل هستند که تکنولوژیهای برترشان را برای زمانهای لازم نگهمیدارند. اما آنچه امروز در دسترس و مهمترین دستاورد ما محسوب میشود، باور۳۷۳ است که با برد بالای ۳۰۰ کیلومتر یکی از شاهکارهای دفاعی ما است که مأموریت خود را در حوزه انهدام انجام میدهد. در حوزه کشف و رادار هم که آنقدر تنوع ما زیاد است که هر از چندی در حوزههای مختلف رادارها با قابلیتهای متفاوت، از سوی زحمتکشان حوزه ساخت و تولید ارائه میشوند. با افزایش قابلیت کشف اشیای پرنده با RCS کم، ریزپرندهها، کوادکوپترها قابلیتهای خوبی ایجاد شده است. در حوزه کشف نیز، از اینکه میتوانیم بسازیم یا دستگاهی را تعمیر کنیم، گذشتیم و اکنون روی آپشن، ارتقای وضعیت، بهبود شرایط و استانداردسازی آن کار میکنیم. در حال حاضر ما در بحث استانداردسازی از آنچه تولید کردیم فراتر رفتهایم. یک زمانی باید میگفتیم آیا میتوانیم بسازیم؟ حالا ساختیم و امروز باید استانداردها، پارامترها و آنچه که برای خودمان ارزشگذاری شده است را لحاظ کنیم که اگر صلاح باشد در مراسم بعدی رونمایی خواهد شد.
ایلنا: با توجه به نقش نیروی پدافند هوایی در دوران جنگ بفرمایید این نقش تا امروز چه میزان پیشرفت و تاثیرگذاری داشته است؟
پدافند هوایی در تمام لحظات جنگ تحمیلی حضور داشت. علت آن هم نوع مأموریت این نیرو بود. با توجه به آنکه اولین حرکت مذبوحانه دشمن به کشور، حمله هوایی بود، ابزار مقابله با حمله هوایی نیز پدافند هوایی است. بنابراین پدافند هوایی از ابتداییترین لحظاتی که جنگ آغاز شد، مأموریت گسترده خود را در تمام عملیاتها داشت. یعنی شما تمام عملیاتها را که بررسی میکنید حتما آن عملیات یک پیوست پدافند هوایی و پوشش هوایی داشته است که براساس آن پیوست، جنگافزارها برای پوشش منطقه عملیاتی و دفاع از نیروهای سطحی که در منطقه رزم مستقر بودند، گسترش پیدا میکردند. مهمترین کار پدافند هوایی در عملیات بیتالمقدس و والفجر ۸ است که تعداد زیادی از اهداف پرنده دشمن سرنگون شد و شاید اگر این هواپیماها سرنگون نمیشدند، سرنوشت آن عملیاتها چیز دیگری بود. زیرا سریعترین و مهلکترین ابزاری که دشمن برای مقابله با ما داشت، حمله هوایی بود که با یک بمباران سنگین میتوانست نیروهای ما را از پیشروی باز بدارد، اما اقدام خوب پدافند هوایی باعث شد بسیاری از هواپیماهای دشمن از کار افتاده و منهدم شوند تا دشمن نتواند آنطور که در برنامههای خود داشت، جلوی حرکت نیروهای زمینی و سطحی ما را بگیرد و این موفقیتها به دست آمد.
این نکته را هم بگویم که صرفا ابزار و تجهیزات نبودند که کاری انجام دادند، بلکه مردان بزرگی مانند شهید ستاری بودند که در زمان جنگ و در عرصه پدافند هوایی، کار مدیریتی و تلاشهای جهادی کردند که نامشان به نیکی است. عملیاتهای مبتکرانه و با تاکتیکهایی به کار بردند که بعضی از این تاکتیکها در زمان خود بسیار نوآورانه بود. این غافلگیری را برای نیروهای عراقی به وجود آوردند که منجر به سقوطهای پیدرپی هواپیماهای دشمن شد که نتوانستند مأموریتهای خودشان را انجام دهند. نقل است که نیروی هوایی عراق در طول مدت ۸ سال دفاع مقدس ۳ بار تجدید سازمان شده است. یعنی هواپیماهای آنان ۳ بار به مرز نابودی رسیده و با کمک استکبار جهانی، هواپیماهای جدید به چرخه آوردند و توانستند ۸ سال دفاع مقدس را در مقابل ما ادامه دهند. بخش قابلتوجهی از تجدید شدن هواپیماهای عراقی، قدرت پدافند هوایی ایران بوده که توانست آنها را زمینگیر، ناکارآمد و منهدم کرده و بتواند به یاری خداوند سرنوشت جنگ را به نفع کشورمان تغییر دهد.
ایلنا: یک خاطره از زمان جنگ برای ما بگویید.
یکی از دوستانمان در حوزه تعمیرات نقل میکرد، در بندر امام یک رادار نصب کرده بودیم که مشغول عملیات کشف منطقه بود. یک زمان گفت این رادار دچار اشکال شده است و وقتی ما میخواستیم آن را تعمیر کنیم به یک قطعه معیوب رسیدیم که موجود نبود و این قطعه فقط در تهران بود. شهید ستاری خیلی پیگیر مسأله بود که این رادار عملیاتی تعمیر شود. بعد از ساعتها بررسی فنی سیستم، به آن قطعه معیوب رسیدیم و شهید ستاری باز پیگیری کردند و به ایشان گفتیم این قطعه را میخواهیم. طبق روال آن قطعه از تهران درخواست شد و تهران هم برابر سیستم آماده آن قطعهای که موجود است را ارسال میکرد. اما اولویت کار آنقدر بالا بود که هنگام تعمیر دستگاه، در کانکس استراحت میکردیم که شنیدیم کسی در کانکس را میزند. بیرون آمدیم و دیدیم بزرگواری یک قطعه در دست دارد که گفت آن قطعه را آوردم. تعجب کردیم و گفتیم از تهران تا بندر امام چطور این قطعه را در این زمان رساندید؟ بعدها متوجه شدیم شهید ستاری آن زمان دستور داده بود، شبانه در انبار را باز کردند و آن قطعه را به فرودگاه مهرآباد آوردند و با یک هواپیمای جنگی که اصلا عرف نبود از تهران به بندر امام رساندند و همه اینها در عرض چند ساعت اتفاق افتاده بود. بعد این قطعه را شبانه نصب کردند و سامانه عملیاتی شد و صبح بعد از آن روز به چرخه مأموریت خود بازگشت.
فرمانده محترم نیرو نقل میکردند، در یکی از تلمبهخانههای گچساران، دستگاهی از چرخه عملیاتی خارج شده بود و شبانه تیمهای تعمیراتی حضور یافتند و دستگاه را تا نزدیکهای صبح تعمیر کردند و در نهایت دستگاه روشن شد. هواپیماهای عراقی که در ارتفاع پایین حرکت میکردند با خیال اینکه دستگاه خاموش است و میتوانند از این معبر به راحتی عبور کنند، با پدافند هوایی مواجه شدند که هوشیار بود، آن هواپیما منهدم و خلبان آن هواپیما نیز به اسارت گرفته شد و از یک اتفاق بد که ممکن بود بعد از یورش آن هواپیما برای سیستم نفت و صادرات نفت مشکلات جدی به وجود بیاید، جلوگیری کرد.
بنابراین از این دست خاطرات در حوزه پدافند هوایی زیاد است و عزیزانی که روزهای متمادی پای دستگاهها بودند، استراحت نداشتند و به مرخصی هم نمیرفتند با این عرق و رشادتی که نسبت به وطن و ملت داشتند، مردانه از این آب و خاک دفاع کردند. امروز امنیت و آرامشی که همه ما در زیر چتر آن زندگی میکنیم، مرهون خون آن شهدایی است که برای کشور زحمت کشیده و جانفشانی کردند. خانوادههایی که پای آنها صبوری و دوریشان را تحمل کردند و اگر برکتی در کشورمان است، با زحمات و رشادتهای همه رزمندگان این حوزه است و ما هم امیدواریم که بتوانیم در این مسیر قدردان خداوند و زحماتی که گذشتگان ما کشیدند باشیم.
دانشمندان ما در خیلی از حوزهها برای اینکه علمشان را به محصول تبدیل کنند، نیاز به میدان دارند
ایلنا: سهم پدافند نیروی هوایی در شکلگیری روند توسعه علمی، سیاسی و اجتماعی در کشور را به چه شکل میبینید؟
به بحث توسعه علمی بیشتر ورود میکنم. توسعه علمی یعنی اینکه ما وقتی وارد ساخت یک سیستم سلاح با صنایع تابعه وزارت دفاع یا شرکتهای دانشبنیان و دانشگاهها میشویم، در واقع داریم دانش علمی دوستان در حوزههای مختلف را به محصول تبدیل میکنیم. این نکته مهمی است که دانشمندان ما در خیلی از حوزهها برای اینکه علمشان را به محصول تبدیل کنند نیاز به میدان دارند. رهبر انقلاب بارها بر موضوع علمهای مفید و اینکه علم به محصول تبدیل شود، تأکید کردند. در حوزه پدافند هوایی نیز بنا به نیازمان به این سمت رفتیم. در حال حاضر شرکتهای دانشبنیان زیادی وجود دارند که با ما کار میکنند و ما صدها قرارداد با جاهای مختلف از ریز قطعات کوچک و بزرگ تا سیستم سامانه امضا کردیم. این موارد همه برای تولید محصول است زیرا ما محصولمحور کار میکنیم که حتما به ارتقای دانش و صنعت کشور کمک میکند. بعد از اینکه یک تولیدکننده بنا به نیاز ما مجبور شد آلیاژ یا یک سیستم کنترلی را تولید کند، به راحتی میتواند محصولات مشابه غیرنظامی را هم تولید کند.
در موضوع علمی هم با دانشگاههای مختلف پژوهشگاههای مشترک داریم و دانشجویانی که از دانشگاهها به صورت نخبه در مجموعه ما پذیرش میشوند، توانمندی خودشان را در اینجا ارائه میکنند و هم تجارب این دانشگاه را به توانمندی خودشان اضافه میکنند و از مجموعه جدا میشوند. دانشگاه پدافند دانشگاه نوپایی است، اما با همین نوپا بودنش حرکت رو به جلویی در تولید علم مخصوصا علومی که در حوزه کاربری دفاعی نیاز داریم، مانند تخصصهای رادار و فرمانده کنترل که به صورت خاص در دانشگاه روی آنها کار میشود، دارد. با اینکه دانشگاه ما سن زیادی ندارد و حدودا ۵-۶ سال از تاسیس آن نمیگذرد اما با حمایت مسئولین محترم، دانشگاه ما شرایط رو به جلو و پرشتابی دارد.
برابر قانون اساسی فعالیت سیاسی در حوزه ما نیست
در حوزه سیاسی ما به صورت مستقیم ورود نمیکنیم و برابر قانون اساسی فعالیت سیاسی در حوزه ما نیست. اما آنچه به صورت کلان در حوزه سیاسی میتوان گفت این است که ما با تولید امنیت برای جامعه، فضا را برای فعالیتهای سیاسی سالم در جامعه فراهم کردیم. یعنی یک نگاه این مدلی به حوزه سیاست داریم که چتر امنیت که وظیفه ما در حوزه آسمان است را به دست گرفته و آن را برافراشتیم. همچنین ذیل چتر امنیت فعالیتهای اجتماعی، فعالیتهای اقتصادی، سیاسی و فعالیتهای دیگری به صورت عمومی در جامعه انجام میشود.
حوزه اجتماعی باز هم به بحث امنیت برمیگردد. شما هرجا احساس امنیت کنید بقیه ساختارهای اجتماعیتان خوب شکل میگیرد. موضوع امنیت در هرم مازلو در طبقه اول قرار دارد. ما امنیت آسمان را تامین میکنیم و دوستان ما در حوزههای فراجا، وزارت اطلاعات و ارگانهای دیگر هستند که حوزههای دیگر امنیت را مدیریت میکنند. امنیت کشور جزو ابتداییترین نیازهای اجتماعی ما است و این احساس امنیت باعث میشود که مردم ما به راحتی و با خیال راحت کسبوکار خود را داشته باشند، فعالیتهای اجتماعیشان را انجام دهند و به تفریح و مسافرت و فرآیندهای مذهبیشان برسند. اگر احساس امنیت شکل نگیرد اصلا قوام جامعه از لحاظ فعالیتهای اجتماعی دچار اشکال میشود. ما هم در مجموعه پدافند هوایی، تلاش میکنیم گوشهای از این امنیت را برقرار کنیم و امیدواریم بتوانیم در این مسیر موفق باشیم. خداوند نیز این زحماتی را که دوستان ما و همرزمان ما میکشند، بپذیرد و مردم از کارهایی که خدمتگزارانشان به عنوان سرباز وطن در مجموعه نیروی مقتدر پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام میدهند، راضی باشند.