مقام سازمان پزشکی قانونی: از ابتدای امسال ۵۵ جسد مومیایی شده

ایرنا: مومیایی کردن یکی از عجیب و مرموز ترین روش ها برای حفظ جسد است که با قدمتی چند هزار ساله، راز های سر به مهری دارد و شاید دانستن این نکته جالب باشد که آیا امروز هم با وجود پیشرفت های علمی بشر هنوز هم مومیایی اجساد انجام می شود؟

در تاریخ باستان و در هر سنت و فرهنگی برای دفن اجساد روش های متفاوتی وجود داشت، در برخی از فرهنگ ها، فردی که می مرد را می سوزاندند و یا به دریا می انداختند، و در جامعه ای دیگر اجساد را در حفره هایی در زمین یا حتی در کوه ها دفن می کردند.

در این بین، یکی از عجیب ترین اتفاقاتی که بعد از مرگ اشخاص می افتاد، مومیایی کردن جسد آنها بود که مصر باستان در این زمینه از کشورهای مثال زدنی بود و هنوز هم مطالعه و بررسی روش مومیایی سرزمین فراعنه خواندنی و جالب است.

مومیایی کردن اجساد اشراف و امرا در مصر باستان و برخی دیگر از نقاط جهان مرسوم بود و هنوز هم بعد از گذشت حدود سه هزار سال، کشف مومیایی جسد یک انسان که بیشتر فراعنه بودند و حتی مومیایی برخی از حیوانات مانند موش و میمون توجه همه را جلب می کند و هنوز هم مردم و به خصوص باستان شناسان به دنبال کشف اسرار و عجایب مومیایی ها هستند تا شاید به واسطه رمز گشایی هایی که توسط متخصصان انجام می شود برخی از واقعیت های تاریخی یا اسرار علمی کشف شود و در کنار آن، خدمتی نو به بشریت عرضه شود تا گره هایی از برخی ابهامات مانند راز سلامتی و یا علت برخی از بیماری ها و راز های سر به مهر برخی از حقایق تاریخی گشوده شود.

مومیایی های عجیب و لاکچری

سر جسد یک مرد دانمارکی که در باتلاق رها شده بود اما بعد از گذشت چند صد سال سالم بود، در این روش خبری از تابوت و پارچه نیست. قرن‌ها پیش در ایرلند، اجساد مردگان را داخل باتلاق‌ها رها می‌کردند، شاید آن‌ها فکر می‌کردند که این قبرستان گل‌آلود بتواند اجساد مردگانشان را بپوشاند، اما در حقیقت این وضعیت باعث حفظ اجساد حداقل براساس استانداردهای باستان‌شناسی می‌شد.

زغال‌سنگ هم در حفظ جسد معجزه می کرد، نبود اکسیژن باعث از بین رفتن باکتری می‌شود، اما برخی از عوامل ژنتیکی نیز از بین می‌روند، بنابراین این اجساد از نظر DNA کامل نیستند و محققان تنها می‌توانند بر اساس رژیم غذایی و سبک زندگی جسد یافت شده، حدس و گمان‌هایی درباره آنها داشته باشند و اجساد متعددی که در زغال‌سنگ دفن شده بودند در اسکاندیناوی کشف شدند و توانستند مانند مرد دانمارکی توجه بسیاری را به‌سوی خود جلب کنند.

اگر چه مصری‌ها امتیاز انحصاری مومیایی را در دست داشتند، اما نمونه‌هایی که یافت شده از مومیایی‌های مصری نیز قدیمی‌تر هستند، صحرای آتاکاما در شمال شیلی دارای یک قبرستان قدیمی است که آرامگاه مردمان مرموز چینکورو است، این قوم که حدود ۹۰۰ سال پیش در حوالی شیلی و پرو سکونت داشتند، زندگی خود را از طریق شکار و ماهیگیری می‌گذراندند. آن‌ها مردگان خود را به شکل عجیبی مومیایی می‌کردند که به مومیایی‌های سیاه معروف‌اند و کشف کله یک مومیایی متعلق به قوم چینکورو گواه بر این مطلب است.

در مصر باستان اغلب فراعنه و افراد مشهور مومیایی می شدند و در فروردین سال گذشته ۲۲ مومیایی‌ مربوط به فراعنه و ملکه مصر باستان از موزه مصر قاهره به موزه ملی تمدن مصر منتقل شد که در بین آنها هفت مورد از مشهورترین مومیایی‌های مصری که در ۱۰۰ سال اخیر کشف شده‌اند، وجود داشت.

موضوع مومیایی ها آنچنان قابل توجه است که در سال‌های اخیر چندین فیلم سینمایی نیز به نام مومیایی ساخته شد و بیشتر کسانی که علاقه مند به فیلم های مهیج هستند حتما آنها را دیده اند و شاید هم بخواهند به خاطر موضوع بحث برانگیز و مهیج این فیلم ها یا بیان واقعیت ها و احساسی یا خیالی دوباره آنها را نگاه کنند.

اما مومیایی و موضوع مومیایی اجساد همچنان یکی از موضوعاتی است که مورد توجه مخاطبان است، چراکه با خود بیان و افشای برخی از واقعیت های زندگی انسانی از بُعد سلامت، حکمرانی حاکمان و بیان حوادث و اتفاقات تاریخی را دارد؛ اقدامی که هنوز هم با بهره گیری از دانش مومیایی کردن مصر باستان و با روش‌های علمی کنونی انجام می شود.

اگرچه مومیایی‌ها مربوط به سال‌های خیلی دورتر است و برخی با شنیدن واژه مومیایی به عصر باستان و بخصوص به دوران مصر باستان توجه می کنند، اما در عصری که ما زندگی می کنیم نیز مومیایی انجام می شود، اما عمدتا نه برای نگهداری جسدی که در زمان زنده بودنش دارای ابهت و ارزش و جایگاه سیاسی یا اجتماعی و اقتصادی است، بلکه بیشتر جنبه های سلامتی جسد و انتقال آن از نقطه ای به نقطه دیگر مدنظر است.

مومیایی کردن، روشی برای حفظ جسد است که از دیرباز در فرهنگ ملت های مختلف رایج بود، اما این روش نگهداری اجساد در برخی موارد مجاز است و شرایط آن باید در نظر گرفته شود و به همین دلیل نیز سازمان پزشکی قانونی کشور براساس تایید قوه قضائیه تعرفه ای را برای انجام مومیایی اجساد در شرایط خاص در نظر گرفته است و در بین ده ها خدمتی که پزشکی قانونی ارائه می دهد، مومیایی کردن هم دیده می شود.

تعرفه خدمات خاص پزشکی قانونی هرسال طبق ماده سه قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی کشور و آیین نامه اجرایی ماده ۸ همین قانون، بعد از تایید رئیس قوه قضائیه به منظور عملی شدن به ادارات کل استان ها و مراکز ابلاغ می‌شود و مراکز پزشکی قانونی موظف هستند تعرفه های خدمات پزشکی قانونی را مطابق آیین نامه جدید اخذ و به حساب خزانه واریز کنند و بخشی از این تعرفه مربوط به مومیایی کردن اجساد است.

مومیایی کردن چیست؟

رئیس گروه بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، گفت: مومیایی اجساد از دیرباز در فرهنگ ملت های مختلف از جمله ایران قبل از اسلام رایج بود، اما این روش نگهداری اجساد در برخی موارد مجاز است و شرایط آن باید در نظر گرفته شود و به همین دلیل نیز سازمان پزشکی قانونی کشور بر اساس تایید قوه قضائیه تعرفه ای را برای انجام مومیایی اجساد در شرایط خاص در نظر گرفته است.

علی ضیایی افزود: در مجموع ۲ نوع مومیایی کردن وجود دارد و طبق علم باستان شناسی، انسان هایی هستند که اجسادشان به واسطه شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی مثل قرار گرفتن در معادن نمک، بیابان های با آب و هوای گرم و سوزان یا مکان های سرد و یخ زده، پس از مرگ به همان شکلی که در زمان حیات بوده اند، بدون تجزیه محافظت شده و همچنان محفوظ مانده اند، مانند مرد نمکی که جسدش در معدن نمک چهرآباد در استان زنجان پیدا شد.

وی یادآوری کرد: اما یک نوع دیگر از مومیایی کردن هم وجود دارد که به عنوان مومیایی کردن مصنوعی شناخته می‌شود، این روش مومیایی فرآیندی است که با استفاده از روش های مختلف توسط متخصصان برای جلوگیری از روند فساد یک جسد همچون تغییر رنگ، خروج مایع از منافذ جسد، باد کردن و متعفن شدن جسد و … صورت می‌گیرد و در این روش در ابتدا معده و روده فرد متوفی که محتویات آن دارای آلودگی بالاست، خارج شده و سپس برای انجام مومیایی آماده می‌شود.

مومیایی کردن روی چه اجسادی و با چه روش هایی انجام می شود؟

رئیس گروه بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی در مورد اینکه چه اجسادی در ایران مومیایی می شوند، گفت: به طور کلی اجسادی که نیاز به انتقال به سایر کشورها داشته باشند، مومیایی شدن آنها در پزشکی قانونی انجام می‌گیرد تا از این طریق از روند فساد جسد جلوگیری شود.

وی تصریح کرد: در برخی کشورها از روش انجماد، استفاده از انواع مواد شیمیایی، «فیکساتور» (ثابت نگه داشتن جسد) و روش‌های دیگر استفاده می‌شود، اما در ایران این اقدام با استفاده از برخی مواد شیمیایی خاص صورت می‌گیرد، در ابتدا متخصصان مواد داخل روده و معده جسد را خالی می‌کنند و بعد با استفاده از دستگاه مخصوص، مواد شیمیایی از طریق عروق به داخل تمامی بافت‌ها هدایت می شود، این اقدام موجب می شود تا در مدتی که برای نقل و انتقال جسد تا کشور مقصد صرف می شود، جسد فاسد نشده و ظاهر خود را تا لحظه تدفین از دست ندهد.

وی تاکید کرد: بعد از انجام مراحل مومیایی شدن، جسد در سردخانه پزشکی قانونی نگهداری می شود تا تمام مراحل قانونی آن انجام شود و بعد از آن انتقال یابد.

ضیایی یاد آوری کرد: جسد معمولا بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت و بسته به دمای نگهداری آن، به سمت روند فساد رفته و در صورت مومیایی شدن، به دلیل اینکه مواد به جسد تزریق شده تا آب امحا و احشا کشیده شود، جسد به سمت خشکی رفته و فساد در آن صورت نمی گیرد و بر این اساس، مدت زمان فاسد شدن آن بسیار با تأخیر همراه می شود.

وی ادامه داد: در واقع تنها با مومیایی کردن، آب امحا و احشا جسد را گرفته و مانع از فساد آن می شویم و این عمل امروزه از طریق تزریق مواد به داخل جسد صورت می گیرد، در حالی که در قدیم این مسئله از طریق نخ کتان و استفاده از موم انجام می شد.

رییس گروه بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی گفت: در صورتیکه جسد در محیطی سرد و خشک یا گرم و خشک باشد، به صورت طبیعی به سمت مومیایی شدن پیشرفته و در برخی از قسمت های جنوبی کشور، خود به خود اجساد حالت مومیایی پیدا می کند.

۱۰ میلیون تومان هزینه مومیایی کردن اجساد در پزشکی قانونی

وی در پاسخ به اینکه هزینه مومیایی کردن هر جسد در پزشکی قانونی چقدر است، گفت: طبق جدول تعرفه های پزشکی قانونی هزینه مومیایی کردن بر اساس تعرفه سال ۱۴۰۱ برای هر جسد ۱۰ میلیون تومان است و از ابتدای امسال تا پایان مهر امسال ۵۵ جسد برای انتقال به خارج از کشور مومیایی شده است.

وی افزود: البته براساس تعرفه اعلام شده برای سال جاری، هزینه تعرفه مومیایی برای کشورهای عراق و افغانستان هفت میلیون تومان به ازای هر جسد است.

آیا مومیایی کردن اجساد در داخل کشور و به درخواست بستگان متوفی انجام می شود؟

وی در پاسخ به اینکه آیا خانواده های ایرانی می توانند درخواست مومیایی کردن اموات خود را بدهند، گفت: مومیایی کردن اجساد در ایران ممنوع است و این کار تنها برای اتباع خارجی که در کشور فوت می کنند و با هدف سالم ماندن جسد و جلوگیری از فاسد شدن آن در مسیر انتقال انجام می شود.

ضیایی تصریح کرد: در روند مومیایی کردن جسد برای خارج از کشور تعرفه ها و اقداماتی مانند معاینه جسد، تعیین علت فوت و هویت و نگهداری جسد در سردخانه و کاور جسد هم لحاظ می شود و این تعرفه های باید پرداخت شود.

وی تاکید کرد: برای هر کشوری که تقاضایی وجود داشته باشد، مومیایی انجام می شود و به طور کلی شرکت های هواپیمایی جسد را بدون مومیایی شدن جابه جا نمی کنند و در عین حال اجساد ایرانیان که خارج از کشور فوت می کنند برای انتقال به ایران هم مومیایی می شوند.