در صنعت میکروالکترونیک دنیا حرف‌های زیادی برای گفتن داریم ولی تعلل کنیم عقب می‌افتیم/ در حال کار و تحقیقات برای ساخت خودروی خودران در ایران هستیم. / ثروت اصلی کشور متخصصان و کارآفرینان هستند.
دکتر علی فتوت احمدی، سال‌هاست که هم در دانشگاه و هم در عرصه‌ی کسب‌وکار و کارآفرینی چهره‌ی شناخته‌شده‌ای است. او که از اساتید برجسته‌ی دانشکده‌ی مهندسی برق دانشگاه شریف است، به عنوان یک محقق دستاوردهای علمی بسیاری در کشور داشته و از طرفی به عنوان مدیر سابق ارتباط با صنعت دانشکده برق صنعتی شریف، نقش مهمی هم در تبدیل دستاوردهای علمی به تجاری برای صنعت کشور داشته است. از طرفی دکتر فتوت سال‌هاست به عنوان یک کارآفرین در جامعه‌ی اقتصادی کشور فعال بوده و محصولات نوآورانه‌ی بسیاری را با موفقیت در کشور عرضه کرده است.
در این مصاحبه که ابتدای سال ۱۴۰۲ با ایشان ترتیب داده شده، کمی با زندگی و برنامه‌های ایشان آشنا شدیم.
جناب دکتر، لطفا کمی از سابقه‌ی خانوادگی و تحصیلی خود بفرمایید.
در سال 1337 در شهر تهران به دنیا آمدم. پدرم مهندس نساجی و تحصیل‌کرده آلمان بودند. پدر و مادرم به‌خاطر کار پدرم در کارخانه‌جات نساجی در شهرهای مختلف زندگی کردند. در سه سال اول زندگی در قائمشهر در نساجی مازندران فعالیت می‌کردند. در سال‌های بعد یک سال در کاشان در کارخانه نساجی و یک سال در اصفهان بودند. در دوران دبستان به‌خاطر انتقال از اصفهان به تهران در کلاس دوم خیلی به‌خاطر زبان انگلیسی اذیت شدم. جابه‌جا شدن از شهری به شهر دیگر و داشتن منزل در تهران تجربه جالبی از انعطاف‌پذیری برای بنده بود.
دوران دبیرستان را در خوارزمی تا کلاس دهم گذراندم. در تابستان آن سال با تلاش فراوان و حمایت مادربزرگم درس خوانده و به دبیرستان البرز رفتم. در این دبیرستان که در آن دوران واقعاً نمونه بود، بسیار تحت تأثیر همکلاسی‌های بسیار قوی و معلمین مجرب و مخصوصاً جناب دکتر محمدعلی مجتهدی، استاد دانشگاه تهران و رئیس دبیرستان، قرار گرفتم. در کلاس ششم بار دیگر چند ماه در منزل مادربزرگم و با حمایت ایشان برای کنکور درس خواندم. مادربزرگم بسیار دقیق و منظم بودند و دارای ارادهای آهنین. در کنکور سراسری رتبه بسیار بالا به دست آوردم و نفر دوم ورودی دانشگاه شریف در دوره‌ی یازدهم بودم. در دانشگاه شریف به رشته برق وارد شدم. یک سال بعد به علت اینکه لیسانس شریف ۶ تا ۷ سال به واسطه اعتصابات طول می‌کشید، به دانشگاه میشیگان آمریکا رفتم. پس از یک سال با شرکت در امتحان ورودی خود را به انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا که دانشگاه بسیار خاصی بود منتقل کردم. دو سال بعد پس از پایان دوره کارشناسی در Caltech برای دوره ارشد به دانشگاه استانفورد رفتم. انجام تحصیلات در یکی از بهترین دانشگاه‌های کشور و سه دانشگاه برتر آمریکا و ارتباط با افراد و دوستان مختلف و در ادامه تلاش پدر و مادرم برای کار صنعتی در شهرهای مختلف ایران به من آموخته بود که کار بدون تلاش و زحمت به نتیجه نمی‌رسد. من هرگز روی شانس برای به نتیجه رسیدن حساب نمی‌کردم. دکتر مجتهدی این مفهوم را سال‌ها قبل با این عبارت که »از البرزی هرگونه امتحان بگیرند آمادگی کامل دارد«. به من آموخته بودند. به صورت رسمی بنده لیسانس مهندسی را در دانشگاه Caltech در جنوب کالیفرنیا در سال ۱۹۸۰ و فوق لیسانس و دکترا را در دانشگاه استانفورد در سال‌های ۱۹۸۲ و ۱۹۹۱ به پایان رساندم. از سال ۱۹۸۷ در شرکت نیمه‌هادی فیلیپس مشغول به کار شدم و پس از چهار سال کار به ایران بازگشتم و در دانشکده برق دانشگاه شریف مشغول شدم. به‌طور موازی شرکت کاوشکام آسیا و افراتاب را با کمک دکتر احسان میوه‌چی راه‌اندازی کردیم. در سال‌های ابتدایی در منزل پدر کار می‌کردیم. دکتر میوه‌چی روی طراحی تجهیزات اندازه‌گیری کار می‌کردند و من هم کار طراحی IC را برای فیلیپس ادامه دادم. با کمک پدر و برادرم یک خانواده محترم امکانات زمین کارخانه را در اختیار ما گذاشتند. راه افتادن ما دو نفر در کشور شاید ده سال با کار شبانه‌روزی طول کشید. در سال‌های ابتدایی اهداف سال را در یک بعد از ظهر روزهای عید تعیین کرده و به دیوار می‌زدیم.
با توجه به تجربه‌ی کار و تحصیل در برترین دانشگاه‌ها و شرکت‌های جهان، موانع را در ایران چه می‌بینید؟
ثروت اصلی کشور ما افراد تحصیل‌کرده و علاقه‌مندی به دانش‌اندوزی و درس و کتاب است. حدود ۲۵ سال قبل وزیر محترم صنایع که فردی متواضع و متفکر بود، برای اولین بار از شرکت کوچک ما (در آن زمان) بازدید کردند. ایشان با لطف و صراحت از ما سؤال کردند که چه می‌خواهید؟ من هم با ادبیات مؤدبانه گفتم نیازی نداریم فقط روابط بین‌المللی را درست کنید. ایشان خودشان فرمودند که منظور شما این است که فقط از سر راه شما کنار برویم. هنوز هم این منطق پابرجاست. در آن سال‌ها با حداقل امکانات صادرات خدمات مهندسی به سیلیکون ولی و خاور دور (مالزی و سنگاپور) انجام می‌دادیم.
امکانات و زیر ساخت کشور بسیار خوب است. ما در کشور مشکل مدیریتی داریم. در زمینه کاری من اصول تکنولوژی نیمه‌هادی در آمریکا توسعه یافته است و ژاپنی‌ها و اروپایی‌ها دنباله‌رو بودند. حضور فعال در این رشته با توجه به مشکلات روابط با آمریکا بسیار سخت بود. در سال‌های اخیر تایوان و سپس چین هم در این زمینه فعال شده‌اند. شاید بتوان در شرایط موجود با برقراری ارتباط مؤثر با چین زمینه را برای توسعه میکروالکترونیک در کشور گشود. دنبال نکردن این موضوع صنایع تکنولوژی پیشرفته کشور را به‌شدت عقب تر از روند جهانی نگه خواهد داشت.
وضعیت جامعه‌ی متخصصین را در کشور چگونه می‌بینید و آیا از آنها در صنعت کشور به خوبی استفاده می‌شود؟
چنان که عرض کردم، ثروت کشور افراد تحصیل‌کرده است. جامعه علمی و دانشگاهی ما دارای عمق و عرض کافی برای توسعه ارتباطات علمی با جهان است. متأسفانه سیاست‌های دولت‌های ما تابه‌حال در جهت توسعه این گونه ارتباطات نبوده است.
ارتباط بین دانشگاه و تولید دارای حفره‌های متعددی در سر راه است. متأسفانه قوانین کشور علی‌رغم ادعاها بیشتر حامی واردات طراحی شده است. به نظر من دانشگاه‌های ما در چند دهه اخیر رو به پختگی در حال حرکتند. در صنایع کشور هم در آنجا که امکان واردات نیست هم دانشگاه و هم صنعت بسیار خوب رشد کرده‌اند و با هم کار می‌کنند. در سایر رشته‌های مهندسی و صنعت شرایط متفاوت است و اوضاع کشور نسبتاً بهتر است. اما در مهندسی برق و کامپیوتر الزام به ارتباطات جهانی وجود دارد. پویایی جهان در این بخش به گونه‌ای است که با اندک توقف و تعلل از رده خارج می‌شویم. چنان که گفتم در بخش‌هایی که امکان واردات نداریم رشد خوبی داشته‌ایم ولی در مثلاً بخش شبکه تلفن موبایل یا توسعه شبکه ملی اطلاعات دیدگاه‌های قدیمی انتقال تکنولوژی کاملاً بی اثر و نتیجه هستند. موارد متعددی وجود دارد که تحریم‌ها کاملاٌ به نتیجه رسیده و توسعه تکنولوژی در کشور را مختل کرده‌اند. در مخابرات زمانی در دهه هفتاد شاید ده سوییچ‌ساز داخلی داشتیم ولی به‌واسطه تحریم‌ها و توسعه سریع موبایل در نسل‌های مختلف و قطع ارتباطات برای تبادل اطلاعات فقط یک تولیدکننده شبکه موبایل در کشور داشتیم که تا نسل سوم پیش آمد و بالاخره ادامه نداد.
همانطور که می‌دانید شاهد سیل مهاجرت متخصصان کشور هستیم. این مساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طبیعی است که نخبگان ما با کمبود امکانات جذب در داخل کشور به دنبال کار در خارج باشند. هیچ انسان عاقلی مایل نیست از سرزمین خود که به آن علاقه‌مند است به کشور دیگری برود و با مشکلات زبان و لهجه به شهروند درجه دوم تبدیل شود. راه‌حل این مشکل هم فقط توسعه ارتباطات جهانی و باز کردن گره‌های اقتصادی کشور است.
من اعتقاد دارم دانشگاه‌های ما تلاش خوبی دارند. دلیل اصلی من این است که فارغ‌التحصیلان ما در صنایع خارج از کشور مقبولیت و کارایی دارند اما اگر بتوان با رونق صنعت به بازگشت این متخصصان کمک کرد، می‌توان از آسیب‌های مهاجرت برای کشور کاست و از آن فرصت‌سازی کرد.
برنامه کار علمی شما برای سال‌های آینده چیست و کدام قسمت از فعالیت‌های شما بر روی نوآوری‌های جدید متمرکز است؟
فعلاً روی دو زمینه علاقه‌مند به ادامه فعالیت هستم. اول خودروی خودران؛ چنان که می‌دانید راننده امروزی حدوداً متوجه ۱۲۰ درجه زاویه مقابل خود است. در خودرو خودران جلو و عقب تا عمق شاید ۲۰۰ متر و کناره‌های ماشین تا فاصله حدود ۶۰ متر توسط رادار و لیدار و دوربین و حسگر اولتراسونیک مورد مراقبت است. دوست دارم در زمینه لیدار و رادار بتوانیم کارهای جذاب انجام دهیم. زمینه دیگر الکترونیک پوشیدنی است. هم اینک ساعت‌های هوشمند پارامترهایی مانند تعداد قدم‌ها، ضربان قلب و درصد اکسیژن خون را گزارش می‌دهند. نظارت بر کیفیت خواب، فشار خون، آب‌گرفتگی ریه‌ها و نوار قلب زمینه‌های جذابی است که با تعبیه شدن تجهیزات جدید در لباس‌ها با کیفیت خوبی قابل‌انجام بوده و به سلامتی نوع بشر کمک خواهد کرد. در زمینه شیوههای آموزش و تحقیق دانشگاهی هم مشغول جمع‌آوری و تدوین یادداشت‌های پراکنده‌ام هستم.
جناب دکتر فتوت احمدی، از اینکه این زمان را برای مصاحبه در اختیار ما قرار دادید متشکریم.
من هم از شما و خوانندگان شما ممنونم و امیدوارم کشور ما با استفاده از این جامعه‌ی متخصص و کارآفرین بتواند دوباره در مسیر رشد اقتصادی قدم بردارد.
