یک پژوهشگر مسایل روسیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، درباره نقشه باکو علیه تهران، میگوید که روشن است که اهداف باکو کاملا تهاجمی است و به دنبال این است که یک کریدوری را در جنوب ارمنستان باز کند. حال بحث این است که آیا این کریدور موجب حذف مرز ارمنستان و ایران میشود؟ اگر چنین هدفی داشته باشد، حتما با برخورد ایران مواجه خواهد شد. چون یک مرز تاریخی و راهبردی برای ایران است و ایران نمیتواند آن را بپذیرد که صرف دسترسی زمینی که هم میتواند از بالاتر انجام شود و هم اینکه الان 30 سال است که ایران این امکان را فراهم کرده که آذربایجان با نخجوان ارتباط زمینی داشته باشد. بنابراین مطمئن هستم که ایران نسبت به بحث از بین بردن مرزش با ارمنستان، قطعا واکنش منفی خواهد داشت و مانع از اجرای این نقشه خواهد شد.
درگيريهاي شديد ميان نظاميان ارمنستان و جمهوري آذربايجان که دوشنبه شب در مرزهاي جنوبي دو كشور و در نزديكي خاك ايران از سر گرفته شده بود، امروز با توافق دو طرف به آتش بس ختم شد. حسن بهشتیپور در گفت و گو با «انتخاب» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه باتوجه به اینکه هر دو طرف یکدیگر را در این میان مقصر عنوان میکنند، آیا میتوان گفت که کدام یک به این درگیری دامن میزند، عنوان کرد: «خوشبختانه اکنون آتشبس بر قرار شده است ولی واقعا در این تحولات نمیتوان گفت که چه کسی آتشبس را پیشنهاد کرده و پذیرفته است. باید یک کمیته تحقیق آن را بررسی کند. واقعیت این است که جمهوری آذربایجان به دنبال این است که اولا ارمنستان را از قره باغ بیرون کند و ثانیا از استان سونیک ارمنستان، به نخجوان دسترسی پیدا کند. باکو فشارهای مختلفی را به صورت عملیات نظامی و همچنین مذاکرات سیاسی و لابیگری انجام میدهد تا به این هدف برسد.»
این تحلیلگر سیاست خارجی ضمن تاکید بر اینکه در این شرایط نمیتوان گفت که چه کسی به این جنگ دامن میزند، مطرح کرد: «با این وجود روشن است که اهداف باکو کاملا تهاجمی است و به دنبال این است که یک کریدوری را در جنوب ارمنستان باز کند. حال بحث این است که آیا این کریدور موجب حذف مرز ارمنستان و ایران میشود؟ اگر چنین هدفی داشته باشد، حتما با برخورد ایران مواجه خواهد شد. چون یک مرز تاریخی و راهبردی برای ایران است و ایران نمیتواند آن را بپذیرد که صرف دسترسی زمینی که هم میتواند از بالاتر انجام شود و هم اینکه الان 30 سال است که ایران این امکان را فراهم کرده که آذربایجان با نخجوان ارتباط زمینی داشته باشد. بنابراین مطمئن هستم که ایران نسبت به بحث از بین بردن مرزش با ارمنستان، قطعا واکنش منفی خواهد داشت و مانع از اجرای این نقشه خواهد شد.»
بهشتیپور افزود: «باید دید که آیا پشت این تحرکات، تحریکات ترکیه هم در میان است یا خیر. چراکه ترکیه هم با اهدافی که دارد، میخواهد از طریق 10 کیلومتر مرزی که به نخجوان دارد، آن را به اذربایجان ارتباط دهد. بنابراین راهش این است که از طریق خاک ارمنستان تا به خزر و آسیای مرکزی برود؛ ترکیه سالها به دنبال این نقشه بود ولی فکر نمیکنم که بتواند آن را به تحقق برساند. به دلیل اینکه از یک طرف با منافع ایران و ارمنستان و از طرف دیگر هم با منافع روسیه تعارض دارد. اصولا هم ارتباط نخجوان و خاک اصلی آذربایجان میتواند از طریق مسالمتآمیز و بدون نیاز به جنگ و درگیری و اینکه به دست نیروهای فرا منطقهای بهانهای برای مداخله در منطقه بدهد، برقرار باشد. حال باید دید که آیا از این سیاستها دست بر میدارند یا همچنان میخواهند آن را ادامه دهند.»
این کارشناس مسائل بینالملل درخصوص نقشه باکو علیه ایران، گفت: «اینکه باکو به دنبال دسترسی به نخجوان است، فی نفسه اشکالی ندارد ولی اینکه بخواهد یک مرز تاریخی را از بین ببرد، مشکل است. به هر حال این مرز به صورت تاریخی بین ایران و قفقاز وجود داشته است که بخشی از آن طریق ارمنستان و بخش دیگر از طریق آذربایجان برقرار میشده. یعنی روابط ایران و جمهوری آذربایجان از یک سو و روابط ایران، ارمنستان و گرجستان از سوی دیگر. بر این اساس نمیتوان از طریق قدرت نظامی، ژئوپلوتیک منطقه را تغییر داد. در این صورت قطعا با واکنش رو به رو خواهد شد.»
وی ادامه داد: «متاسفانه گرایشهای پانترکیسیت، بدون آگاهی از جزئیات این نقشه و اهدافی که دیگران پشت این داستان دارند، از این امر حمایت میکنند که جمهوری آذربایجان کشور مسلمان و ارمنستان یک کشور مسیحی است. در حالی که اینجا بحث مسلمان و مسیحی بودن مطرح نیست بلکه بحث منافع کشورها و ژئوپولتیک در میان است که ربطی به دین ندارد. نمیتوان به خاطر مسائل اسلامی، ما بحث ژئوپلوتیک را نادیده بگیریم.»
بهشتیپور ضمن بیان اینکه اگر جغرافیای منطقه بخواهد بهم بخورد، دیگر سنگ روی سنگ بند نیست، تاکید کرد: «به باور من بهترین کار این است که از طریق گفت و گو و مذاکره بتوانند یک دسترسی منطقی از طریق جادهها، برای آذربایجان به نخجوان باز شود، بدون اینکه به حاکمیت ملی ارمنستان خدشهای وارد شود، همانطور که آذربایجان هم دوست ندارد حاکمیت ملیاش مخدوش شود. از راه مذاکرات و گفت و گوی صلحآمیز، میتوان به برقراری ارتباط بهتر بین کشورهای منطقه کمک بسیاری کرد و این حتما به نفع همه کشورهاست.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: «درگیری و جنگ به نفع آنهاییست که دنبال مداخله هستند؛ از جمله اسرائیلیها و امریکاییها که به دنبال چنین اهدافی هستند و همچنین تا حدودی ترکیه هم به دلایلی که پیشتر اشاره کردم، دارد این تحریکات را انجام میدهد. در حالی که این اشتباه بزرگی است و به نظرم بهترین کار این است که به سمت همکاری بیشتر بروند. در واقع قفقاز نمادی از همکاریهای منطقهای شود و به گسترش روابط ایران، ارمنستان و گرجستان از یک طرف و ایران، آذربایجان و روسیه از طرف دیگر، کمک کند. کمااینکه این مهم هیچ تعارضی هم با منافع ترکیه ندارد. ترکیه هم میتواند با اذربایجان و ارمنستان یا با گرجستان و روسیه روابط خوبی داشته باشد.»
