شفقنا: تحولات مربوط به اوکراین و علل توقف مذاکرات ایران و عربستان و آینده روابط این دو کشور از جمله مسایل مهم منطقه است که تعیین تکلیف هر یک از این تحولات، متغییرها و تحولات دیگری را وارد صحنه روابط بین الملل می کند.
سیدحسین موسویان تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه، دانشگاه پرینستون آمریکا درخصوص هدف روسیه از حمله به اوکراین می گوید: «روسیه با این حمله به دنبال دور کردن ناتو از مرزهای خود و احیاء اقتدار خود نه تنها در حوزه کشورهای شوروی سابق، بلکه در منطقه و کل جهان است.»
موسویان درباره نتیجه جنگ اوکراین نیز بیان می کند: «روسیه جنگ نرم یعنی نبرد اخلاقی جنگ با اوکراین را خواهد باخت؛ اما نتیجه سیاسی-نظامی-امنیتی این بحران، تاثیر تعیین کننده در آینده معادلات جهانی قدرت خواهد داشت. در وهله اول، روسیه دنبال اشغال کامل یا ضمیمه کردن اوکراین به خاک خود نیست بلکه اولویت وی ساقط کردن زلنسکی رئیس جمهور غربگرا و تجزیه اوکراین است. در مرحله دوم، ممکن است کرملین بخواهد که اوکراین به دو بخش غربی و شرقی تقسیم و در بخش غربی به مرکزیت کی یف دولتی متحد مسکو روی کار بیاید. در گام سوم، مدل کریمه در مورد جمهوری های خودخوانده دونتسک و لوهانسک تکرار شود.
اگر این سناریو تحقق یابد، مسکو دستاوردهای مهمی خواهد داشت و غرب هم برای مدت های طولانی تشدید تحریم های اقتصادی به شیوه ای فلج کننده و پشتیبانی از جنبش مقاومت و ملی گرایی اوکراین را دنبال خواهد کرد تا روسیه در کمند تحریم باقی بماند، از نظر جایگاه اقتصادی و سیاسی ضعیف شود و اوکراین متحد روسیه هم که به کشوری کاملا ورشکسته تبدیل می شود.»
موسویان درباره آینده روابط ایران و عربستان نیز معتقد است: «ریاض منتظر نتیجه مذاکرات هسته ای خواهد ماند. اگر برجام احیاء شود، ریاض وارد مذاکرات جدی خواهد شد. اگر مذاکرات احیاء برجام به شکست بیانجامد، ریاض هم از موضع بالا برخورد خواهد کرد و شرط و شروط خواهد گذاشت.»
در ادامه متن کامل گفت وگوی شفقنا با حسین موسویان را می خوانید:
* مناقشه روسیه و اوکراین چه تاثیراتی بر آینده منطقه و روابط بین الملل در سطح منطقه و جهان به دنبال دارد؟ در آینده روابط کدام کشورها نزدیک تر و روابط کدام کشورها دچار چالش خواهد شد؟
اوکراین از نظر ژئوپولتیکی و اقتصادی برای روسیه و غرب از اهمیت ویژه برخوردار است. از نظر ذخائر معدنی، تیتانیوم، منگنز، سنگ آهن، ذغال سنگ، گاز طبیعی، جیوه و غیره از ثروتمندترین و غنی ترین کشورهای جهان است. از نظر زراعی و کشاورزی از منابع مهم تامین مواد غذایی به شمار می آید. برای مثال جزء پنج کشور اول جهان در تولید غلات است. همچنین از نظر صنعتی و انتقال انرژی هم کشور در مهمی محسوب می شود. اوکراین در گذشته هم مهم ترین بخش صنعتی شوروی سابق بود. اکنون هم با داشتن ظرفیت های فوق، ظرفیت تبدیل به کشوری مهم و قدرتمند اروپایی را دارد. حمله نظامی روسیه به اوکراین تاثیرات شگرفی بر آینده معادلات سیاسی و امنیتی منطقه و جهان خواهد داشت. روسیه با این حمله به دنبال دور کردن ناتو از مرزهای خود و احیاء اقتدار خود نه تنها در حوزه کشورهای شوروی سابق، بلکه در منطقه و کل جهان است. روس ها با این فرضیه حمله کردند که اولا، کی یف ظرف دو، سه روز سقوط خواهد کرد. ثانیا، آمریکا بخاطر مشکلات داخلی بعد از ترامپ، مشکلات اقتصادی و شکست های سنگین قبلی در جنگ های افغانستان و عراق، قادر به عکس العمل تعیین کننده ای نیست و به تبع آمریکا؛ اروپا هم در حد اقدامات غیر تعیین کننده پاسخ خواهد داد. لذا فرصت را مناسب یافتند تا با این حرکت، بار دیگر روسیه به به عنوان یک قدرت جهانی همتراز آمریکا و چین تبدیل شود.
آمریکا و غرب هم از چند هفته قبل مطمئن بودند که روسیه حمله خواهد کرد لذا فرصت را استفاده کرده سیاست فرسایشی را برنامه ریزی کردند. بدین معنی که وارد درگیری نظامی با روسیه نشود، اما روسیه را در یک تله بزرگ نظامی و اقتصادی و سیاسی بیاندازد. اولویت غرب این است که حمله نظامی روسیه به شکست بیانجامد، در غیر اینصورت تبدیل به جنگ فرسایشی و طولانی شود تا به مرور زمان مردم اوکراین در مقابله با تجاوز بسیج شوند، کمک های پنهان و آشکار اطلاعاتی و نظامی غرب جاری شود، تحریم های گسترده علیه روسیه اعمال کنند و نهایتا این حمله را برای مسکو تبدیل به یک شکست کنند و به دوران اقتدارگرایی پوتین خاتمه دهند. تا این مرحله جهان غرب بخش عمده سیستم بانکی روسیه را مورد تحریم قرار داده که مدل تحریم ایران در مورد روسیه را دنبال می کند. یعنی اعمال تحریم‌های «سوئیفت» علیه بانک ها و موسسات مالی روسی تا انتقالات مالی و بانکی و خرید نفت و گاز از این کشور را در وضعیت بحرانی قرار داده و اقتصاد این کشور را فلج کند.
روسیه نبرد اخلاقی با اوکراین را خواهد باخت
*نتیجه جنگ میان مسکو و کی یف را چطور می بینید؟
در مورد نتیجه این جنگ می توان گفت که روسیه جنگ نرم یعنی نبرد اخلاقی جنگ با اوکراین را خواهد باخت. به هرحال افکار عمومی جهان به خاطر تجاوز به یک کشور مستقل لکه دار شده و مدافع اوکراین هستند. اما نتیجه سیاسی-نظامی-امنیتی این بحران، تاثیر تعیین کننده در آینده معادلات جهانی قدرت خواهد داشت. در وهله اول، روسیه دنبال اشغال کامل یا ضمیمه کردن اوکراین به خاک خود نیست بلکه اولویت وی ساقط کردن زلنسکی رئیس جمهور غربگرا و تجزیه اوکراین است. در مرحله دوم، ممکن است کرملین بخواهد که اوکراین به دو بخش غربی و شرقی تقسیم و در بخش غربی به مرکزیت کی یف دولتی متحد مسکو روی کار بیاید. درگام سوم، مدل کریمه درمورد جمهوری های خودخوانده دونتسک و لوهانسک تکرار شود.
* اگر این سناریوها تحقق یابد، آینده مسکو و غرب به کدام سمت و سو می رود؟
اگر این سناریو تحقق یابد، مسکو دستاوردهای مهمی خواهد داشت و غرب هم برای مدت های طولانی تشدید تحریم های اقتصادی به شیوه ای فلج کننده و پشتیبانی از جنبش مقاومت و ملی گرایی اوکراین را دنبال خواهد کرد تا روسیه در کمند تحریم باقی بماند، از نظر جایگاه اقتصادی و سیاسی ضعیف شود و اوکراین متحد روسیه هم که به کشوری کاملا ورشکسته تبدیل می شود.
تقابل با روسیه در مورد اوکراین به مصلحت کشور نیست
*موضع ایران در قبال بحران اوکراین را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا موضعی که ایران تا به امروز اتخاذ کرده، توانسته منافع ایران را تامین کند؟ ایران در قبال بحران اوکراین باید چه موضعی را اتخاذ کند تا منافعش در بلندمدت تامین شود؟
سیاست فعلی ایران مبتنی بر چرخش کامل به سمت مسکو و پکن است. با این دیدگاه مقامات ایران گفتند که نگرانی روسیه در حمله نظامی به اوکراین را درک می کنند. این موضع در زبان دیپلماتیک، یعنی نوعی همراهی و حمایت است. روسیه همسایه بزرگ و مهم ماست و هیچگاه هم تقابل و شاخ به شاخ شدن با روسیه در مورد اوکراین به مصلحت کشور نیست. از طرف دیگر، استراتژی غرب برای گسترش ناتو به مرزهای روسیه و ایران هم یک تهدید امنیت ملی برای مسکو و تهران است ضمن اینکه که آمریکا و ناتو به بخشی از مرزهای روسیه رسیده و به اکثر مرزهای ایران هم رسیده اند. درعین حال ایران باید سیاست مخالفت با جنگ خود را حفظ کند و نباید از حمله نظامی روسیه به اوکراین حمایت کند ضمن اینکه در جهت خاتمه جنگ و ایجاد صلح فعال شود. خوب بود ایران همت می کرد تا دیدار مقامات روسیه و اوکراین بجای مینسک، در پایتخت ایران صورت گیرد.
*کمی از بحث اوکراین و روسیه فاصله بگیریم. آقای دکتر، مذاکرات ایران و عربستان که بنا بود دور جدید آن برگزار شود، مدت هاست که متوقف شده، علت اصلی توقف این مذاکرات چیست؟ معتقدید روابط ایران و عربستان در آینده بهبود خواهد یافت یا تنش ها افزایش می یابد؟
من از ابتدای مذاکرات در بغداد که به دوره ریاست جمهوری آقای روحانی برمی گردد، گفتم که ریاض منتظر نتیجه مذاکرات هسته ای خواهد ماند. اکنون هم نظرم همین است. اگر برجام احیاء شود، ریاض وارد مذاکرات جدی خواهد شد. اگر مذاکرات احیاء برجام به شکست بیانجامد، ریاض هم از موضع بالا برخورد خواهد کرد و شرط و شروط خواهد گذاشت. در شرایطی نیستیم که مسائل ایران و آمریکا در سطح کلان گفتگو حل شود. با استمرار دشمنی های جاری با آمریکا و عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هم صلح پایداری بین ایران وعربستان قابل حصول نیست. منتهی فرصتی بوجود آمده که هم شانس احیای برجام هست و هم سیاست بایدن با ترامپ در مورد روابط ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس متفاوت است. ترامپ و اسرائیل دنبال خصومت حداکثری در روابط ایران و عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس بودند در حالیکه دولت بایدن نه تنها تمایلی به تشدید خصومت های ایران و عربستان ندارد بلکه از رفع تخاصمات و مصالحه استقبال می کند. البته اسرائیل همچنان سیاست جدایی و دشمنی ایران و کشورهای عربی خلیج فارس را دنبال می کند. لذا اگر برجام هم احیاء شود، ایران و عربستان نیازمند یک توافق جامع سیاسی-امنیتی-اقتصادی-نظامی هستند که شامل کلیه کشورهای حاشیه خلیج فارس هم بشود. در غیر این صورت روابط پایدار و مستحکمی با عربستان و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نخواهیم داشت.
