معاونان اول سه ‌رئیس‌جمهور چه کسانی بودند؟

هفته​نامه آسمان در گزارشی به بازخوانی عملکرد معاونان اول دولت​های هاشمی، خاتمی و احمدی​نژاد پرداخت و نوشت:

معاون اول دومین مقام عالی رتبه در هیأت وزیران است. معاون اول رئیس‌جمهور وظیفه اداره هیأت وزیران در غیاب رئیس‌جمهور و مسئولیت هماهنگی سایر معاونان رئیس‌جمهور را برعهده دارد. این مقام در اصطلاح قانونی اساسی در سال 1368 به قوه مجریه افزوده شد.

حسن حبیبی اولین شخصی بود که به معاونت رئیس‌جمهور در دولت هاشمی رفسنجانی رسید. بین سال‌های 1368 تا 1376. او وزیر ارشاد دولت بازرگانی، وزیر علوم و آموزش عالی و پس از آن وزیر دادگستری دولت میر‌حسین موسوی بود که به مدت 12 سال پست معاون اولی را در اختیار داشت. او عضو پر‌سابقه حقوقدان شورای نگهبان و یکی از اعضای تیمی که در دوره حضور امام در پاریس، مامور نوشتن پیش‌نویس قانون اساسی شده بود. پس از آن نیز در فاصله سال‌های 1376 تا 1380، معاون اول سید‌محمد خاتمی، رئیس‌جمهور سابق بود.  برخی نقش او را در دوره معاون اولی هاشمی رفسنجانی در امور کمتر می‌دانند و معتقدند در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی به معاون اول مسئولیت‌های بیشتری محول شد.

رفتن حبیبی یکی از مهم‌ترین تغییرات دولت دوم خاتمی بود که به واسطه آن محمد‌رضا عارف از ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق به سمت معاون اولی ارتقاء یافت و (از 1380 تا 1384) به این مقام منصوب شد. عارف پیش از آن، از شهریور 1376 تا خرداد 1379 به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن سپس به عنوان رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود. اگرچه بعضا اختلافاتی میان معاون اول و رئیس‌جمهور بود اما با تعامل و... حل می‌شد. عارف هم در دوران معاون اولی از خود تصویری آرام و بی‌حاشیه به جا گذاشت. بی‌حاشیه تا جایی که در دوران جنجالی اصطلاحات با تمام اتفاقاتی که بر اصلاح‌طلبان می‌رفت، موضع او سکوت بود. عارف نظرش بر این است که محافظه کار نیست و رعایت اصول و نظام را می‌کند و به خاطرش سکوت می‌کند. خودش معتقد است که این سکوت‌ها خیلی معنادار است و می‌گوید که با هیچ‌کس جز خدا، تعارف ندارم و چیزی ندارم که از دست بدهم.

پرویز داودی در دوره اول چهارساله ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، معاون اول رئیس‌جمهور بود.  تصویری که از او باقی مانده حضور در نشست‌ها و جلسات و همایش‌های اقتصادی و ارائه آمار و ارقامی مطلوب دولت است. آمار‌های اقتصادی که دولت را همیشه در مقایسه با دولت‌های قبل در مسیر رشد و توسعه قرار می‌داد.  داودی اقتصاد‌خوانده دانشگاه ایالتی آیووا آمریکا بود و مدیر گروه اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی و مشاور اقتصادی رئیس‌ قوه‌‌‌قضائیه را هم در کارنامه داشت. بعد‌ها همشهری اقتصاد به نقل از قائم‌مقام مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در دولت نهم به دستور معاون اول رئیس‌جمهور دستکاری شد.  گروهی داودی را مرد واقعی و تاثیر‌گذار در بسیاری از عزل و نصب‌های اقتصادی دولت نهم می‌دانند. او بدون اینکه مراسم تودیعی برایش برگزار شود یا برای خداحافظی با کارکنان زیر‌مجموعه خود به محل کارش مراجعه کند در محل کار خود حضور نیافت و به شایعات مربوط به قهر با دولت دامن زد. احمدی​‌نژاد پس از آن برای او حکم مشاور عالی رئیس‌جمهور را زد و مشایی را جایگزین داودی به عنوان معاون اول خود کرد.

حکم انتصاب مشایی که پیش از آن معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بود، شنبه 27 تیر‌ماه از سوی احمدی‌نژاد صادر شد. این انتخاب مخالفت‌های زیادی را در طیف مخالفان و حتی برخی از حامیان احمدی‌نژاد به همراه داشت. حتی {آیت​الله} ناصر مکارم شیرازی، تصدی او را نامشروع اعلام کرد. {آیت الله} محمد یزدی عضو فقهای شورای نگهبان و رئیس‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به خبرنگاران گفت در مورد آقای مشایی مستقیما به آقای احمدی‌نژاد تذکر داده است، «منتهی ایشان امر و نهی را تنها مربوط به مقام معظم رهبری می‌دانند و در غیر مقام رهبری امر و نهی را قبول ندارند». سرانجام در روز جمعه 2 مرداد 1388 متن دستور رهبری خطاب به احمدی‌نژاد در مورد لزوم برکناری رحیم مشایی از سمت معاونت اول رئیس‌جمهور که تاریخ 27 تیر‌ماه را داشت، انتشار یافت.

پس از مشایی، محمدرضا رحیمی معاون اولی پر‌حاشیه و خبر‌ساز، متفاوت و بحث‌برانگیز بود که با گفتار و رفتار و کردار و حتی مدرک تحصیلی خود همه نگاه‌ها را متوجه خود کرد. از سابقه دوستی یا آشنایی احتمالی احمدی‌نژاد و رحیمی اطلاعی در دست نیست، اما هر دو نفر از دولتمردان اکبر هاشمی رفسنجانی هستند. او از حامیان ناطق نوری بوده که برای رسیدن به پست وزارت جهاد کشاورزی خود را آماده می​کرد. او در مجلس هفتم، رئیس دیوان محاسبات بود که سخنرانی​ای مشهوری در مدح احمدی​نژاد دارد و پس از آن نیز گزارشی درباره بیمه ایران به رئیس جمهور داد که منجر به برکناری مدیر عامل و تمامی اعضای این شرکت شد. مدرک تحصیلی رحیمی، ارائه چک​های پنج میلیونی به نمایندگان قبل از استیضاح کردان که وزیر کشور بود، نزدیک خواندنش به جریان انحرافی و ... از او چهره​ای خبرساز در دولت دهم ساخته است.