یورونیوز: پهپادهای شاهد که به عنوان «سلاح کلیدی» تهاجم روسیه به اوکراین مورد استفاده قرار می‌گیرد، متشکل از قطعات تولید شده از جمله ریزپردازنده‌ها و نیمه هادی‌هایی هستند که توسط ۱۸ شرکت مستقر در ایالات متحده، آلمان و ژاپن ساخته می‌شوند.
این نتیجه گزارش جدید چند سازمان غیردولتی از جمله سازمان همکاری بین‌المللی برای حقوق بشر (IPHR)، کمیسیون مستقل مبارزه با فساد در اوکراین (ناکو)، سازمان غیردولتی (Truth Hounds) که جنایات جنگی در اوکراین را بررسی می‌کند و شرکت حقوقی «گلوبال دیلیجنس» است.
این تحقیق، با تکیه بر مطالعه ریزپردازنده‌های غربی انجام شده که سال گذشته از پهپادهای ایرانی «شاهد ۱۳۶» سرنگون شده در اودسا و چرکاسی یافت شدند.
بر اساس یافته‌های وزارت دفاع بریتانیا، از ماه می تا کنون بیش از ۳۰۰ دستگاه از این نوع پهپاد برای حمله به اهداف مختلف استفاده شده است.
سیمون پاپواشویلی، مدیر برنامه سازمان حقوق بشری (IPHR ) می‌گوید: «قطعاتی که ما در گزارش خود شناسایی کردیم، برای اقدامات جنگی روسیه حیاتی هستند. بدون آنها روسیه و متحدانش نمی‌توانند سیستم‌های تسلیحاتی پیچیده‌ای را که در این جنگ حیاتی هستند، تولید کنند.»
بیش از ۳۰ قطعه غربی در این پهپادها استفاده شده است
بر اساس تحلیل (ناکو) از دو پهپاد سرنگون شده در اودسا و چرکاسی، «نوع قطعات [غربی] یافت شده در هرکدام از این دو پهپاد شاهد ۱۳۶ متفاوت است؛ اما آنچه مسلم است، سهم واقعی و قابل توجه این قطعات در توانایی کلی آن‌هاست.»
بسیاری از این قطعات محصول حداقل ۱۵ شرکت آمریکایی از جمله تگزاس اینسترومنت (Texas Instruments) یا آنالوگ دیوایس (Analog Devices) است. این قطعات شامل ریزپردازنده‌ها، نیمه‌هادی‌ها و حتی فلش مموری‌ها هستند.
چهار قطعه تولید شده دیگر محصول یک شرکت ژاپنی، یک شرکت کانادایی، یک شرکت آلمانی ( مستقر در ایالات متحده) و یک شرکت سوئیسی هستند.
روی هم رفته در این گزارش به ۳۴ قطعه غربی یافت شده در پهپادهای شاهد اشاره می‌کند.
برخی از این شرکت‌ها از جمله مارول تکنولوژی (Marvell Technology) به این گزارش واکنش دادند: «شرکت ما از اینکه محصولاتش در سلاح‌های روسی استفاده می‌شود وحشت‌زده است. مارول به ارتش یا دولت روسیه چیزی نمی‌فروشد و ما نمی‌دانیم چگونه این قطعات به دست روسیه رسیده است.»
شرکت تگزاس اینسترومنتز نیز اطمینان داد که «هیچ محصولی را به روسیه، بلاروس یا ایران نمی‌فروشد».
سیمون پاپواشویلی در همین‌باره «جهل» را دفاعی غیراخلاقی دانست و گفت: «بازرسان جامعه مدنی می‌توانند زنجیره‌های تامین را تجزیه و تحلیل کنند و واسطه‌های مشکوکی را که اغلب کالاها را مستقیماً به وزارت دفاع روسیه یا FSB تحویل می‌دهند، شناسایی کنند.»
بر اساس نظر مدیر موسسه IPHR، اگر این بازرسان بتوانند چنین کاری انجام دهند، بنابراین «شرکت‌های بزرگ نیز قطعا منابع لازم را برای نظارت بهتر در اختیار دارند تا از مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم در نقض جدی حقوق بشر جلوگیری کنند».
بر اساس این گزارش، نیروهای روسیه از بیش از هزار پهپاد بدون سرنشین برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های غیرنظامی در اوکراین از جمله زیرساخت‌های حیاتی انرژی بین ماه سپتامبر ۲۰۲۲ تا مه ۲۰۲۳ میلادی استفاده کرده‌اند.
این مطالعات از کشته شدن ۱۵ غیرنظامی و زخمی شدن ۴۲ نفر دیگر به دلیل استفاده از این پهپادها خبر می‌دهد.
این حملات همچنین «۹ زیرساخت حیاتی، ۱۳ خانه غیرنظامی و چهار زیرساخت غیرنظامی دیگر را ویران کرده یا به آنها آسیب رسانده است».
بر اساس تحقیقات همچنین حمله پهپاد «شاهد ۱۳۶» به شهر لادیژین اوکراین در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ میلادی منجر به آسیب رسیدن به یک نیروگاه حرارتی شده و به همین دلیل ۱۸ هزار غیرنظامی به مدت دو ماه در زمستان گذشته بدون گرمایش ماندند.
این گزارش به حملات هواپیماهای بدون سرنشین به یک مدرسه و دو خوابگاه در منطقه‌ای از کی‌یف اشاره می‌کند که ۹ کشته و ۲۹ زخمی بر جای گذاشت.
این گزارش «نقض جدی قوانین بین‌المللی بشردوستانه و جنایات جنگی» را با هدف قرار دادن این زیرساخت‌ها و غیرنظامیان یادآوری می‌کند.
در حالی ارتش اوکراین بامداد شنبه اعلام کرد که نیروهای این کشور «۱۵ پهپاد شاهد» را شب گذشته منهدم کردند که چند ساعت بعد ارتش روسیه نیز گفت که حمله پهپادی اوکراین را خنثی کرده است. ارتش اوکراین گفت که در مجموع از ۱۷ پهپاد انتحاری «شاهد» ساخت ایران در حمله هوایی روسیه استفاده شده بود.
