خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی، ۴ خرداد ۱۳۷۷

خاطرات روزنوشت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۷، هرشب در «انتخاب» منتشر می‌‌شود. پیشتر، خاطرات ایشان از سال ۵۸ تا ۷۶ در سرویس تاریخ «انتخاب» به صورت روزانه پوشش داده شده است.

ديشب تا ديروقت گزارش‌ها را از روى كامپيوتر سيار [= لپ‌تاب] كه همراهمان در سفرها مى‌بريم و با خط تلفن، گزارش‌هاى مركز را منتقل مى‌كنند، ديدم. ديرخوابيدم. صبح هم بعد از نماز نخوابيدم. خاطرات ديروز را نوشتم كه طولانى است - دو صفحه كامل- و دربارة برنامه‌هاى امروز مطالعه كردم و در دفتر يادبود كنگره شهدا، يادداشت نوشتم.

ساعت هفت و نیم صبح، به سوى بم حركت كرديم. [آقای مسعود محمودی]، استاندار كرمان، مطابق معمول در ماشين بود و در مسير توضيحات مى‌داد. نزديك شهر راين، از راه‌آهن در دست احداث كرمان ـ زاهدان بازديدكرديم. آقاى [صادق] افشار، [مدیرعامل شرکت راه‌آهن] و پيمانكاران توضيح دادند. حدود 500 كيلومتر با 24 قطعه به پيمان رفته است. در سال 1374 در زاهدان، كُلنگ شروع كار را به زمين زدم. آن روزها اعتبارى نداشت. با كمك‌هاى من و با استفاده از منابع داخلى، شروع شد. اهميت زيادي دارد. شبه‌قاره هندوستان و شرق را از طريق ايران به راه‌آهن اروپا وصل مى‌كند و بم و سيستان و بلوچستان را از انزوا بيرون مى‌آورد. حدود 70 ميليارد تومان هزينه خواهد بُرد. اولويت را به قسمت كرمان ـ بم داده‌اند. نزديك 50 درصدكار ساختمانى انجام شده است. از بخشى از قطعه‌ها بازديدكرديم.

امام جمعه راين آنجا بود و خواست كه سرى به شهر راين بزنيم. قبول‌كردم. به شهر رفتيم و يكسره بيرون شهر رفتيم؛ قلعه‌جالب‌قديمى شهر را كه بى‌شباهت به ارگ قديم بم نيست، ديديم. تعجب است كه معروف نشده. مردم شهر مطلع شدند و اجتماع پُرشورى كنار قلعه در خيابان برقراركردند. من هم به احساسات‌شان پاسخ دادم. شهركوهستانى و سرسبز و زيبا و پُرآب است. از مسجد جامع قديم در حال بازسازى بازديدكردم. چنارهاى قطور فرسوده‌اى دارد و در ميدان شهر، مقبره شيرخدا را ديديم‌كه زيبا ساخته‌شده و مورد احترام مردم است.

به محل كارخانه در حال احداث فِروكرم رفتيم. از بخش‌خصوصى است و آقاى [حمیدرضا] اويسى، صاحب آن گفت 40 درصد سهام آن از حوزه علميه اصفهان، مربوط به آقاى [سید جلال‌الدین] طاهرى‌اصفهانى است. توضيحاتى از صرفه‌جويى ارزى و رشد صنعت داخلى داد. به سوى گلباف، براى رسيدگى به مسايل زلزله اخير رفتيم. در دره‌اى، در ميان دو رشته‌كوه است. استاندار و بخشدار توضيح دادند. حدود 18 هزار جمعيت دارد و زلزله‌خيز است. پس از پيروزى انقلاب، چند زلزله سنگين داشته و همين امروز هم زلزله‌اى با 2/5 ريشتر و بدون خسارت داشته؛ جالب است‌كه گفتند، يك دانشمند در يوگسلاوى، زلزله سال‌گذشته را پيش‌بينى‌كرده‌ بود و باز در روز عيد غدير هم زلزله‌اى پيش‌بينى‌كرده بودكه به وقوع پيوست.

از بخش‌هاى مختلف آسيب‌ديده شهر بازديد كرديم. ساختمان‌هايى‌كه پس از زلزله سال 1360 براساس مقاومت در مقابل زلزله ساخته شده، آسيب نديده است. مردم در خيابان‌ها به‌گرمى با قربانى و شعار استقبال‌كردند. در ميدان شهر، اجتماع باشكوهى داشتند. امام‌جمعه سابق خيرمقدم گفت و من برايشان صحبت كردم و با توجه به وفور آب و زمين، بر توسعه كشاورزى و دام تأكيد نمودم.‌ سپس از كارخانه بافندگى و دوزندگى و چاپ و رنگ پارچه در دست احداث بازديدكردم. به‌خاطر خسارت زلزله، بهره‌بردارى به عقب افتاده يكى از قنات‌هاى خيلى پُرآب از كنار آن مى‌گذرد.

به سوى بم حركت كرديم و با يك ساعت تأخير، در ساعت دو بعد از ظهر، به ارگ جديد رسيديم. مسير كم‌رونق و كم‌عمران است، اما جاده خوب است.  پس از استقبال و ناهار، براى استراحت و نماز و استحمام رفتم. هوا گرم است. عصر براى بازديد از طرح آبخوان آب‌باريك در دامنه جبال بارز رفتيم. سال 1375 با حضور من درختكارى شروع شد و درخت‌ها رشد خوبى كرده است. مردم منطقه ريگان و نرماشير، اجتماع عظيمى داشتند.گفتند، اين آبخوان باعث پُرآب شدن قنات‌ها و چاه‌ها شده و جلوی سيل را گرفته. نمايشگاه جهادسازندگی را ديديم و پس از توضيحات آقاى [محمدتقی] امان‌پور، [معاون وزیر جهادسازندگی]، صحبت تشويق‌آميز كردم. اعتباراتشان را كم‌كرده‌اند و ناراحت‌اند. در مسير برگشت، فرماندار توضيحات خوبى داد. از روستاها و نخلستان‌های خوب نرماشير و ريگان عبوركرديم.

شام را در محوطه و كنار استخر خورديم و ضمن شام، در مورد راه‌هاى تأمين نيازهاى مالى و سرمايه ارگ جديد صحبت شد. آقاى [ابوالفضل] سجادى، مديرعامل، روى درآمد توريست، براى كشور و خود ارگ، خيلى حساب مى‌كنند. گفتم، در شرايط فعلى نمى‌شود، زياد روى توسعه توريسم حساب كرد و بيشتر بايد به فكر بهره‌بردارى از منابع ثروت فراوان كشور بود، توريسم را هم به حساب آورد.

احساس رقابت زيادى با مناطق آزاد به‌خصوص كيش دارند. از فضاهاى سبز و درياچه بزرگ و مراكز ورزشى و باندهاى دوچرخه و اسب‌دوانى بازديدكرديم. سطح وسيعى را زير كشت يونجه برده‌اند. با خريد يك قنات در بم، آب آن را با لوله به ارگ متصل كرده‌اند.

آخر شب رفتيم و گشتى در خيابان‌هاى بم زديم. امام جمعه و فرماندار توضيح مى‌دادند. از مسجد جامع بازديدكردم. به سبك معمارى قديم، گنبدى  با ارتفاع 45 متر ساخته‌اند كه در شرايط معمارى جديد جالب است. درخت‌هاى عظيم اُكاليپتوس در خيابان‌ها، توجهم را جلب كرد. گفتند ريشه‌هاى آنها به نزديك سطح زمين مى‌آید و جدول‌ها و آسفالت را ضايع مى‌كند. درآمد شهردارى 500 ميليون تومان است و بيشتر صرف امور جارى مى‌شود. نگران برنامه‌هاى توسعه شهراند، به خاطر مسايل شهردارى تهران كه باعث ركود در كارهاي شهردارى‌های سراسر كشور شده است.
از من خواستند، براى راه‌هاى مطمئن مصرف و فروش خرماى بم فكرى كنم. امسال حدود 200 هزار تُن محصول دارند. فكر مى‌كنند، ارزان مى‌شود. بايد به فكر راهى مثل تعاوني پسته رفسنجان باشند. ديروقت خوابيدم.