ایرنا: حدادعادل با بیان اینکه جنس رئیسی از مردم است و او در آستان قدس و قوه قضائیه نیز این مردمی بودن را نشان داده است، گفت: دیگر برای مردم ایران، رئیسجمهورشان، فردی زمینگیر و تهراننشین تلقی نمیشود؛ بلکه او رئیس جمهور همه مردم ایران است.
پرواز بالگرد رئیسجمهور در بک گراند توفان شن و دست تکان دادن زنان محلی با لباسهای رنگی برای او بیشتر شبیه یک سکانس سورئال است؛ اما ما با یک واقعیت مواجه هستیم که تقریبا هر هفته در یکی از شهرهای ایران تکرار میشود اما تکراری نمیشود، توفان شن همه را یکدست خاکی کرده است، خاکی شدن عبا و عمامه مشکی رئیسجمهور بیشتر از بقیه به چشم میآید، جوانان با اشتیاق دور رئیس جمهور جمع میشوند و با او سلفی میگیرند. رئیسی به مناطقی میرود که شاید تا قبل از این حتی استاندار و فرماندار هم به آنجا نرفته است، رئیسجمهور حالا یکسالی هست که به جای مدیریت مانیتوری به قلب ایران میرود و بدون تشریفات و پروتکلهای مرسوم با مردم حرف میزند، صدای آنها را میشنود، صدای آنها میشود و اقتضائات دولت مردممحور را اجرایی میکند و این میزانسن انتفاع به نفع مردم در همه ساحات حکمرانی ادامه دارد.
اما این همه ماجرا نیست؛ ۱۴خرداد امسال از حرم امام خمینی (ره) پیام مهمی صادر شد. رهبر انقلاب در جمع قشرهای مختلف مردم فرمودند: «موارد متعددی داریم که امام با صراحت از مسئولین کشور ــ یا از یک نفر یا از مجموعهای از مسئولان ــ قدرشناسی کرده. توصیه من این است، امروز که دشمن در صدد تخریب مسئولان انقلابی است، وظیفه قدرشناسی وظیفه سنگینی است؛ باید از مسئولین قدرشناسی کرد.»
حالا به مناسبت یک سالگی دولت سیزدهم در آخرین روزهای شهریور، میخواهیم از دیدگاه نخبگان و کارشناسان سیاسی و سیاست خارجی، عملکرد دولت در حوزههای مختلف سیاست خارجی، دیپلماسی چندجانبه گرایی و اقتصادی، تجارت خارجی و رویکردهای گفتمانی این دولت در دو حوزه جمهوریت و عدالت را مرور کنیم.
آنچه در ادامه میآید گفتوگوی با غلامعلی حدادعادل رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است، مشروح این گفتوگو در ادامه از نگاهتان میگذرد:
با توجه به اینکه یکسال از عمر دولت سیزدهم میگذرد، در خصوص اقدامات انجام شده بخصوص نتایج رویکردی که دولت در بحث سیاست خارجی پیش گرفته، بفرمایید ارزیابی شما چیست؟
تصور میکنم یکسالگی دولت سیزدهم فرصت خوبی برای ارزیابی کار دولت است، البته چون این نخستین سال کار دولت بوده هنوز فرصت کافی برای به بار نشستن و به نتیجه رسیدن تصمیمات نیست؛ ولی با این حال میتوانیم درباره خیلی از کارهای دولت صحبت کنیم و ارزیابی نسبی داشته باشیم، از جمله درباره سیاست خارجی.
نگاه دولت آقای رئیسی به شرق در مقابل نگاه سنتی به غرب که قبلاً وجود داشت، کار درستی است. به طور کلی در سه دهه گذشته ثابت شده است امریکاییها بعد از فروپاشی شوروی تصور میکردند راه باز است و آنها میتوانند با سیاست یکجانبهگرایی فعال در جهان رفتار کنند و هیچ مانعی بر سر راه آنها وجود نخواهد داشت. نظریهپردازی افرادی مثل فوکویاما تحت عنوان «پایان تاریخ» حکایت از این نگاه آمریکاییها دارد ولی جهان این یکجانبهگرایی را نپذیرفته و اتفاقاتی که خصوصاً در آسیا و همچنین در روسیه آغاز شده، یک مقاومت جدی در برابر تاختوتاز لجامگسیخته آمریکا بوده است.
ارتباط با شرق، در کنار ارتباط عزتمندانه با سایر کشورهاست
در حال حاضر ما شاهد هستیم، که دوگانه آمریکا و چین در سیاست خارجی ایالات متحده چقدر جدی شده است و کشورهای دیگر جهان باید در سیاست خارجی خود به این واقعیتها اهمیت بدهند. از سوی دیگر اتفاقاتی که در اروپا رخ داده، نزدیک شدن ناتو به مرزهای روسیه و جنگ اوکراین، سبب شده که روسیه به یک اتحاد محکمی با چین و کشورهایی همچون ایران وارد شود و زمینهای بشود تا تحریمهایی که علیه جمهوری اسلامی ایجاد شده بود تا حدی شکسته شود؛ این نشان میدهد ایران چشم به غرب ندوخته است و مجموع این شرایط ما را به این نتیجه میرساند که این ارتباط با شرق، در کنار ارتباط عزتمندانه با کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی میتواند، مسیر درستی باشد.
چه نمرهای به دولت سیزدهم در خصوص عملکرد دولت میدهید؟
این نمره دادن حرفهای عامهپسند و عامهفهم است، اما اگر بخواهیم ارزیابی بهمعنای خوب و متوسط و عالی داشته باشیم، عملکرد دولت خوب بوده است. به اعتقاد بنده این روش فعلی دولت در اینکه ارتباط با چین و روسیه و برخی از کشورهای دیگر را جدی گرفته کار منطقی و درستی بوده است.
با توجه به پیگیری عزتمندانه و مقتدرانه مذاکرات، تحلیل شما از رفتار تیم دیپلماسی دولت در زمینه مذاکرات رفع تحریم چیست؟
همان نگاهی که باعث شده دولت همه تخممرغهای خود را در یک دستمال نپیچد و در یک سبد نگذارد؛ و رفع همه مشکلات کشور را مشروط به حل مذاکرات برجام نکند، همان نگاه حاکم بر ذهن مذاکرهکنندگان فعلی با طرفهای برجامی است و مسلماً این نگاه نتیجه بهتری میدهد.
تا وقتی که کشور رئیسجمهور قبل از مذاکرات به صورت آشکار اعلام میکند حل مشکل آب خوردن کشور را هم باید به برجام موکول کنیم، و رسماً اعلام میکند انبارهای ما هم خالی است، و به کسانی که در داخل کشور میگفتند ما نگران و دلواپس مذاکرات هستیم، توهین میکند؛ یعنی به جای اینکه منتقدان داخلی را به یک ابزار قدرت برای خود در برابر طرف مقابل تبدیل کند تا بهخاطر وجود منتقدان داخلی از آنها در مذاکرات امتیاز بگیرد، منتقدان داخلی را تحقیر میکند و همه چیز را گره به برجام میزند.
بنده به این واقعیت توجه دارم که مذاکره یک نوع چانهزنی است و در هر چانهزنی طرفین انعطافهایی از خود نشان میدهند و درواقع سعی میکنند به یک نتیجه بهینه برسند. این نقطه بهینه با نقطه بیشینه فرق دارد. همیشه یک بیشینهای را در نظر میگیرند تا به یک بهینهای برسند. من روند فعلی مذاکرات را در مجموع اینطور میبینم.
به نظر شما در حال حاضر عملکرد دولت در حوزه فرهنگ و اقتصاد چطور بوده است؟ چالشهایی که در حوزه فرهنگ داشتیم در یکسال اخیر برطرف شده و از نگاه شما اتفاق مثبتی در زندگی مردم در خصوص معیشت رخ داده است؟
هدفمندی یارانهها یک جراحی اجتنابناپذیر بود. هر آدم عاقل و منصفی وقتی به تبعات دو قیمتی بودن ارز دقت کند، تصدیق میکند که پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی زمینهساز فساد است.
چرا جلوی این فساد در دولت قبل گرفته نشد؟
دولت قبل فکر میکرد این یک نوع یارانه است که به کالاهای اساسی داده میشود و معتقد بود برای اینکه تولیدکنندگان کالاهای اساسی مثل مواد غذایی، دارو و ... افزایش قیمت نداشته باشند، ارز ارزان میدهیم تا آنها نیز قیمت ارزان تعیین کنند، محاسبۀ آن دولت اینطور بود؛ ولی خیلی از کسانی که ارز ارزان گرفتند یا آن ارز را به تولید وارد نکردند یا در قیمتگذاری شبیه ارز آزاد نرخگذاری کردند. بنابراین از این جهت میدان فساد و زمینه قاچاق فراهم شد و خیلی گرفتاریهای دیگری هم ایجاد کرد.
یعنی دولت گذشته با تصویب ارز جهانگیری به نوعی منجر به ایجاد رانت و فساد شد؟
حتماً. بنده معتقدم زمینۀ فساد مالی تقریباً برابر با گستره ارز ۴۲۰۰ تومانی است. یعنی هر کجا شما ارز ۴۲۰۰ تومانی دادید باید منتظر فساد باشید. نمیخواهم بگویم هر کسی ارز ۴۲۰۰ تومانی گرفته فساد کرده است، بلکه معتقدم این زمینه ایجاد فساد است و حذف آن گریزناپذیر بود.
البته طبیعی است که در هر جراحی تا چند هفته حال بیمار بدتر از قبل از جراحی است ولی هیچکس به این دلیل از یک جراحی سودمند صرفنظر نمیکند. در کشور ما هم این اتفاق افتاد و بعد از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یک مدتی شاهد جهش قیمتها بودیم ولی حال که چند ماهی از اجرای این کار گذشته است، آرام آرام وضعیت بهتر میشود.
التهاب و افسارگسیختگی قیمتها مهار شده است
از این رو من احساس میکنم التهاب و افسارگسیختگی که چند ماه پیش در قیمتها بود، اکنون مهار شده است.
پس دولت سیزدهم توانسته تورم و گرانی را به نوعی مدیریت کند و باعث نزول آن شود؟
بله، میتوان چنین امری را تایید کرد.
جنس آقای رئیسی از مردم است
یکی از شعارهای اصلی دولت، گفتمان عدالت و جمهوریت است و به همین واسطه شاهد حضور میدانی رئیسجمهور در میدانها و در بین مردم بودهایم؛ تحلیل شما از مردمی بودن دولت و اقداماتی که در یکسال اخیر داشته چیست؟
جنس آقای رئیسی از مردم است، او در آستان قدس و در ریاست قوه قضائیه نیز این مردمی بودن را نشان داد. حتی یکی از دلایل اقبال مردم به آقای رئیسی همین شناختی بود که از شخصیت ایشان و مردمی بودن او داشتند.
در یکسال گذشته نیز آقای رئیسی این خصلت را به نحو بارزتری نشان داده است و اکنون برای مردم ایران، آقای رئیسی یک رئیسجمهور زمینگیر و تهراننشین تلقی نمیشود؛ بلکه او رئیس جمهور همه مردم ایران است.
ایشان با روستاییها، مثل خود آنها نشست و برخاست و با نخبگان گفتوگو و به مشکلات عامه مردم رسیدگی میکند؛ درواقع هر جایی که به حضور ایشان نیاز باشد، درنگ نمیکند.
تحلیل شما از اثرگذاری سفرهای استانی ایشان در این پاراداریم فکری چیست؟
بنده فراموش نمیکنم وقتی ایشان از سفر روسیه برگشت، درحالی که آن سفر یکی از مهمترین سفرهای خارجی آقای رئیسی در یکسال اخیر بود، بعد از بازگشت در نیمهشب، صبح اول وقت با هواپیما خود را به کرمان رساند تا در مناطق زلزلهزده حضور داشته باشد! شما کجا سراغ دارید رئیسجمهوری اینچنین از استراحت خود بگذرد؟! بنده حتی گاهی شاهد بودم آقای رئیسی تا ساعت یازده و نیم شب در جلسات حضور دارد در حالی که میدانستم فردا اول وقت باید در یک همایش بزرگ شرکت و سخنرانی کند.
حضور رئیسجمهور در استانها به همبستگی ملی کمک بسیاری میکند
به نظر من حضور ایشان در استانها فواید زیادی داشته است؛ به طور مثال اولاً به رفع مشکلات کمک و در عین حال ایشان را با واقعیتهای حقیقی جامعه آشنا میکند و مردم را امیدوار نگه میدارد و از همه این موارد مهمتر این است که حضور رئیسجمهور و دولتمردان در بین مردم به همبستگی ملی و وحدت ملی کمک بسیاری میکند.
ما میدانیم امروز دشمنان ایران همبستگی ملی را نشانه گرفتهاند و شاهد هستیم که آنها با تمام قوا و با کمک بعضی پادوهای داخلی خود، سعی دارند در هر جایی یک اختلافی ایجاد کنند، یک جا به بهانه زبان این اختلاف را ایجاد میکنند، یک جا عقبماندگیهای انباشته تاریخی را بهانه میکنند و یک جایی دست روی اختلافات مذهبی میگذارند. حضور رئیسجمهور در استانها باطلالسحر این توطئههای بیگانگان است.
برخی اعتقاد دارند این اقدامات رئیسجمهور جنبۀ پوپولیستی دارد، ارزیابی شما چیست؟
همیشه مخالفان یک دولت به نوعی اقدامات آن را تخطئه میکنند. اما من به کسانی که مخالف هستند میگویم اگر رئیسجمهوری بخواهد مردم را امیدوار کند و درد دل آنها را بشنود، راهی ندارد جز اینکه وزرا را به منطقههای استانی و مختلف کشور ببرد و به جای دیوانسالاری و وقتکشی، تصمیم سریعتری بگیرد. البته ما قرار نیتخوانی نداریم، بلکه به کاری که اتفاق میافتد توجه میکنیم.
در خصوص حوزه فرهنگ هم ارزیابی خود را بفرمائید.
در زمینه فرهنگ، اتفاقی که در این دولت افتاده این است که مردم این دولت را از نظر اعتقاد به فرهنگ اسلامی قبول دارند و صادق میدانند.
فضای بازتری برای کار جهادی پدید آمده است
از سوی دیگر دولت یک نوع آرامش در فضای فرهنگی در این یک سال پدید آورده است که یک دلیل آن پرهیز آقای رئیسی و به تبع ایشان همکاران او از حاشیهسازی است؛ در واقع بسیاری از بحثهای حاشیهای که در حوزه فرهنگی و اعتقادی وجود دارد در این دوره برجسته نشده است. دلیل دیگر این توفیق، اعتقاد این دولت به مبانی انقلاب است و این باعث شده نیروهای انقلابی، معتقد، مؤمن و جهادی با امیدواری وارد صحنه شوند. این متفاوت از دولتی است که به این نیروها میدان نمیدهد.
در حال حاضر بنده احساس میکنم در اداره کشور یک فضای بازتری برای کار جهادی پدید آمده است، یعنی کاری که از جنس جنگ و جبهه و برخاسته از یک ایمان، فرهنگ و اعتقاد و در جهت رضای خدا برای خدمت به مردم است.
وقتی شما میبینید یک کاری که در دولتهای قبل چند ماه یا چند سال طول میکشید، اما در این دولت در عرض چند هفته انجام میشود، درواقع ناشی از یک وحدت فرهنگی بین این دولت و نیروهای پای کار انقلاب است که اعتقاد دینی دارند.
بنابراین از نظر فرهنگی ریشه موفقیت این دولت در میدان عمل است ولی در عین حال انتظار ما از دولت هنوز بیش از این است؛ به عنوان مثال بنده اعتقاد دارم تا وقتی فضای مجازی سامان نگیرد، مشکلات فرهنگی ما ادامه دارد. فضای مجازی فعلی قطعاً میدان جنگ فرهنگی است و از این رو تأکید ما این است که دولت مسئله ارزشها، اخلاق و فرهنگ را در فضای مجازی جدی بگیرد.
یعنی مشخصاً پیشنهاد شما به دولت چیست؟
هر کشوری یک حد و حدودی برای دستگاهی که در اختیار دارد، قرار میدهد، به این معنا که هیچکشوری اجازه نمیدهد تحت عنوان آزادی، امنیت ملی کشور تهدید شود. بنابراین پیشنهاد ما به دولت این است که این امکانات و زیرساختها و سختافزارهای لازم را برای اینکه در فضای مجازی استقلال داشته باشیم، تسریع کند؛ یعنی چیزی که حدود ۲۰ سال است همه دولتها قول میدهند ولی عمل نمیکنند.
منظور شما اینترنت ملی است؟
بله، کدام کشوری میگوید با یک فرهنگ مستقل میخواهم در عرصه بینالمللی ظاهر شوم اما درها را باز بگذارم تا هر کشوری میخواهد برود و بیاید؟ این منطقی نیست! کشورهای دیگر که میخواهند در برابر غرب بایستند و استقلال خود را حفظ کنند، همین کار را کردند اما ایران از این جهت عقب است.
عزم دولت را در مبارزه با فساد جدی میبینم
ارزیابی شما از رویکرد دولت در امر مبارزه با فساد چیست، مخصوصاً که بحث فساد فولاد مبارکه نیز مطرح شد درحالی که اولین برکناری در دولت سیزدهم مربوط به برکناری آقای عظیمیان از ریاست فولاد مبارکه بوده است، درصورتی که دادستانی در دوره آقای روحانی حکم برکناری او را داده بود اما اجرا نشد. به نظر شما روندی که دولت آقای رئیسی در شناسایی و مبارزه با فساد آغاز کرده، چطور است؟
بنده عزم دولت را در مبارزه با فساد جدی میبینم، دقت آقای رئیسی در اینکه افراد پاکدست را در مسئولیت ها قرار دهد، تحسین میکنم. البته در مبارزه با فساد یک مسئله مبارزه واقعی با فساد و یک مسئله پیوستهای رسانهای مبارزه با فساد است.
برخی مواقع همانطور که عمل جراحی ساده ممکن است به عفونت گستردۀ بعد از عمل منتهی شود که آثار زیانبارتری دارد سیاستهای غلط تبلیغاتی نیز باعث میشود این مبارزه با فساد بد فهمیده شود و موجبات بدبینی مردم را نسبت به کل نظام و انقلاب فراهم کند و بهانه به دست دشمنان انقلاب و مخالفان داخلی بدهد.
به طور مثال اگر هرگاه تلویزیون را روشن کنیم ببینیم یک دادگاه در حال برگزاری است و مفسدی را محاکمه میکنند، مردم عادت میکنند بگویند پس امروز نوبت چه کسی است! از این رو این روش عاقلانه نیست؛ هرچند اکنون این مسئله تعدیل شده است، اما در یک کشور ۸۵ میلیونی، ممکن است تعدادی پرونده فساد اقتصادی وجود داشته باشد. بنابراین اگر دستگاههای تبلیغاتی اشتیاق داشته باشند هر روز این دادگاهها را به رخ مردم بکشند بدین معناست که هر روز در رسانههای کشور یک دادگاه مبارزه با فساد داریم، در این شرایط طبعاً باید انتظار این را داشت که مردم گمان کنند از بالا تا پائین همه فساد میکنند و مملکت غرق در فساد است.
گزارشی که درباره فساد فولاد مبارکه منتشر شد نیز طبق گفته کارشناسان و برخی از دلسوزان نسخۀ نهایی این گزارش نبوده و حتی خود کسانی که این گزارش را تهیه کردند میگویند ما نمیدانیم چه کسی این گزارش را منتشر کرده و این صرفاً یک پیشنویس اولیه و پالایش نشده و غیر نهایی بوده است؛ البته جدای از این مشکلات و اشکالات، باید گفت عزم دولت در مبارزه با فساد جدی است.
این دولت مهمتر از اینکه به دنبال مفسدان برود، سعی دارد زمینه ایجاد فساد را از بین ببرد؛ کما اینکه دولت زیر بار حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی رفت و آنجا کاری کرد که جلوی هزاران فساد از ریشه گرفته شود، بنابراین به جای اینکه کار درمانی بعد از اطلاع از بیماری و فساد صورت گیرد، کاری میکند که اصلاً بیماری اتفاق نیفتد.
به عنوان سوال آخر بفرمایید چالشهای دولت را در این یکسال چه میدانید؟
چالشهای انباشتۀ اقتصادی به نظر من چالشهای بزرگی است و از سوی دیگر هنوز قدری سستی بدنه اداری وجود دارد و دیده میشود، بنابراین بدنه اداری کشور هنوز سرعت لازم برای دنبال کردن کار دولت را ندارد که از این رو باید تغییرات بیشتر شود.
