بازخواني گفت‌‌وگو با پدر دوبله ايران پس از درگذشتش

استاد علي كسمايي مي‌گفت: « خوشحالم خدا عمري به من داد كه بتوانم با سه نسل كار كنم.»

اين هنرمند كه 6 تير ماه از دنيا رفت، به عنوان يكي از بنيانگذاران صنعت دوبله ايران شاگردان زیادی را تربیت کرد که امروز از پیشکسوتان دوبلاژ ایران محسوب می‌شوند.

كسمايي در گفت‌‌وگويي با خبرنگار ايسنا گفته بود: « زماني‌كه وارد سينما شدم، حتي در ايران يك "مويلا" (ميز تدوين) وجود نداشت و دوبله‌ي فيلم‌هاي فارسي را كه در "پارس‌فيلم" انجام مي‌شد، هنرمنداني چون سيامك ياسمي، ژاله علو، مهين بزرگي و بيژن محتشم كه علاقه‌مند و عاشق سينما بودند، انجام مي‌دادند. آن فيلم‌ها كه در "پارس‌فيلم" ساخته مي‌شدند، نه صداي صحنه و نه صداي شاهد داشتند؛ بنابراين ما ديالوگ‌هاي آن‌ها را درست مي‌كرديم.»

علی كسمايي كه فارغ‌التحصيل رشته‌ي اقتصاد از دانشگاه تهران بود، از سال 1329 فعاليتش را در زمينه‌ي دوبله آغاز كرد و براي اولين‌بار در سال 1333 به عنوان سرپرست گويندگان فيلم "شاهزاده‌ي روباهان" را دوبله كرد.

او كه متولد 1294 بود، دوبله‌ي "شازده احتجاب"، "شطرنج باد"، "ملكوت"، "هجرت"،‌" پرواز در شب"، "هزاردستان"، "سربداران"، "آخرين پرواز"، "اين خانه دور است"، "سال‌هاي جواني"، "اتاق يك"، "حكايت آن مرد خوشبخت"، "كميته‌ي مجازات" و "هور در آتش" و فيلم‌هاي خارجي "دكتر ژيواگو"، "بانوي زيباي من"، "آواي موسيقي" و "هملت" را در كارنامه‌ي هنري‌اش ثبت كرده است.

اين پيشكسوت دوبله در بخشي از اين ديدار درباره‌ي وضعيت دوبله گفته بود:« گويندگان در گذشته پيش از كار آمادگي پيدا مي‌كردند. ما با همكاران بحث و گفت‌وگو مي‌كرديم تا به نتيجه مي‌رسيديم، اما الآن اين‌گونه نيست. آن زمان به جز دستمزد مترجم، ساير هزينه‌هاي دوبله‌ي يك فيلم، 7 تومان بود كه نسبت به امروز خيلي بيش‌تر است. ضمن اين‌كه كار را از هم قاپ نمي‌زديم. يك‌بار فيلم حادثه‌يي براي دوبله براي من آوردند؛ اما من گفتم كار بر روي اين‌گونه فيلم‌ها كار آقاي دوستار است. در واقع آن دوره بيش‌تر هواي يكديگر را داشتيم.»

علي كسمايي از فيلم "هور در آتش" درسال 70 به عنوان آخرين كارش نام ‌برده و مي‌گفت: « من براي اين فيلم با تجربه‌اي كه در فرانسه ديده بودم ، براي هر لهجه‌ي از صاحب لهجه استفاده كردم؛ بنابراين از نقاط مختلف ايران، گوينده جمع كرديم.»

اين هنرمند در كارنامه‌ي هنري‌اش همچنين نگارش فيلم‌نامه‌ي "شرمسار" اسماعيل كوشان را در سال 29 برعهده داشته كه در ادامه، سه فيلم "غفلت"، "دسيسه" و "يعقوب ليث" نيز را به عنوان كارگردان ساخته است.

كسمايي تا قبل از سال 29 به عنوان نويسنده و مترجم در مطبوعات فعال بوده و مديريت مجله‌هاي "عالم هنر"، "شهر ري"، "اطلاعات"، "مهر ايرانگ و "راهنماي كارگران "را برعهده داشته است.

به شواهد و تاريخ، بسياري از مديران دوبلاژ و گويندگان مطرح كه هم‌اكنون مشغول كار هستند، از شاگردان کسمایی محسوب مي‌شوند؛ چنان‌كه ابوالحسن تهامي‌نژاد - از دوبلوران پيشكسوت - درباره‌ي او گفته است: « كسمايي استاد همه‌ي ماست و ما دوبله را با ايشان شروع كرديم. آقاي كسمايي در همه‌ي ما تأثير داشته و فيلم‌هاي خيلي خوبي را دوبله كرده است، كه به خوبي آن‌ها را مي‌فهميده و مي‌دانسته چه كاري بايد انجام دهد.»

منوچهر اسماعيلي دوبلور پيشكسوت هم درباره کسمایی گفته بود: « من بخش كوچكي از حاصل عمر "علي كسمايي" هستم. درود مي‌فرستم به تمام هنرمندان كه سرمايه‌گذار سينما بودند. من افتخار دارم كه در سن 20 سالگي درفيلم "دروازه پاريس" با ايشان همكاري كردم. يكي از ويژگي‌هاي علي كسمايي دادن فرصت بود. او ياد داد چيزي را كه ياد گرفتي پيش خودت نگه‌ندار. اين باعث ماندگاري نام علي كسمايي در دوبلاژ ايران شد.»

علي كسمايي سالها پیش در مراسم تقدیری که برایش در جشن سینمای ایران گرفته بودند، مي‌گفت:« من يكي از پيشگامان سينماي ايران هستم و زندگي‌ام را در اين راه سپري كردم. بسيار خوشحال هستم كه جامعه هنري و مديران سينماي ايران، خدمتگزاران سينما را هميشه به ياد دارند و با پاداش‌ها معنوي سرافرازشان مي‌كنند. نمونه حاضرش خود من هستم كه سالهاي سال در مديريت دوبلاژ ايران خدمت كردم و به عنوان پدر دوبلاژ ايران مفتخر شده‌ام و سپاسگذارم. شما هنرمندان گرامي شهريار شاعر را مي‌شناسيد، شعرهاي ناب او را خوانده‌ايد يا شنيده‌ايد. او در بيتي غمگنانه سروده است «تا همه عمر رفيق نداني كه كيستم ...روزي سراغ من آيي كه نيستم» من با اجازه زنده‌ياد شهريار در اين بيت شعر او دست مي‌برم و به مناسبت اين بزرگداشت به اهالي سينما مي‌گويم تا «هستم رفيق تو داني كه كيستم ... روزي سراغ من آيي كه هستم».

پدر دوبله ایران همچنین در مراسم دیگری که به مناسبت نامگذاری استودیویی بنام او در انجمن گویندگان جوان حضور داشت با بیان اینکه در تمام عمرش هميشه با جوان‌ها كار كرده‌است اظهار کرده بود: « در رشته‌هاي مختلف در زندگي‌ام فعاليت داشته‌ام، ولي بيشترين شادابي و تلاش در طول عمرم همراه با جوان‌ها بوده است و امروز هم بسيار خوشحالم كه باز در حضور شما جوان‌ها ايستاده‌ام و مي‌توانم شادي ساليان دراز خود را در حضور شما ابراز كنم. اگر من كاري كردم به تنهايي نبوده و با همكاري جوان‌هايي بوده كه در اين راه به من كمك كرده‌اند و خوشحالم خدا عمري به من داد كه بتوانم با سه نسل كار كنم و با افتخار بگويم جوان‌هاي 20 سال پيش هم با من كار كردند و امروز افتخار دوبله ايران هستند.»

علي كسمايي در سال 88 جوايز و يادگارهايش كه شامل عكس‌ها، فيلم‌ها، لوح‌ها و يادگاري‌هاي بيش از نيم‌قرن فعاليتش در سينما بود را به موزه سينما واگذار كرد.

او در دفتر موزه سینما نوشت: «اينك حاصل زندگي‌ام را، از نوشته‌ها، سروده‌ها، كتاب‌ها، لوح‌هاي تقدير، فيلمنامه‌ها، نوارها و ... به موزه‌ي سينماي ايران پيشكش مي‌كنم، تا از گزند پراكندگي و نابودي در امان باشند و باشد كه براي آيندگان به كار آيد بر پيشينيان است كه‌ با كوشش خستگي ناپذيرتري، اين مرز‌وبوم كهنسال پرافتخار را، آبادتر و توسعه يافته‌تر و افتخار‌ آميزتر و موزه‌اش را پربارتر به آيندگان پيشكش كنند.»

به گزارش ايسنا، علي كسمايي كه از هفته‌ي پيش شرايط جسمي‌اش به‌دليل كهولت سن وخيم شده بود، روز گذشته ـ 6 تير ماه ـ در خانه‌اش دار فاني را وداع گفت.

مراسم تشييع اين هنرمند پنج‌شنبه (8 تيرماه) ساعت 9:30 از مقابل تالار وحدت برگزار مي‌شود.