تسنیم: رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی می‌گوید: فلسفه تشکیل این سازمان، انسجام فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی ایران است، اما ظاهراً نظر رهبر انقلاب درباره این فعالیت‌ها تأمین نشده است.
حجت الاسلام و المسلمین ایمانیپور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در گفت‌وگویی شرکت کرد و به سؤالات پاسخ داد.
وی ضمن اشاره به تدوین سند فرهنگی گام دوم انقلاب اسلامی گفت: دو نگاه درباره بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در زمان صدورش وجودش داشت؛ برخی فکر می‌کردند که این بیانیه بخشی از فعالیت‌هاست اما باور ما این بود که بیانیه گام دوم انقلاب یک سند بالادستی است که به دلیل روزآمدی آن بر سایر اسناد فرهنگی حاکم است. بنابراین این بیانیه را به عنوان کلیت فعالیت‌های فرهنگی پیشرو گذاشتیم و به عملیاتی‌سازی آن فکر کردیم. در حوزه بین‌الملل برای عملیاتی‌سازی آرمان بزرگی که در این بیانیه حضرت آقا یاد کردند، یعنی تمدن نوین اسلامی شروع به کار کردیم.
وی ادامه داد: هم‌چنین با دعوت از نهادهای فرهنگی و بین‌المللی تدوین سندی را آغاز کردیم که دو بخش دارد؛ بخش اول روایت چهل ساله اول و بخش دوم ایجاد امید، باور و افق‌گشایی نسبت به گام دوم است. در تبیین گام اول، نهادهای مختلف تلاش‌های خوبی داشتند اما به نظرمان ناکافی بود. معتقدیم که مهم‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی در گام اول خود، رقم زدن عصر جدیدی برای مسلمانان است. در زمانی که صحبت از سکولاریم و به حاشیه رفتن ادیان بود، انقلاب اسلامی با نگاه اسلامی خود آورده بزرگی را برای جهانیان و به ویژه جامعه مسلمانان آورد. فلذا در روایت‌هایمان باید روی این موضوع تأکید بیشتری می‌شد.
نخبگان جهان در موضوع تمدن نوین اسلامی را شناسایی کرده‌ایم
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خاطرنشان کرد: در بخش دوم که امید‌آفرینی است، تلاش‌هایی را شروع کردیم و برنامه‌ریزی‌هایی انجام شد. در ابتدا نیازمند منشور تمدن نوین اسلامی هستیم تا بدانیم که این تمدن دارای چه ویژگی‌هایی است و برای رسیدن به آن چه گام‌هایی باید برداریم؟ این کار بیش از همه نیازمند نظریه‌پردازی بود، فلذا نهادهای علمی را با این موضوع درگیر کردیم و نخبگانی در جهان که در حوزه تمدن نوین اسلامی حرف برای گفتن داشتند را شناسایی کردیم. علاوه بر این معتقدیم که تمدن نوین اسلامی اگرچه پسوند اسلامی دارد اما متعلق به همه جهان است. به همین دلیل کسانی که نسبت به تمدن معاصر غربی چالش داشتند را نیز شناسایی کرده و از میان آنان عضوگیری کردیم. اکنون دنبال ایجاد باور و علاقه نسبت به تمدن نوین اسلامی در بین جوانان در کشورهای مختلف هستیم.
در سیاست‌ها، ماموریت‌ها و نیروی انسانی نیازمند بازسازی هستیم
ایمانیپور ضمن بیان تحولات در ساختار سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای اجرای این سند فرهنگی گفت: سند بین‌المللی «بیانیه گام دوم»، بازتعریفی از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است و ساختار اصلی دیپلماسی فرهنگی به شمار می‌رود. هم در سیاست‌ها، هم در مأموریت‌ها و هم در نیروی انسانی نیازمند بازسازی هستیم و طبیعتاً تحول در ساختارهای بین‌المللی زودتر از بقیه باید اتفاق بیفتد.
همان طور که می‌دانید فلسفه تشکیل سازمان فرهنگ و ارتباطات، انسجام فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران بود. در این خصوص تلاش‌هایی شده اما ظاهراً نظر حضرت آقا تأمین نشده است. اخیراً قرار است در گفت‌وگویی در شورای سیاستگذاری بین‌الملل دفتر رهبری، بار دیگر انسجام فعالیت‌های فرهنگی برون مرزی به شکل جدیدی در دستور کار قرار گیرد. در این ساختار جدید تلاش می‌کنیم سیاستگذاری واحد و تقسیم کار ملی به خوبی انجام شود. درباره جوان‌سازی سازمان فرهنگ و ارتباطات ایده‌هایی هست. هم‌چنین درباره مأموریت‌ها نیز تلاش‌مان این است که آنها را به سمت مأموریت‌های حاکمیتی پیش ببریم و نقش تسهیل‌گری را نسبت به نقش تصدی‌گری بیشتر برای خودمان ببینیم. در این طرح جدید علاقه‌مندیم که حلقه واسط بین جبهه فرهنگی انقلاب در داخل و خارج از کشور باشیم.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پاسخ به سؤالی درباره بودجه مورد نیاز سازمان برای تحول در ساختار و مأموریت‌ها گفت: ما می‌گوییم اگر این سند و تحول را به عنوان یک مأموریت می‌پذیرید، الزاماتش را نیز باید بپذیرید. در ضعیف‌ترین حالت، کشورها برای سرانه یک واحد فرهنگی خود در خارج از کشور نزدیک به 300 هزار دلار هزینه می‌کنند. متوسط آن در سازمان فرهنگ و ارتباطات 60 هزار دلار است. البته این اعداد در مقایسه با ضعیف‌ترین کشورها است که در حوزه فرهنگ، حرف چندانی برای گفتن ندارند، اما کشور ما حرف جهانی برای گفتن دارد که باید بیان شود.
نکته اساسی اینجاست که بودجه ما با آن چیزی که در مأموریت‌هایمان دیده شده است، نسبتی ندارد. تلاش‌مان این است که با تجمیع ظرفیت‌ها بتوانیم بهتر از آن چیزی که هستیم، باشیم.
وی به بیان تجربیات خود در حوزه دیپلماسی فرهنگی اشاره کرد و گفت: یکی از چیزهایی که ما را به شدت رنج می‌دهد، عدم نگاه سیستمی به فعالیت‌هاست. برنامه‌های راهبردی می‌نویسیم و نظارت داریم اما بسیار تابع سلیقه‌ایم. اول از همه باید نگاه سیستمی را حاکم کنیم و براساس نقشه راه پیش برویم. این روزها به دنبال این هستم که وضعیت موجود را به درستی شناسایی کرده و ترسیم درستی داشته باشیم.
اگر نهادهای همسو را به درستی در کشورها ایجاد کنیم و خیلی از فعالیت‌هایمان را از طریق این نهادهای بومی انجام بدهیم، کارهایمان بسیار بهتر پیش می‌رود و تأثیرگذاری آن نیز بیشتر می‌شود. در هر دو کشوری که به عنوان رایزن حضور داشتم دو نهاد را براساس این تفکر ایجاد کردم. در روسیه، بنیاد مطالعات اسلامی و ایران‌شناسی را ایجاد کردم و در آلمان نیز بنیاد مطالعات اسلامی را توسط نیروهای بومی تأسیس کردم. این نهادها ماندگار شده و مؤثر هم عمل می‌کنند.
اگر آیین‌نامه رایزن به درستی اجرا شود، همه چیز محقق می‌شود
ایمانیپور در پاسخ به سؤال دیگری درباره اینکه چه شاخص‌هایی را برای انتخاب رایزن فرهنگی مدنظر دارد، گفت: من تصمیم‌گیرنده واحد در سازمان نیستم و شورای عالی متشکل از شخصیت‌های برجسته‌ای داریم که موضوعات مختلف را رصد می‌کنند. برای مثال آیین‌نامه‌ای را برای اعزام رایزن داریم که بنده معتقدم اگر به درستی اجرا شود، همه چیز محقق می‌شود. در آنجا برای دانش افراد راجع به حوزه‌های معرفتی، تجارب مدیریتی، قدرت ارتباط‌گیری و ... امتیازاتی قرار داده شده است. با این حال، حتماً تراز رایزن‌ها را ارتقا خواهیم داد. همانطور که آقای جوادی آملی و بقیه علما فرمودند تلاش‌مان این است که کسانی را بفرستیم که معرفت دینی، باور انقلابی و روحیه جهادی داشته باشند و بتوانند شبانه‌روز در راستای اعتلای نام انقلاب، اسلام و جمهوری اسلامی تلاش کنند.
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اشاره به لزوم گسترش زبان فارسی در کشورهای همسایه گفت: هم جز اهداف و مأموریت‌های سازمان است و هم عمیقاً اعتقاد داریم که زبان فارسی به عنوان زبان انقلاب باید ترویج شود. به همین دلیل تقسیم کار با بنیاد سعدی داریم که در خیلی از جاها عهده‌دار تأمین محتوای درسی و آموزش است. البته به همین مقدار هم بسنده نمی‌کنیم و هر تلاشی برای تبادل اساتید نخبگان فارسی‌دان را به کار خواهیم گرفت. یکی از چیزهایی که باعث شد از آقای قزوه دعوت کنیم، بیش از آنکه آموزش زبان فارسی باشد، توجه به ادبیات فارسی است، چرا که زبان خود حامل ارزش‌هایی است و به تنهایی ارزش محسوب نمی‌شود. برای ترویج و انتقال مفاهیم ارزشمند ادبیات غنی فارسی و ادبیات گفتمان انقلاب اسلامی که به زبان فارسی تولید شده است نیاز به این کار داریم.
ما می‌توانیم ادیبانی را تربیت کنیم که به زبان فارسی شعر بگویند. این کار قبلاً انجام می‌شد. البته این کار فرمایشی نیست اما اگر ذائقه‌ها را به درستی بشناسید و آنها را پرورش بدهید، بعد از مدتی شاهد شکل‌گیری نسل جدیدی از ادیبان فارسی‌گو خواهیم بود و یکی از اهداف از تعیین آقای قزوه همین موضوع بود. برای مثال مهاجرت اتباع افغانستانی به دیگر کشورها مجال جدیدی را پیش‌روی ما می‌گذارد و آنها می‌توانند مدرسین زبان فارسی در دیگر کشورها باشند. حمایت از این شبکه به گسترش زبان فارسی کمک می‌کند.
او درباره ارتقای سطح حضور ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی گفت: یکی از دلایل ناکافی بودن حضور ما در جشنواره‌ها و رویداد فرهنگی خارج از کشور و حتی ارائه صنایع فرهنگی ما به مخاطبان خارج از کشور این است که اتصالات را برقرار نکردیم. اگر بتوانیم زیرساخت‌های مناسب را برای عرضه ظرفیت‌های داخل به خارج از کشور فراهم کنیم، مشتری خود را خواهد داشت. برای توسعه اقتصاد فرهنگ که شامل همه حوزه‌های فرهنگی نظیر فیلم، بازی، تصویرگری، انیمیشن، صنایع دستی و ... می‌شود، اگر بتوانیم ارتباطات برقرار کنیم، رشد تصاعدی خواهیم داشت.
لزوم تدوین قوانین حمایتی برای حمایت از دیپلماسی فرهنگی
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پایان گفت: بنده مکرر گفته‌ام که دیپلماسی فرهنگی باید تبدیل به یک مسئله در کشور شود. تا زمانی که تبدیل به مسئله نشود، بدان توجه هم نمی‌شود. این مسئله شدن باید خودش را در قوانین نشان دهد و باید قوانین حمایتی برای حوزه دیپلماسی فرهنگی فراهم شود تا بتوانیم نقش حاکمیتی خود را اعمال کنیم. باید مردم ما بدانند که دیپلماسی فرهنگی چه قدر می‌تواند امنیت و معاش آنان تأثیر مستقیم داشته باشد. واقعیت این است که دشمنان ما با فهم درست از تأثیرات انقلاب اسلامی مدام در حال توطئه‌اند. چهره ایران مدام در حال تخریب است و موضوع ایران هراسی و اسلام هراسی مسئله‌ای جدی است که هر روز با ابعاد تازه‌تری رخ‌نمایی می‌کند.
متأسفم که بگویم در برخی کشورهای همسایه شاهد بیشترین حجم ایران‌هراسی هستیم. در همه کشورهای همسایه ما دشمنان ما پرهزینه کار می‌کنند و ایران هراسی و اسلام هراسی را ترویج می‌دهند. دیپلماسی فرهنگی یعنی ارائه تصویر مناسب و شایسته از ایران در خارج از مرزها.
